Οι τεχνητοί υγροβιότοποι καθιστούν τη διαχείριση υγρών αποβλήτων μία οικολογική λύση με χαμηλό κόστος και ενεργειακό αποτύπωμα, προωθώντας την κυκλική οικονομία και την πράσινη μετάβαση, την ώρα που οι πράσινες τεχνολογίες κρίνονται ιδανικές για τους μικρούς οικισμούς στην Ελλάδα και απαραίτητες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η βιώσιμη διαχείριση υγρών αποβλήτων, με φυσικά συστήματα επεξεργασίας και λύσεις «εμπνευσμένες» από το φυσικό περιβάλλον είναι ανάμεσα στις αρμοδιότητες και τις επιδιώξεις της Διεθνούς Ένωσης Υδάτων, ενός παγκόσμιου, επιστημονικού φορέα που ασχολείται με όλα όσα έχουν να κάνουν με το νερό και ο οποίος επικεντρώνεται στην ανάπτυξη τεχνολογιών Τεχνητών Υγροβιότοπων. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε στην Τηλεόραση CRETA και την εκπομπή της Σώτιας Πεντεδήμου, ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος της επιστημονικής ομάδας των συστημάτων τεχνητών υγροβιότοπων για τον έλεγχο της ρύπανσης των υδάτων της διεθνούς ένωσης υδάτων, Αλέξανδρος Στεφανάκης, επίκουρος καθηγητής της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης και διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος, η συγκεκριμένη τεχνολογία αποτελεί μία ιδανική λύση για τη διαχείριση λυμάτων σε μικρούς και μικρομεσαίους οικισμούς, με ξεκάθαρα πρακτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα έναντι των συμβατικών μονάδων επεξεργασίας και με γνώμονα τις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα, τόσο ως προς το υπάρχουν κλίμα, όσο και τη μορφολογία της χώρας.
Παράλληλα, η νέα αυτή οικολογική τεχνολογία εξυπηρετεί ένα μοντέλο αποκεντρωμένης διαχείρισης λυμάτων, καθιστώντας ευκολότερα διαθέσιμη την επεξεργασμένη εκροή νερών για επαναξιοποίηση. Σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη, η αναθεώρηση της ισχύουσας τα τελευταία 30 χρόνια ευρωπαϊκής οδηγίας για την επεξεργασία αστικών λυμάτων καθιστά ξεκάθαρο το στόχο για ενεργειακή αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό, με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών και την ενίσχυση της επαναχρησιμοποίησης του νερού. Επιπλέον, όπως προβλέπει το νέο πλαίσιο, κάθε οικισμός με περισσότερους από 1000 κατοίκους, οφείλει να εξυπηρετείται μέχρι το 2040 από μονάδα επεξεργασίας λυμάτων, διευρύνοντας το όριο που είχε τεθεί στους 2.000 κατοίκους ανά περιοχή.
«Λύσεις βασισμένες στη φύση»
Ο Αλέξανδρος Στεφανάκης ανέλυσε στην τηλεόραση CRETA τον ρόλο και τον στόχο της Διεθνούς Ένωσης Υδάτων, καθώς και στη φιλοσοφία της επιστημονικής ομάδας, που θα κληθεί να διευθύνει: «Η Διεθνής Ένωση Υδάτων είναι ο μεγαλύτερος επιστημονικός, επαγγελματικός φορέας που ασχολείται με το νερό. Έχει πάνω από 20.000 μέλη παγκοσμίως και ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του νερού, το πώς διαχειριζόμαστε τα νερά στις πόλεις, τα υγρά μας απόβλητα και άλλα. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν διάφορες επιστημονικές ομάδες, με την επιστημονική ομάδα που εγώ είχα τη χαρά να εκλεγώ, να ασχολείται με αυτό που λέμε «λύσεις βασισμένες στη φύση», ενδεχομένως να το έχετε ακούσει και ως πράσινες υποδομές. Συγκεκριμένα ασχολούμαστε με τους τεχνητούς υδροβιότοπους, που είναι μία πράσινη τεχνολογία επεξεργασίας και διαχείρισης υγρών αποβλήτων. Όταν λέμε πράσινη τεχνολογία, αναφερόμαστε στον καθαρισμό των υγρών αποβλήτων, αλλά πλέον η ίδια η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε δεν επιβαρύνει το όλο αποτύπωμα της διεργασίας».
Οι καθοριστικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης αυτή τη δεκαετία αλλά και η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας ενισχύουν την ανάγκη για προώθηση μιας οικολογικής τεχνολογίας, η οποία θα εφαρμόσει πράσινες και αποτελεσματικές πρακτικές, σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη: «Άρα μιλάμε για μειωμένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, πολύ μικρή κατανάλωση ενέργειας και απουσία χημικών από την επεξεργασία. Όλα αυτά χαρακτηρίζουν μία τεχνολογία οικολογική, η οποία έρχεται στο προσκήνιο για να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ιδιαίτερα να εκπληρώσει τους στόχους που έχουμε θέσει ως Ευρώπη για συγκράτηση της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Στην Κρήτη ειδικά βλέπουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις βλέπουμε πολύ έντονα. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι αυτή η δεκαετία που διανύουμε είναι αποφασιστικής σημασίας, για να το αν θα φτάσουμε πράγματι σε αυτούς τους στόχους που έχουμε θέσει».
Επιπλέον ο κ. Στεφανάκης πρόσθεσε: «Εμπνεόμαστε από τη φύση και από διεργασίες που βλέπουμε να συμβαίνουν στο φυσικό περιβάλλον και αναπτύσσουμε λύσεις που θα αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα, χωρίς επιβαρύνσεις. Αυτές οι τεχνολογίες, που δεν είναι μόνο οι τεχνητοί υγροβιότοποι για τα λύματα, αλλά και οι πράσινες οροφές, οι κατακόρυφοι τοίχοι και πολλά άλλα. Προφανώς στη χώρα μας έχουμε ακόμα μεγάλο πεδίο εφαρμογής, οι εφαρμογές δεν είναι τόσο εκτεταμένες, όσο σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπου υπάρχουν καθιερωμένες λύσεις».
«Έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας βιώσιμης τεχνολογίας»
Η Ευρώπη χαράσσει μία νέα πορεία, δίνοντας έμφαση στην πράσινη μετάβαση και την αποτελεσματική, βιώσιμη διαχείριση και επεξεργασία των λυμάτων, όπως τόνισε ο κ. Στεφανάκης: «Φέτος, αναθεωρήθηκε η Ευρωπαϊκή οδηγία, για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, για τα υγρά απόβλητα. Στην ουσία, αυτή η αναθεώρηση φέρνει την πράσινη μετάβαση στον τομέα των νερών και των υγρών αποβλήτων. Άρα μιλάμε πλέον για απανθρακοποίηση, μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος, μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επαναχρησιμοποίηση εκροών, αξιοποίηση λυματολάσπης. Επίσης πολύ σημαντικό το γεγονός, ότι το πεδίο εφαρμογής πέφτει από τους 2.000 κατοίκους στους 1.000, δηλαδή μέχρι το 2040 έχει τεθεί ως στόχος ότι κάθε οικισμός με πληθυσμό πάνω από 1.000 κατοίκους, θα πρέπει να εξυπηρετείται από μονάδα επεξεργασίας λυμάτων».
Τα συγκριτικά οικονομικά πλεονεκτήματα των τεχνητών υγροβιότοπων, έναντι των συμβατικών τεχνολογιών για μικρούς οικισμούς στη χώρα, καθιστούν τις νέες τεχνολογίες κατάλληλες για τη χώρα και τις ανάγκες της, με την παραγωγή και εγκατάσταση πολυάριθμων μικρών μονάδων να βοηθήσει την αγροτική παραγωγή και να ενταχθεί στα πρότυπα της κυκλικής οικονομίας. Ο κ. Στεφανάκης υπογράμμισε: «Αυτή η τεχνολογία που αναπτύσσουμε εμείς είναι ιδανική για μικρούς και μικρομεσαίους οικισμούς, γιατί είναι πολύ πιο οικονομική, μιλώντας για μειωμένο κόστος λειτουργίας σε σχέση με τις συμβατικές τεχνολογίες, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας βιώσιμης τεχνολογίας και υπηρετεί την αποκεντρωμένη διαχείριση των υγρών αποβλήτων, που σημαίνει ότι μπορούμε να φτιάξουμε πολλές τέτοιες μικρές μονάδες εκεί που παράγονται τα απόβλητα και άρα να έχουμε πιο κοντά την επεξεργασμένη εκροή επαναχρησιμοποίησης, εκεί που τη χρειαζόμαστε, στις αγροτικές παραγωγές, σε ένα πλαίσιο κυκλικής οικονομίας».
Η τεχνική και οικονομική επάρκεια που υπάρχει σε τεχνογνωσία και χρηματοδοτικά εργαλεία οφείλει να καταστήσει σαφές σε δήμους και διοικούντες τη σημασία της επένδυσης σε πράσινες τεχνολογίες, οι οποίες θα επιλύσουν προβλήματα που αφορούν τα απόβλητα και τα ύδατα και θα επωφελήσουν οικονομικά τους δήμους της χώρας μακροπρόθεσμα, σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη: «Ο στόχος να δούμε την ανάπτυξη τέτοιου είδους τεχνολογιών ανά τη χώρα είναι απόλυτα εφικτός και πλέον γίνεται αναγκαίος. Πολλές φορές το οικονομικό είναι το βασικό εμπόδιο, αλλά πιστεύω ότι όχι πλέον. Οι πόροι υπάρχουν, το θέμα είναι να πείσουμε αυτούς που βρίσκονται στις θέσεις που λαμβάνουν τις αποφάσεις, ότι αξίζει πλέον και πρέπει να επενδύσουμε σε πράσινες τεχνολογίες, όχι γιατί είναι πράσινες, κανονικές και ικανοποιούν όλα τα ωραία, που ακούγονται και λίγο ουτοπικά, αλλά είναι τεχνολογίες εφικτές, τόσο τεχνικά, όσο και οικονομικά. Ένας μικρός Δήμος, που δεν έχει τους πόρους να ανταπεξέλθει στις καταναλώσεις του ρεύματος, σκεφτείτε πόσο σημαντικό είναι να λειτουργεί μία μόνιμη εγκατάσταση, όπου το μόνο ρεύμα που καταναλώνεται είναι για μία αντλία. Είναι πολύ σημαντικό για μικρούς Δήμους, με περιορισμένους πόρους να μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της διαχείρισης υγρών αποβλήτων και της επαναχρησιμοποίησης οικονομικά, τεχνικά και περιβαλλοντικά».
«Παρότι κρούουμε το καμπανάκι του κινδύνου, δεν χρειάζεται να σπείρουμε τον πανικό»
Την τελευταία δεκαετία έγιναν αρκετά βήματα μπροστά, κάποια εκ των οποίων μπορεί να κρίθηκαν αποτυχημένα, αλλά έκαναν σαφές ότι οι νέες οικολογικές τεχνολογίες είναι ιδανικές για το ελληνικό κλίμα: «Είμαστε σε καλύτερο σημείο σε σχέση με πριν 10 χρόνια. Στο παρελθόν αποτύχαν κάποιες μονάδες και βγήκε μία κακή φήμη για αυτές τις μονάδες. Στην Κρήτη έχουμε πολλούς μικρούς, ορεινούς και απομονωμένους οικισμούς, που δεν είναι εύκολο να φτάσει κανείς, ακόμα και με τη συμβατική τεχνολογία. Αυτή η τεχνολογία λοιπόν είναι ιδανική και κλιματικά, γιατί το θερμότερο κλίμα ευνοεί αυτό το φυσικό σύστημα επεξεργασίας», ανέφερε ο κ. Στεφανάκης στην τηλεόραση CRETA.
Ο κ. Στεφανάκης επίσης τόνισε ότι παρότι το νερό δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προβούμε σε άμεσες και αποτελεσματικές ενέργειες για την εξασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος: «Μετά το φετινό καλοκαίρι έχουμε συνειδητοποιήσει το πρόβλημα. Παρότι κρούουμε το καμπανάκι του κινδύνου, δεν χρειάζεται να σπείρουμε τον πανικό, δεν είμαστε ακόμα στο σημείο, όπου τελειώνει το νερό. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εφησυχαστούμε και επίσης δεν σημαίνει ότι ξεχνάμε το θέμα και το θυμόμαστε κοντά στο Μάιο, πρέπει να δράσουμε και υπάρχουν λύσεις. Μπορούμε να μιλήσουμε για συλλογή βρόχινων νερών, επισκευές δικτύων επανεφεύρεση μεθόδων, χρειάζεται συνδυασμός λύσεων και βούληση από τους πολίτες και την πολιτεία, καθώς και επενδύσεις. Και εμείς ως ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να στηρίξουμε όλη αυτή την προσπάθεια».
«Η υπευθυνότητα είναι στάση ζωής»
Τέλος, ο κ. Στεφανάκης πρόσθεσε: «Αν εμείς οι ίδιοι ως πολίτες δεν γίνουμε υπεύθυνοι στο πώς διαχειριζόμαστε το νερό, τα απόβλητά μας , την κατανάλωση της ενέργειας δεν μπορούμε να περιμένουμε λύσεις ως δια μαγείας από πάνω. Αυτό είναι στάση ζωής, να συνειδητοποιήσουμε και τον ρόλο μας ως υπεύθυνοι πολίτες και να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τα προβλήματα. Όλα ξεκινούν από εμάς και η παιδεία είναι πολύ σημαντική στη διαμόρφωση συνειδήσεων υπεύθυνων πολιτών».
Επιμέλεια: Γιάννης Κωστάκογλου
