Η προστασία των παιδιών και των εφήβων ιδίως της ψυχική τους υγείας – που αποτελεί βασική προϋπόθεση για μια υγιή ενήλικη ζωή – απασχολεί ιδιαίτερα τον δημόσιο διάλογο. Η Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με τον Τομέα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, αφουγκραζόμενη την επιτακτική ανάγκη κατανόησης των παραγόντων που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ψυχική υγεία των νέων αλλά και την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης των περιστατικών έγκαιρα και αποτελεσματικά, ανέλαβε την πρωτοβουλία υλοποίησης του προγράμματος «Υποστηρίζοντας την Εφηβεία». Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έναν κύκλο έξι θεματικών παρεμβάσεων, όπως δήλωσε ο κ. Γιώργος Πιτσούλης αναπληρωτής Περιφερειάρχης Κρήτης και υπεύθυνος σε θέματα Υγείας, ο οποίος μεταξύ άλλων, σημείωσε: «H Κρήτη έχει κάποια θέματα σοβαρά σε ό,τι αφορά τα παιδιά, που τα τελευταία χρόνια έχουν επιδεινωθεί πάρα πολύ. Αναγνωρίζοντας αυτό και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχουμε ξεκινήσει ένα κύκλο με έξι παρεμβάσεις απευθυνόμενοι σε γονείς, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες υγείας αλλά και σε όλη την κοινωνία. Οι δράσεις αυτές γίνονται σε κάθε νομό και υπολογίζουμε ότι μέχρι τον Δεκέμβριο θα έχουμε υλοποιήσει 24 παρεμβάσεις. Μέχρι τώρα φαίνεται να υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση», ενώ η κ. Μαίρη Λιονή, αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου, μεταξύ άλλων σχολίασε πως το πλέγμα παρεμβάσεων που πραγματοποιεί η Περιφέρεια Κρήτης πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν γενικότερα την ψυχική και σωματική υγεία των παιδιών, ζητήματα, μάλιστα, που τα απασχολούν καθημερινά.
Η πρώτη παρέμβαση που αφορούσε την παιδική και εφηβική κακοποίηση πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, το Σάββατο το απόγευμα, στο Σπίτι του Πολιτισμού. Η θεματική αυτή ενότητα μεταξύ άλλων, εστίασε στις μορφές βίας και κακοποίησης που υφίστανται τα παιδιά και οι έφηβοι αλλά και τα περιβάλλοντα που συναντώνται. Πρόκειται για περιστατικά που συχνά η ωμότητά τους τα φέρνει ακόμα και στο φως της δημοσιότητας, αλλά παρόλες τις προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, πολλά από αυτά συνεχίζουν να συμβαίνουν τόσο στο οικογενειακό περιβάλλον όσο και στο σχολικό, ενώ και οι ίδιες οι σχέσεις των νέων διέπονται συχνά από κακοποιητικές συμπεριφορές, την ιδία ώρα που η εφηβική παραβατικότητα εντείνει τον κύκλο βίας. Από την άλλη, τονίστηκαν βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου για την αναγνώρισή του, πράγμα σημαντικό κατά συνέπεια για την πρόληψή του.
Στην εκδήλωση ομιλητές ήταν η Χριστίνα Πεδιαδιτάκη, κοινωνική λειτουργός, η Έλλη Σπυροπούλου, εκπαιδευτικός – ψυχολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και ο Γεώργιος Σαμιωτάκης, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων – ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός υπεύθυνος πολυχώρου Φροντίδας Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων «Φρην». Χαιρετισμό απηύθυναν ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας, εκ μέρους του Μητροπολίτη κ. Πρόδρομου, ο κ. Γιώργος Πιτσούλης και η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής Άννα Ελευθεριάδου – Γκίκα. Τον συντονισμό έκανε η κ. Μαρία Καββάλου – προϊσταμένη της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Π.Ε. Ρεθύμνης
«Δυστυχώς ο μικρός Άγγελος δεν είναι το μόνο παιδί»
Ο ψυχίατρος Γεώργιος Σαμιωτάκης πραγματοποίησε ομιλία με θέμα «Παιδική κακοποίηση: Πρόληψη, αναγνώριση, αντιμετώπιση» στην οποία ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η κακοποίηση εν γενεί είναι «μια πράξη που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια δια βίου και χρειάζεται πολύ μεγάλη προσπάθεια το άτομο που την υπέστη να τα επουλώσει», ενώ στις δηλώσεις του ανέφερε ιδιαίτερα για τα παιδιά ότι: «Η παιδική κακοποίηση είναι ένα θέμα διαχρονικό. Πολλά παιδιά υποφέρουν από κακοποιητικές συμπεριφορές ενηλίκων στο περιβάλλον τους. Δεν μπορούμε να βρούμε μόνο ένα λόγο για τον οποίο ένα παιδί κακοποιείται. Είναι ένα πολυσύνθετο θέμα και χρειάζεται πολλή προσοχή και μεγάλη συνεργασία πολλών φορέων. Από την εμπειρία μου βλέπω πολύ μεγάλη πρόθεση όλων αυτών που εμπλέκονται, χρειάζεται όμως παραπάνω οργάνωση, χρηματοδότηση, στελέχωση των ήδη υπαρχόντων υπηρεσιών, συνεχόμενη ενημέρωση των υπολοίπων φορέων και συνεχή επαγρύπνηση. Δυστυχώς κινητοποιούμαστε για τα θέματα κακοποίησης κάθε φορά που θα ακούσουμε ένα περιστατικό να βγει στα ΜΜΕ. Είναι καθημερινά τα φαινόμενα. Εδώ στην Κρήτη δυστυχώς έχουμε «πρωτιές», κατέληξε ενώ αναφορικά με την πρόσφατη υπόθεση του 3χρονου Άγγελου δήλωσε: «Δυστυχώς ο μικρός Άγγελος δεν είναι το μόνο παιδί. Είναι πάρα πολλά παιδιά στην ίδια κατάσταση, καθημερινά. Δεν τα ακούμε, τα βλέπουν όμως όλοι οι ειδικοί που ασχολούνται με την παιδική κακοποίηση».
Ο κ. Σαμιωτάκης σχετικά με την πρόληψη των φαινομένων παιδικής και εφηβικής κακοποίησης σημείωσε: «Υπάρχουν τρία επίπεδα πρόληψης: η πρωτογενής, η δευτερογενής και η τριτογενής. Για να κατονομάσουμε τι είναι αυτά πρέπει να ξέρουμε τους αιτιολογικούς παράγοντες. Σίγουρα η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ανήκει στην πρωτογενή πρόληψη, δηλαδή να ανέβει το βιοτικό επίπεδο, να πέσει η ανεργία, να μορφώνεται ο κόσμος. Από κει και πέρα η δευτερογενής πρόληψη αφορά στην ανίχνευση οικογενειών που έχουν υψηλό ρίσκο κακοποίησης. Και η τριτογενής έχει να κάνει με τη δημιουργία κατάλληλων δομών ούτως ώστε να υποδεχτούμε παιδιά που είναι ήδη κακοποιημένα ώστε να επουλωθεί το τραύμα όσο το δυνατόν συντομότερα και να επανενταχθούν τα παιδιά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην κοινωνία».
Ένα «σχετικά καινούργιο» φαινόμενο και ο ενδοσχολικός εκφοβισμός
Από την πλευρά της, η κ. Χριστίνα Πεδιαδιτάκη στην ομιλία της με θέμα «Η βία στην παιδική και εφηβική ηλικία: Οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος, το παιδί που βιώνει και το παιδί που ασκεί βία» τόνισε χαρακτηριστικά πως «Η βία προϋπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει», εξήγησε, όμως, πως παρόλο που η επιθετικότητα αποτελεί έως μια ηλικία στρατηγική διεκδίκησης των παιδιών, μέσα από τα κατάλληλα όρια και παρεμβάσεις της οικογένειας και του σχολείου αυτή μπορεί να αντικατασταθεί με πιο υγιείς συμπεριφορές που θα τις ακολουθούν τα άτομα και στην ενήλικη ζωή τους. Η κ. Πεδιαδιτάκη τόνισε τον ρόλο της οικογένειας για την πάταξη αυτής της «φυσικής» ενόρμησης του παιδιού, όπως την χαρακτήρισε, και εξήγησε πως ένας υγιής δεσμός μεταξύ γονέα και παιδιού συμβάλλει καθοριστικά σε αυτό.
Μεταξύ άλλων η κ. Πεδιαδιτάκη γνωστοποίησε ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από ένα «σχετικά καινούργιο» όπως το χαρακτήρισε φαινόμενο που αφορά την κακοποιητική σεξουαλική ζωή των εφήβων η οποία, όπως σημείωσε, συμβαίνει πλέον από πολύ νεαρή ηλικία. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «Με βάση τα στοιχεία του Π.Ο.Υ.: 1,5 εκ. έφηβοι βιώνουν κακοποιητική σχέση με συνομηλίκους δηλ. 1 στους 3 εφήβους εκ των οποίων η πλειοψηφία έχει αρχίσει να βγαίνει ραντεβού από την ηλικία των 14 ετών. Μόνο το 33% θα ζητήσει βοήθεια, ενώ 2 στους 3 γονείς δεν γνωρίζουν ότι το παιδί τους έχει βιώσει μια καταχρηστική σχέση. Πολλοί έφηβοι δεν αναφέρουν την εμπειρία τους αυτή, ενώ μεγάλο ποσοστό δεν κατανοεί πλήρως τη σοβαρότητα της κατάστασης. Πρόκειται για τοξικές σχέσεις ακριβώς στο ίδιο μοτίβο όπως ισχύει στις σχέσεις ενηλίκων που ακολουθούν μοτίβα λεκτικής, σωματικής, ψυχολογικής και σεξουαλικής καταχρηστικής συμπεριφοράς. Πρέπει να εντοπίσουμε τα σημάδια, να μιλήσουμε με τα παιδιά μας, να τα αφήσουμε να μας εκφράσουν τις αγωνίες τους και να ακούμε χωρίς να επικρίνουμε και αν το παιδί δυσκολεύεται να μιλήσει στον γονέα να βρούμε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας που θα βοηθήσει το παιδί να εκφραστεί», τόνισε μεταξύ άλλων η κ. Πεδιαδιτάκη.
Από την άλλη η κ. Έλλη Σπυροπούλου στην ομιλία της με θέμα «Σχολικός εκφοβισμός: Η πλευρά του θύματος», παρουσίασε τις διαφορές ανάμεσα στον σχολικό εκφοβισμό και τη σύγκρουση, ενώ μέσα από παραδείγματα ανέλυσε τις μορφές που μπορεί να πάρουν η ενδοσκοπική βία και ο εκφοβισμός. Χαρακτηριστικό στοιχείο, μάλιστα, όπως τόνισε, αποτελεί το γεγονός ότι πολλές φορές τα φαινόμενα αυτά δεν συμβαίνουν εντός του σχολείου αλλά στη διαδρομή από και προς αυτό.
Παράλληλα, έκανε λόγο και για τον διαδικτυακό εκφοβισμό ο οποίος συμβαίνει συχνότερα, σύμφωνα με την ίδια, στις ηλικίες 12-15 ετών, με κύρια θύματα τα κορίτσια. Η κ. Σπυροπούλου, τέλος, ανέλυσε τους λόγους που μπορεί ένα παιδί να τεθεί «στο στόχαστρο» κάποιου άλλου παιδιού εξηγώντας παράλληλα τους οικογενειακούς, σχολικούς και κοινωνικούς παράγοντες επικινδυνότητας.
Η διάδραση με το κοινό
Αξιοσημείωτο στοιχείο της εκδήλωσης που την κατέστησε ιδιαίτερα εποικοδομητική ήταν με το πέρας των ομιλιών οι παρεμβάσεις του κοινού όπου μέσα από τη διάδρασή τους με τους ομιλητές δόθηκαν χρήσιμες πληροφορίες και ουσιαστικές παρατηρήσεις για το φαινόμενο της παιδικής και εφηβικής κακοποίησης που «πληγώνει» όχι μόνο τα παιδιά αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Τονίστηκε η σημασία του να επικοινωνούνται και να καταγγέλλονται όλα τα φαινόμενα που υποπέφτουν στην αντίληψή μας, ενώ σημειώθηκε πως η Αστυνομία στο Ρέθυμνο αλλά και το Γραφείο Ενδοοικογενειακής Βίας χειρίζονται με ιδιαίτερο επαγγελματισμό τις καταγγελίες που φτάνουν στα χέρια τους. Την ίδια ώρα, όμως, σημειώθηκαν και τα σοβαρά ζητήματα υποστελέχωσης που αντιμετωπίζουν οι δομές που υποστηρίζουν κακοποιημένα παιδιά όπως οι παιδοψυχιατρικές κλινικές του νομού.
Στην εκδήλωση μεταξύ άλλων παραβρέθηκαν η Αλεξάνδρα Νικολάου, παιδοψυχίατρος και επιστημονικά υπεύθυνη ΚΟΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.Π.Ε. Ρεθύμνου, ο κ. Μανούσος Μαραγκάκης, προϊστάμενος της Δ/νσης Β/θμιας εκπαίδευσης Ρεθύμνου, αντιπεριφερειαρχες, περιφερειακοί σύμβουλοι, το διοικητικό συμβούλιο του ΚΟΙΣΠΕ, «Αροδαμός», κ.ά.
