Μια πραγματικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα την παρουσίαση του βιβλίου της Τασούλας Βερβενιώτη, «Οι Άμαχοι του ελληνικού εμφυλίου, Η δυναμική της μνήμης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα, έλαβε χώρα το βράδυ της Τετάρτης 19 Μαΐου 2022 στον εξαιρετικό χώρο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Ρέθυμνο.
Όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου στόχος της συγγραφέως είναι να περιγράψει τον σημαντικό ρόλο των αμάχων, και κυρίως των αγροτών, στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, γιατί ένας εμφύλιος είναι ένας ολοκληρωτικός πόλεμος που εμπλέκει τους αμάχους, όχι μόνο ως απλούς, παθητικούς θεατές. Οι αγροτοκτηνοτρόφοι των ορεινών και ημιορεινών χωριών ήταν οι πιο άμεσα εμπλεκόμενοι και αυτοί που υπέστησαν τις συνέπειές του σε όλη τους την ακρότητα. Αυτοί, όμως, δεν κρατούσαν αρχεία, δεν εξέδωσαν μαρτυρίες, και γι’ αυτό έμειναν έξω από το ιστορικό σκηνικό. Ο ρόλος της προφορικής ιστορίας είναι να τους δώσει φωνή και να τους καταστήσει ιστορικά ορατούς. Ο συνδυασμός της μελέτης των αρχειακών πηγών και των προφορικών μαρτυριών αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του τόμου.
Στο πάνελ της εκδήλωσης εκτός από τη συγγραφέα συμμετείχαν η καλλιτεχνική διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, κα Μαρία Μαραγκού και ο καθηγητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Νίκος Σρεντεδάκις, ενώ η κα Κων/να Χαβάκη διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο, δίνοντας την αφορμή για επαφή με το κείμενο για όσους δεν είχαν προλάβει να το διαβάσουν και ταυτόχρονα τροφή για σχολιασμό από τους ομιλητές και το κοινό που παρακολουθούσε με ευλαβική προσοχή.
Η Μαρία Μαραγκού αφού ευχαρίστησε όλους τους παρευρισκόμενους τόνισε τη σημασία της προφορικής μνήμης και τη συγκινησιακή της διάσταση. Για το βιβλίο ανέφερε ότι το έχει πιάσει από την Κυριακή και δεν μπορεί να το αφήσει από την Κυριακή και δεν το έχει αφήσει από τα χέρια της, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στο γράψιμο της Τασούλας Βερβενιώτη, και ότι με τις προφορικές μνήμες και διηγήσεις, κράτησε το λόγο των ανθρώπων. Επιπλέον, ανέφερε ό,τι γνώριζε για τα τοπικά, για το Ρέθυμνο και ότι πολλά από αυτά που η ίδια ξέρει για την περίοδο προέρχονται από τις διηγήσεις της μητέρας της, που ήταν παιδί της Κατοχής και που στο σπίτι τους στην Αγία Βαρβάρα είχαν τον ασύρματο του ΕΛΑΣ.
Ο Νίκος Σερντεδάκις έκανε μια αναλυτική και ταυτόχρονα πυκνή παρουσίαση του βιβλίου παρουσιάζοντας τις ενότητες και τη μεθοδολογία της συγγραφέως τονίζοντας ότι ο ρόλος των αμάχων αποτελεί μια παραμελημένη διάσταση στην ιστοριογραφία. Σχετικά με τη μέθοδο της έρευνας και τις αφηγήσεις επεσήμανε ότι η Τασούλα Βερβενιώτη τις χρησιμοποιεί συνδυαστικά για να φέρει τις ζωές των ανθρώπων στο φως. Εστίασε επίσης στην ανάλυσή του στις ιστορικές αποσιωπήσεις που αφορούν σε πληθυσμούς και κοινότητες, καταδεικνύοντας τη σημασία τέτοιων ερευνών που αφορούν στις ζωές των απλών ανθρώπων. Εκτός των άλλων μίλησε, με αφορμή το βιβλίο για μια Κοινωνιολογία των συναισθημάτων, μια αναλυτική ματιά στα συναισθήματα.
Η συγγραφέας Τασούλα Βερβενιώτη με μια εξαιρετική ζωντάνια και πραγματικό πάθος για τη δουλειά της μίλησε για το βιβλίο της μέσα από το φωτογραφικό υλικό που εμπεριέχεται και που μέρος του αποτέλεσε το αντικείμενο της παρέμβασής της με το κοινό καθηλωμένο από τις εικόνες που έβλεπε στον προτζέκτορα και τον λόγο της κας Βερβενιώτη. Μάλιστα, ανέφερε ότι οι φωτογραφίες είναι από μόνες τους κείμενο, που μας μιλούν για τις ζωές των ανθρώπων, ενώ απαντώντας σε ερώτηση μίλησε για τη σημασία της επούλωσης των τραυμάτων του Εμφυλίου Πολέμου. Επιπλέον, αναφέρθηκε εκτενώς στην πολιτική του μετεμφυλιακού κράτους και την εργαλειοποίηση των αποκαλούμενων «συμμοριόπληκτων» ή «ανταρτόπληκτων» από τους θεσμούς, όπως η Μοναρχία και η Εκκλησία σε αγαστή συνεργασία με τους Αμερικανούς ιθύνοντες που διαχειρίζονταν την βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ.
Τέλος, η συζήτηση που ακολούθησε ήταν πολύ εποικοδομητική με τις παρεμβάσεις να επιβεβαιώνουν την αξία του εν λόγω πονήματος της Τασούλας Βερβενιώτη.