Από τις νέες τεχνολογικές εφαρμογές κάθε τόσο ξεχωρίζουν μερικές που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην μελέτη και προστασία της φύσης και των απειλούμενων ειδών. Μία από αυτές είναι η τηλεμετρία, δηλαδή η αυτόματη μέτρηση και ασύρματη διαβίβαση δεδομένων από απομακρυσμένες πηγές. Το πλεονέκτημα των δεδομένων τηλεμετρίας είναι ότι δίνουν, με τη «ματιά» των ίδιων των ζώων, πληροφορίες για τις κινήσεις τους και τις προτιμήσεις τους σε βιοτόπους, αποφεύγοντας τους περιορισμούς των τυπικών σχεδιασμών έρευνας.
Ο ΑΡΧΕΛΩΝ, στη μακρόχρονη πορεία του από την ίδρυσή του το 1983, χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες προκειμένου να φέρει σε πέρας το πολυσχιδές έργο του. Ήταν έτσι από τους πρώτους φορείς στην Ελλάδα που χρησιμοποίησε δορυφορικούς πομπούς στη μελέτη προστατευόμενων ειδών.
Οι δορυφορικοί πομποί είναι μικρές και ανθεκτικές στο θαλασσινό νερό συσκευές που στερεώνονται συνήθως με ειδική κόλλα στο καβούκι της χελώνας. Κάθε φορά που η χελώνα ανεβαίνει στην επιφάνεια του νερού για να αναπνεύσει, ένας «υγρός διακόπτης» ενεργοποιεί την μεγάλης διάρκειας μπαταρία και ο πομπός στέλνει σήμα συγκεκριμένης συχνότητας που το «πιάνει» κάποιος από τους δορυφόρους Argos που κινούνται γύρω από τη γη. Στη συνέχεια, το συγκεκριμένο σήμα διαβιβάζεται στους υπολογιστές του ΑΡΧΕΛΩΝ, υποδεικνύοντας τη θέση της χελώνας και σε λίγο καιρό δημιουργείται ένας χάρτης με όλη τη διαδρομή που έχει κάνει η χελώνα. Σε 2-3 χρόνια, όταν πια είχε εξαντληθεί η μπαταρία, ο πομπός ξεκολλάει από το καβούκι της χελώνας.
Οι πρώτοι δορυφορικοί πομποί τοποθετήθηκαν το 2002 σε χελώνες στον Αμβρακικό Κόλπο. Από τότε μέχρι σήμερα, ο ΑΡΧΕΛΩΝ και οι συνεργάτες του έχουν τοποθετήσει 150 δορυφορικούς και GSM πομπούς σε θαλάσσιες χελώνες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Οι πομποί αυτοί ήταν από απλοί πομποί «θέσεως» μέχρι προηγμένης τεχνολογίας που εκτός από τη θέση, καταγράφουν το βάθος και τη θερμοκρασία. Οι πομποί έχουν τοποθετηθεί σε ενήλικες και νεαρές χελώνες, σε αρσενικές και θηλυκές χελώνες Καρέττα (Caretta caretta), εκτός από έναν πομπό που μπήκε σε πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) στη Συρία.
«Ετοιμάσαμε ένα μικρό αφιέρωμα για την παρακολούθηση των 150 θαλάσσιων χελωνών με δορυφορικούς πομπούς μέσα στα χρόνια, για να αναδείξουμε τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα χρήσης τους», λέει η Αλίκη Παναγοπούλου (PhD), Υπεύθυνη Ερευνητικών Δράσεων του ΑΡΧΕΛΩΝ.
Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά ή παρουσιαστεί σε συνέδρια, έχουν οδηγήσει σε σημαντικά συμπεράσματα όσον αφορά στις μεταναστεύσεις και στην οικολογία της Καρέττα στην Ελλάδα, με απώτερο σκοπό την ουσιαστικότερη προστασία της σε μεσογειακό επίπεδο. Μερικά από αυτά τα συμπεράσματα είναι:
- Σημαντικές περιοχές τροφοληψίας για τις χελώνες που ωοτοκούν στη Ζάκυνθο και τον Κυπαρισσιακό Κόλπο είναι η Αδριατική θάλασσα και ο Κόλπος του Γκαμπές στην Τυνησία.
- Οι χελώνες του Ρεθύμνου, ανάμεσα από διαδοχικές ωοτοκίες μπορεί να απομακρυνθούν μέχρι και 150 χλμ. από την αρχική παραλία ωοτοκίας, και ενδεχομένως να ωοτοκήσουν και σε άλλη παραλία.
- Οι χελώνες του Ρεθύμνου, μετά την περίοδο αναπαραγωγής τους, μεταναστεύουν στον Κόλπο του Γκαμπές (Τυνησία) και στο Αιγαίο, αλλά όχι στην Αδριατική (όπου πηγαίνουν οι χελώνες της Ζακύνθου και του Κυπαρισσιακού Κόλπου).
- Η χελώνα «Ρεγγίνα» το 2013 έκανε την μεγαλύτερη μετανάστευση που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα, από το Μεσολόγγι στην Ίμπιζα της Ισπανίας!
- Οι χελώνες δεν είναι απαραίτητο να «εγκαθίστανται» σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή τροφοληψίας, όπως νομίζαμε, αλλά μπορεί να διαβιούν και στην ανοιχτή θάλασσα τρεφόμενες με πελαγικούς οργανισμούς.
- Η μέση συχνότητα φωλεοποίησης (δηλ. ο αριθμός φωλιών που κάνει κάθε χελώνα στην περίοδο ωοτοκίας) είναι υψηλότερη από αυτήν που υποθέταμε μέχρι πρόσφατα.
Στα πλαίσια του 9ου Συνεδρίου για τους Ωκεανούς (Our Ocean Conference) που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2024, η Ελλάδα δεσμεύτηκε για την τοποθέτηση 200 ακόμη δορυφορικών πομπών σε θαλάσσιες χελώνες. Το καλοκαίρι του 2024, στο πλαίσιο του έργου LIFE MareNatura, ο ΑΡΧΕΛΩΝ τοποθέτησε πομπούς σε 20 χελώνες σε διάφορες περιοχές ωοτοκίας. Επίσης, τον Νοέμβριο του 2024 με τη στήριξη του ομίλου TUI Care Foundation, τοποθετήσαμε έναν δορυφορικό πομπό σε χελώνα που απελευθερώθηκε μετά από θεραπεία στο Κέντρο Διάσωσης του ΑΡΧΕΛΩΝ.
Από τον ΑΡΧΕΛΩΝ
