Το Ρέθυμνο στεκόταν πάντα πλάι στο άπορο παιδί με καινοτόμες δράσεις που πάντα χαίρουν σεβασμού και αποτελούν πρότυπα προνοιακής μέριμνας.
Κορυφαία και αξιομνημόνευτη δραστηριότητα ήταν η Παιδική Στέγη «Άγιος Νικόλαος» που ιδρύθηκε το 1962 από τον π. Ιωάννη Πίτερη και μια ομάδα συνεργατών-ενοριτών του. Χωρίς οικονομικούς πόρους και μόνο με φιλανθρωπίες και χορηγίες προσέφερε φιλοξενία, στοργή και προστασία μέσα σε χριστιανικό περιβάλλον, σε χιλιάδες παιδιά της επαρχίας που φοιτούσαν στα γυμνάσια της πόλης του Ρεθύμνου.
Εκείνες τις εποχές που αναφερόμαστε ήταν μεγάλο ρίσκο για μια οικογένεια από την ενδοχώρα να στείλει το παιδί της στο γυμνάσιο που λειτουργούσε στην πόλη του Ρεθύμνου. Θα έπρεπε να νοικιάσει δωμάτιο και να έχει εξασφαλιστεί η διατροφή του.
Πόσες φορές δεν αναφερθήκαμε στην ηρωίδα μητέρα που ξυπνούσε νύκτα για να προλάβει να στείλει φαγητό στο παιδί της με το λεωφορείο. Κι όταν δεν προλάβαινε κατέβαινε η ίδια με τα πόδια για να μην μείνει νηστικό το «δασκαλάκι» της.
Η πρωτοβουλία του παπά Γιάννη να ιδρύσει την Παιδική Στέγη έβγαλε πολλές οικογένειες από δύσκολη θέση και έδωσε στην κοινωνία εκατοντάδες επιστήμονες πέρα από χρήσιμα και πολύτιμα μέλη σε άλλους τομείς επαγγελματικής δράσης.
Στα αποκαλυπτήρια μνημείου που έγιναν πριν από χρόνια στον αύλειο χώρο του ιερού ναού του Αγίου Κωνσταντίνου, με πρωτοβουλία των πάλαι ποτέ φιλοξενουμένων του ιδρύματος Γεώργιο Ματθαιάκακη, Επαμεινώνδα Κόκκινο, Κωνσταντίνο Καλλέργη, Ειρήνη Κουρνιανού-Τζανουδάκη, Ιωάννα Ταταράκη-Σταυρακάκη, Γεωργία Γεωργουλακη-Καραβάνου είχε πει μεταξύ άλλων ο κ. Ανδρέας Ταξάκης παρουσιάζοντας τις συνθήκες της εποχής.
«Στην Παιδική Στέγη βρήκαμε στοργή, αγάπη, θαλπωρή. Οι πολύ σημαντικοί άνθρωποι που εργάζονταν στη στέγη μας τα έδωσαν όλα αυτά απλόχερα. Ήταν ένα μεγάλο σχολείο. Οι εργαζόμενοι στη Στέγη ήταν οι γονείς μας, οι κηδεμόνες μας που ενδιαφέρονταν για την πρόοδο, αλλά και το σημαντικότερο να γίνουμε άνθρωποι, να βοηθάμε τους συνανθρώπους μας γιατί αυτό ξεχωρίζει τους ανθρώπους. Από την εργασιακή πορεία στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα όλων που είχαν φοιτήσει και είχαν περάσει από την Παιδική Στέγη ο Άγιος Νικόλαος αποδεικνύεται ότι η απλή αυτή Παιδική Στέγη κατάφερε να βγάλει ανθρώπους να βοηθάνε τους συνανθρώπους τους και να μπαίνουν στα παπούτσια του άλλου. Πρέπει ν’ αναφέρω εδώ ότι ο παπά Γιάννης ενδιαφερόταν πολύ για την επιτυχία των τελειόφοιτων σε σχολές και πανεπιστήμια και γι’ αυτό γινόταν φροντιστηριακή στήριξη στο τότε φροντιστήριο του αείμνηστου Δημήτρη Χαλκιαδάκη με ειδικές τιμές. Επιπλέον οφείλω να πω ότι ο αείμνηστος Πίτερης ενδιαφερόταν και στη συνέχεια της αποφοίτησης από το γυμνάσιο».
Κι είχε προσθέσει ο συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός Επαμεινώνδας Κόκκινος:
«Ένα πολύ μεγάλο μέρος της εξέλιξης μας και των σπουδών μας την οφείλουμε σε αυτό τον άνθρωπο που είχε αυτή τη πρώτη ιδέα διότι πολύ φοβάμαι ότι θα μέναμε στα χωριά μας και θα είχαμε την τύχη των υπόλοιπων συγχωριανών μας, διότι μιλάμε για πολύ δύσκολα χρόνια όπου δεν τολμούσε ο καθένας να στείλει το παιδί του μακριά μην μπορώντας και οι περισσότεροι να αντέξουν αυτά τα έξοδα. Σήμερα ζήσαμε πρωτόγνωρα πράγματα, θυμηθήκαμε αυτά τα όμορφα χρόνια που μπορεί να ήταν φτωχά αλλά ήταν ευλογημένα μας δόθηκε η ευκαιρία να δείξουμε τη βαθειά μας ευγνωμοσύνη στο πατήρ Ιωάννη αλλά και στους συνεργάτες του. Είμαστε ευγνώμονες βέβαια σε όλους τους Ρεθυμνιώτες οι οποίοι βοήθησαν με κάθε τρόπο, ιδιαίτερα θα ήθελα να μνημονεύσω το Δημήτρη Χαλκιαδάκη που μας βοήθησε κάνοντας στα παιδιά του οικοτροφείου ιδιαίτερα μαθήματα σχεδόν δωρεάν».
Ο παπά-Γιάννης Πίτερης είχε τη φωτεινή σκέψη και πήρε όλο το βάρος της Παιδικής Στέγης «Αγίου Νικολάου», αλλά η καρδιά του ιδρύματος είχε ένα γυναικείο όνομα: Μαρία Λιονή.
Η θαυμάσια αυτή γυναίκα που διαδραμάτισε τόσο σημαντικό ρόλο στην αντίσταση μόλις ήρθε η απελευθέρωση στάθηκε δυναμικά στο πλευρό του παπά Γιάννη για την εύρυθμη λειτουργία της Παιδικής Στέγης που της έδωσε μια διέξοδο, για να διοχετεύσει την ανάγκη της να προσφέρει στο συνάνθρωπο, ιδιαίτερα στο παιδί που λάτρευε.
Κι ένωσε τις δυνάμεις της για τη λειτουργία της Παιδικής Στέγης, που μας παρουσιάζει ιδανικά στα χρονογραφήματά του ο Κώστας Μαμαλάκης, δίνοντας και το στίγμα ενός κολοσσιαίου έργου που απαιτούσε «κότσια» για να το στηρίξεις.
Ένα τολμηρό σχέδιο
Αναφέρει σχετικά μεταξύ άλλων ο Κώστας Μαμαλάκης:
«Ο παπά Γιάννης Πίττερης συνέλαβε ένα τολμηρό σχέδιο. Το εκμυστηρεύτηκε σ’ έναν άνθρωπο που βαθιά εκτιμούσε. Είπαν «στ’ όνομα του Θεού» και ξεκίνησαν οι δυο τους, χωρίς πεντάρα, χωρίς σίγουρη προοπτική, να κυνηγήσουν μια ωραία χίμαιρα. Συνάντησαν εμπόδια, δυσκολίες ανυπέρβλητες, ετράβηξαν πολλά. Χτύπησαν πολλές πόρτες. Η πρώτη πόρτα ήταν το Δεσποτικό που χτύπησαν. Άνοιξε πρόθυμα κι έδωσε την εισφορά του ο Μητροπολίτης Αθανάσιος. Ύστερα ο παπά Γιάννης άρχισε να περιοδεύει «αποστολικά» τα χωριά, προπαγανδίζοντας την ωραία ιδέα.
Και μάζευε σ’ ένα ασκί λάδι, αποδεχόμενος και τον οβολό του φτωχού, το υστέρημα της χήρας, ας ήταν και μια κούπα λαδάκι.
Ξεκίνησαν με πίστη ακράδαντη στην ιδέα και θέληση σιδερένια αυτοί οι δυο άνθρωποι και στο τέλος η χίμαιρα αυτή έγινε πραγματικότητα. Ιδρύθηκε, εστερεώθηκε η «Παιδική Στέγη».
Ο παπά Γιάννης Πίτερης και ο Κώστας Αντωνάκης, ο «στιβαρός βραχίονάς μου» όπως τον αποκαλούσε ο παπά Γιάννης ήταν αυτοί οι άνθρωποι.
Πάνω από 300 αγόρια και κορίτσια έχουν εξασφαλίσει στέγη και τροφή.
Είδα στο γραφείο κίνηση, συνεχίζει ο Κώστας Μαμαλάκης, εργάτες που δουλεύουν για τις προκαταρκτικές εργασίες ανέγερσης των νέων κτιρίων να περιμένουν πληρωμή και την ευγενέστατη σύμβουλο της «Παιδικής Στέγης» κυρία Μαρία Λιονή μαζί με τον παπά Γιάννη.
Δεν υπήρχαν εκείνη τη στιγμή χρήματα να πληρωθούν τα δεδουλευμένα δύο εβδομάδων ημερομίσθια. Κι ήταν Σάββατο.
Τα προβλήματα και οι ανάγκες των εργατών τα βάσανά των -είχαν κι αρρώστους 2-3 στα σπίτια τους – είναι φυσικό να μην τους αφήνουν περιθώρια να σκεφθούν τον ιερό σκοπό της «Παιδικής Στέγης». Κι όμως μόλις αντιλήφθηκαν την ειλικρινή λύπη του παπά Γιάννη, όλοι τους με συγκινητική προθυμία άρχισαν να τον παρηγορούν αυτοί, ότι θα τα βολέψουν με βερεσέ.
Ο ιερέας είχε γίνει κατάχλομος από τη στενοχώρια του.
– Όχι παιδιά θα σας δώσω ότι έχω πάνω μου και θα τρέξω να βρω λεφτά. Ποιοι έχουν αρρώστους; Ποιοι έχουν ανάγκη;
Τρεις τέσσερις με τα πολλά ομολογήσανε ότι είναι σε δύσκολη θέση. Οι άλλοι συναγωνιζόντουσαν ποιος να πρωτοαποποιηθεί την προσφορά του παπα-Γιάννη. Η σκηνή με γέμισε συγκίνηση και θαυμασμό!
Αλλά μια κυρία με έντονη προσωπικότητα η διακεκριμένη δημοσιολόγος Βιργινία Τσουδερού-Παπαδάτου, με το καθαρό και γόνιμο «Τσουδέρειο» μυαλό της, συνέλαβε, μελέτησε και έθεσε σε εφαρμογή ένα καταπληκτικό σχέδιο, που δίδει προεκτάσεις στο έργο της «Παιδικής Στέγης» που ονειρευόμαστε.
Και το αποτέλεσμα είναι να έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες για τη δημιουργία ενός έργου τεράστιου, με επιπτώσεις σωστικές για την άπορη «μαθητιώσα νεολαία» και το Ρέθεμνος.
Η κ. Τσουδερού έχει θέσει στην υπηρεσία της «Στέγης» όλη τη δραστηριότητά της, όλες τις γνώσεις της.
Το σπουδαιότερο δε από όλα είναι ότι με το ορθολογιστικά οργανωμένο σχέδιό της, η Παιδική Στέγη, θα έχει οικονομική αυτάρκεια στο εγγύς μέλλον. Τα υπό ανέγερση κτίρια της θα στεγάζουν τα καλοκαίρια ξένους φοιτητές.
«Μ’ ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια». Γιατί θα τονώνεται και η τουριστική κίνηση και θα είναι και ένα μόνιμο μέσο προβολής του Ρεθέμνου-τουριστικής προπαγάνδας του.
Για το σκοπό αυτό εξασφάλισε τη γενναία συνδρομή της ΧΕΝ, του Οργανισμού Τουρισμού και την τεχνική βοήθεια του στρατού.
Συνεπίκουρος και ο σύλλογος των εν Αθήναις Ρεθυμνίων το «Αρκάδι».
Η νέα μορφή και οι διαστάσεις που παίρνει όπου να ‘ναι η «Παιδική Στέγη» – 4 κτίρια με σύγχρονες ανέσεις στον λόφο του Τιμίου Σταυρού με κοιτώνες, αίθουσα βιβλιοθήκης, αίθουσα αθλοπαιδειών, γήπεδα αθλήσεως σε έκταση 29 στρεμμάτων και οφείλεται στο δαιμόνιο της έξοχης θυγατέρας του αλησμόνητου πρωθυπουργού της Μάχης της Κρήτης Εμμανουήλ Τσουδερού.
Φεύγοντας από την «Παιδική Στέγη» συγκινημένοι αισθανθήκαμε την ανάγκη να υποκλιθούμε με σεβασμό μπροστά σ’ αυτή τη μεγάλη προσπάθεια, στο συντελούμενο αυτό θεάρεστο έργο.
Και θυμηθήκαμε και το σοφό λόγο του αξέχαστου Σταύρου Κελαϊδή «Άμα βρεθεί ο ένας»! Το Ρέθυμνο τυχερό, τον βρήκε τον ένα: Στο πρόσωπο του παπα Γιάννη Πίττερη. Έχει κι αυτός την τύχη να πλαισιώνεται από άριστο συμβούλιο, υπό την προεδρία του, που εργάζεται μαζί του με φανατισμό και πάθος. Το αποτελούν: Στέλιος Συγγελάκης, Γεώργιος Γύπαρης, Π. Φραϊδάκης, Εμμ. Σταγάκης, Μαρία Λιονή, Ελένη Ψυχογιουδάκη, Ευλαβία Πισκοπάκη και Θεανώ Μακρή».
Πόσες λευκές νύχτες αγωνίας
Σ’ αυτή την Παιδική Στέγη η Μαρία Λιονή έμεινε αμέτρητες φορές άγρυπνη. Ακόμα και στο σπίτι μετέφερε την έγνοια της για κάθε πρόβλημα που αντιμετώπιζε ο χώρος αυτός που κάποιοι επιτελούσαν θεάρεστο έργο.
Ο Γιώργος Λιονής, ο ακριβός της σύντροφος, πολλές φορές αγανακτούσε. Μα θα την έχανε τελικά αν συνέχιζε να πάσχει για τους άλλους. Και την ίδια στιγμή έσπευδε κι ο ίδιος να βοηθήσει για να δει εκείνο το υπέροχο χαμόγελό της που ήταν σαν ευλογία Θεού.
Γράφει η Βιργινία Τσουδερού:
«Η Μαρία με το αισθητήριο του παιδευμένου ανθρώπου ήξερε ότι για να πετύχουμε την πλήρη και αληθινή ελευθερία χρειάζονται άτομα με σωστή αγωγή, σωστή παιδεία.
Από το 1961, δόθηκε ολοκληρωτικά στο έργο της Παιδικής Στέγης. Ιδέες πολλοί έχουν Επιμονή όμως στην υπηρεσία μια ιδέας πολύ λίγοι. Η Μαρία ήταν μεταξύ των ολίγων. Ήξερε να δουλεύει χωρίς να ακούγεται. Να προωθεί σκοπούς αθόρυβα. Ήταν ο στυλοβάτης του έργου. Στις πρώτες δύσκολες στιγμές το σπίτι της Μαρίας ήταν το καταφύγιο των παιδιών. Η Μαρία ήταν η υπομονετική αθόρυβη μητέρα, που βρισκόταν πάντα εκεί που έπρεπε στην ώρα της ανάγκης…
Ποιος δεν τη θυμάται να στέκεται στην πόρτα της, χαμογελαστή, έτοιμη να υποδεχτεί τον καθένα, να δώσει τη σωστή συμβουλή, να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα.
Και που δεν πρωτοστάτησε και πέρα της Παιδικής Στέγης η Μαρία Λιονή. Παρούσα στον αγώνα για το Κέντρο Νεότητας στον Τίμιο Σταυρό, παρούσα στη ΧΕΝ, παρούσα σε κάθε έργο καλό και αγαθό…
Με τις αχώριστες φίλες και συνεργάτιδες στα έργα αγάπης, Κωστούλα Τζέτζου και Θεανώ Μακρή βρέθηκαν στο μοιραίο λεωφορείο, ιδιοκτησίας Γεωργίου Λιονή και Μιχ. Δημητρακάκη 24 Αυγούστου 1970. Πήγαιναν στο Ηράκλειο για να αφαιρεθούν οι πινακίδες του οχήματος και να αντικατασταθεί με καινούργιο.
Ήταν 2.30 το μεσημέρι όταν το αυτοκίνητο, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, βρέθηκε σε γκρεμό της Δαμάστας. Η Μαρία Λιονή με τις δυο αχώριστες φίλες της, πέταξαν στους κόλπους των μακάρων, που είχαν θέση, χάρις στο μεγάλο έργο τους. Οι λοιποί επιβάτες, τέσσερις ήταν, τραυματίστηκαν σοβαρά.
Η κηδεία των τριών γυναικών έγινε μέσα σε κλίμα οδύνης. Στη νεκρώσιμη ακολουθία προέστη ο Μητροπολίτης Τίτος πλαισιωμένος από τον Κυδωνίας και Αποκορώνου Νικηφόρο και πολυάριθμο κλήρο. Η ΧΕΝ εξέδωσε ψήφισμα και οι νεκρολογίες διαδέχονταν η μία την άλλη στον τοπικό τύπο. Για τη Μαρία οι περισσότερες».
Η Παιδική Εστία
Κι άλλο έργο αξιομνημόνευτο είναι η Παιδική Εστία της Κυρίας των Αγγέλων που υπάρχει ακόμα και λειτουργεί χάρις στην αγάπη των εφημερίων που κάθε επόμενος τιμά το έργο του προηγούμενου δίνοντας συνέχεια με την προσωπική του εργασία.
Η δομή αυτή δημιουργήθηκε από τον εφημέριο Μύρωνα Παπαδάκη της ιστορικής οικογενείας, αδελφού των Κωστή Παπαδάκη, Μαρίας Χουρδάκη, Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκι το 1963.
Εξυπηρετούσε παιδιά από 6-12 χρόνων παρέχοντάς τους το καθημερινό φαγητό σε ένα οικογενειακό περιβάλλον.
Αρχικά εύρισκαν εκεί φαγητό τα Ρεθεμνιωτόπουλα της παλιάς πόλης που περνούσαν δύσκολα λόγω οικονομικής αδυναμίας και μετά ήρθε η σειρά των πάσης φύσεως προσφυγόπουλων και μεταναστών να βρουν εκεί αγάπη και φιλοξενία.
Τον πατέρα Μύρωνα δεν τον έφτασα. Θυμάμαι όμως με συγκίνηση τον παπά Γιάννη Κυριακάκη να πηγαινοέρχεται στο φούρνο της γειτονιάς κουβαλώντας ταψιά με φαγητό για να προλάβει και να βρουν σχολάζοντας τα παιδιά ζεστό φαγητό στο τραπέζι της εστίας με την πρεσβυτέρα του πολύτιμη βοηθό.
Είχε γράψει για τον παπά Γιάννη Κυριακάκη σαν νεκρολογία ο αείμνηστος συνεργάτης μας Κώστας Πετρίδης.
«Από τις στήλες των «Ρ.Ν.» του Σαββατοκύριακου που μας πέρασε, έμαθα την αποδήμηση από τη ζωή και τα ιερά του καθήκοντα του παπά-Γιάννη Κυριακάκη. Τα παιδικά συσσίτια και γενικά η διαδρομή του σεπτού ιερέα στην περιοχή της παλιάς πόλης και της «Μικρής Παναγίας», της ιστορικής εκκλησίας που συνδέεται με το Ρέθυμνο και τους αγώνες για την ελευθερία και την πίστη του λαού μας.
Από την πρώτη στιγμή που γνώρισα τον παπά-Γιάννη, στην πρόθεσή μου να συμβάλλω στην ενίσχυση των συσσιτίων για παιδιά κατάλαβα ότι είχα απέναντί μου έναν ιερέα που τιμούσε την ιδιότητά του και ως ιερέα και ως ανθρώπου.
Άλλωστε οι πολίτες και οι πολίτισσες που εκκλησιάζονται στη «Μικρή Παναγία» δεν έπαυαν να εκφράζουν την εκτίμηση και το σεβασμό τους για τον παπά-Γιάννη που πάντα ήτανε φίλος και δάσκαλος και αρωγός σε κάθε ενορίτη και ενορίτισσα που είχε την ανάγκη της ιερής του σκέπης.
Ποτέ δεν άφηνε άρρωστο και ανήμπορο ή γέρο να πάει στην εκκλησία για να δεχθεί την ευλογία του ή την εξομολόγησή του, πήγαινε ο ίδιος στο σπίτι του.
Και τέλος πάντων πολλοί φίλοι κάτοικοι της παλιάς πόλης και ενορίτες της Μικρής Παναγίας μιλούσαν με σεβασμό και εκτίμηση για τον ιερέα τους.
Η όλη λειτουργία των παιδικών συσσιτίων που οφείλεται κύρια σ’ αυτόν γινόταν με οργάνωση και εργασία, που ο ίδιος επέβλεπε και ασκούσε το λογιστικό μέρος της με αποδείξεις και της τελευταίας δεκάρας που σ’ έψαχνε ακόμα και στο δρόμο ή όπου αλλού σύχναζες για να σου τις δώσει.
Ο Ιησούς ήταν πάντα πρότυπο για τον παπά-Γιάννη χωρίς καμιά από εκείνες τις εκδηλώσεις που πολλοί κάνουν επιδεικτικά από τους κοσμικούς και ιερείς.
Του έλεγα ότι το πρόσωπό του ήταν η πιο πειστική απόδειξη για τις συναλλαγές των παιδικών συσσιτίων, αυτός με ευχαριστούσε αλλά επέμενε στην τυπικότητα φορτικά.
Ας είναι το ταξίδι του όπως η καλή ζωή του με τιμή, ταπεινότητα και ουσιαστική χριστιανικότητα συμπεριφοράς.
Παπά μου πάντα μένεις στην καρδιά μου και θα μείνεις και μετά τη φυγή σου από τη ζωή.
Δε φτάνουν τα λόγια για σένα».
Κι είναι σήμερα ο πατήρ Ιωάννης Κλειδής που δίνει συνέχεια με τον δικό του ζήλο και άξιους συνεργάτες.
Στην Παιδική Εστία κανένας δεν κοίταξε ποτέ από τα παράθυρο ποιος χτυπά την πόρτα για να του ανοίξει αν του είναι συμπαθής. Οι πάντες εύρισκαν αγάπη και φροντίδα.
Καταθέτουμε όσα ζήσαμε και είδαμε. Παιδικά μάτια να φεγγοβολούν γύρω από τραπέζι αγάπης χωρίς κανένα να νοιώθει παρείσακτο, χωρίς κανένα να ντρέπεται που επιβιώνει από το συσσίτιο της ενορίας.
Αυτά για να πάρουμε ανάσα ανθρωπιάς μετά από αυτά που ακούμε καθημερινά και βλέπουμε να γίνονται αλλού και ειλικρινά ντρεπόμαστε. Ντρεπόμαστε για την όποια αλήθεια κρύβουν οι καταστάσεις αυτές που εμείς είμαστε οι ελάχιστοι για να κρίνουμε Είναι να ντρέπεσαι αν έγιναν τα πράγματα όπως τα παρουσιάζουν αλλά και πάλι είναι να ντρέπεσαι αν πρόκειται για κατασκευασμένες καταστάσεις. Το μέλλον θα δείξει την πραγματική αλήθεια. Εμείς απλά πρέπει να μνημονεύουμε τους άξιους που πρόσφεραν τόση αγάπη στα παιδιά του Ρεθύμνου σε χαλεπούς καιρούς που το είχαν τόσο ανάγκη.
