“Critical Archives: We Can’t Breathe”: Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της με τα μάτια 16 φωτογράφων

Η σοβαρή επιδείνωση του κλίματος, οι παράγοντες που κρύβονται πίσω από αυτό το φαινόμενο και οι επιπτώσεις στη φύση και στον άνθρωπο βρίσκονται στο επίκεντρο της έκθεσης φωτογραφίας Critical Archives: We Can’t Breathe που εγκαινιάστηκε την Παρασκευή στο Ρέθυμνο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, και θα διαρκέσει μέχρι τις 29 Μαρτίου. Η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσιο του Μεσογειακού Φεστιβάλ MedPhoto που για πέμπτη χρονιά παρουσιάζει στην Κρήτη πολιτιστικές δράσεις και αυτήν τη φορά με τη θεματική “Climate Wars”, αναδεικνύοντας το βαθιά πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα της κλιματικής κρίσης.

Την καλλιτεχνική διεύθυνση της έκθεσης έχουν ο Παύλος Φυσάκης και η Μαρία Μαραγκού, ενώ την επιμέλεια ο Δημήτρης Κεχρής και η Πάσκουα Βόργια. Όπως υπογραμμίζουν, η διασταύρωση της σύγχρονης τέχνης με την έρευνα και τη θεωρία φέρνει στο προσκήνιο βαθύτερες πτυχές της συνθήκης αυτής.

Στην έκθεση παρουσιάζονται οι φωτογραφίες 16 καλλιτεχνών, που στα έργα τους αποτυπώνονται με ιδιαίτερα χαρακτηριστικό τρόπο οι εκφάνσεις και οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Ειδικότερα, εκτίθεται έργα των: Ursula Biemann, Πέτρου Γιαννακούρη, Μαρίνας Γιώτη, Βαγγέλη Δασκαλάκη, Μιχαηλάγγελου Βλάσση-Ζιάκα, Sophie Gerrard, Πηνελόπης Θωμαΐδη, Κώστα Καψιάνη, Νίκου Μάρκου, Γιώργου Μουτάφη, Cristina de Middel & Bruno Morais, Oliver Ressler, Zied Ben Romdhane, Jonas Staal, Ian Teh.

Σκοπός της έκθεσης είναι η αφύπνιση των ανθρώπων σε αυτήν την κρίσιμη εποχή της κλιματικής κρίσης που βαίνει επικίνδυνη τόσο για το περιβάλλον, όσο και για τον άνθρωπο, όπως τόνισε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της έκθεσης Παύλος Φυσάκης: «Τα βασικά μηνύματα της έκθεσης είναι η συμμετοχή, η πολιτική αφύπνιση, να μπορούμε να είμαστε πολιτικά όντα και να είμαστε ενεργοί. Δεν είναι μια ουδέτερη πολιτικά έκθεση, παίρνει μια θέση που στηρίζεται με τις δουλειές των καλλιτεχνών. Είμαστε σε ένα πολύ επικίνδυνο σημείο, το οποίο αναδεικνύει η έκθεση και μέσω της οποίας δηλώνουμε την παρουσία μας».

Στα εγκαίνια της έκθεσης παραβρέθηκαν ο δήμαρχος Γιώργος Μαρινάκης, ο αντιδήμαρχος πολιτισμού Μάνος Τσάκωνας, ο εντεταλμένος σύμβουλος τουρισμού Κώστας Γασπαράκης, ο πρώην αντιδήμαρχος πολιτισμού Θωμάς Κρεβετζάκης, η πρώην αντιδήμαρχος τουρισμού Πέπη Μπιρλιράκη, η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου Αναστασία Τζιγκουνάκη, αλλά και αρκετοί πολίτες που ξεναγήθηκαν στα φωτογραφικά έργα από τους επιμελητές της έκθεσης.

«Η εικόνα λειτουργεί ως ένα κοινωνικό εργαλείο για την ψηλάφηση του προβλήματος»

Στις φωτογραφίες και στο οπτικοακουστικό υλικό που προβάλλεται παράλληλα στην έκθεση, δεν βλέπουμε απλώς την απεικόνιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης στην εποχή μας, αλλά διαφαίνεται ο ερευνητικός χαρακτήρας ως ένα εργαλείο για την ανάλυση του προβλήματος, που οδηγεί στην σκέψη εναλλακτικών λύσεων. Όπως επεσήμανε στα «Ρ.Ν.» ο επιμελητής της έκθεσης Δημήτρης Κεχρής:

«Αποφασίσαμε να συνδυάσουμε τις πρακτικές του φακού, τη φωτογραφία, το βίντεο, με εργαλεία που έρχονται από την έρευνα και τη θεωρία, ώστε να αναδείξουμε πέρα από τις επιπτώσεις της καταστροφής, τους μηχανισμούς που βρίσκονται πίσω από αυτά και να προσπαθήσουμε να ψηλαφίσουμε εναλλακτικές προσεγγίσεις για τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον και για την ανάπτυξη μιας πολιτικής οικολογίας. Είμαστε πολύ χαρούμενοι για το γεγονός ότι υπάρχει πολύ έντονη αλληλεπίδραση εδώ στο Ρέθυμνο, μια πολύ έντονη ζύμωση γύρω από αυτά τα ζητήματα, υπάρχει μια ενεργή καλλιτεχνική φωτογραφική σκηνή που ενδιαφέρεται για αυτά και πιστεύουμε ότι μέσα από αυτήν τη ζύμωση προάγεται ένας ευρύτερος κοινωνικός καλλιτεχνικός διάλογος που τόσο έχουμε ανάγκη».

Και ο κ. Κεχρής πρόσθεσε: «Στις φωτογραφίες βλέπουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, όπως και ερευνητικά ντοκιμαντέρ και έργα τα οποία έχουν από πίσω μια μεγάλη θεωρητική σπουδή. Επίσης, βλέπουμε έργα τα οποία δεν εξαντλούνται στην τεκμηρίωση αλλά και στην αναζήτηση αιτιών και αυτό δεν μπορεί να γίνει μόνο με την ανάρτηση μια φωτογραφίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χρειάζεται να πλαισιωθεί με τον λόγο των υποκειμένων που υφίστανται όλες αυτές τις καταστροφές. Πολλές φορές αυτό περιλαμβάνει και συνεντεύξεις από τους ανθρώπους που πλήττονται, όπως και επιστημονική πλαισίωση από ειδικούς ερευνητές. Στην έκθεση η εικόνα χρησιμοποιείται περισσότερο ως ένα κοινωνικό εργαλείο για τη ψηλάφηση του ζητήματος και όχι απλώς ως ένα αναπαραστατικό μέσο».

«Στον βωμό του κέρδους αποστραγγίζεται η φύση, το περιβάλλον, οι άνθρωποι, η υγεία, όλα»

Με τα οικονομικά συμφέροντα να κρύβονται πίσω από τις πραγματικές αιτίες της κλιματικής κρίσης, που εις βάρος της φύσης και του ανθρώπου επιδιώκεται η απόκτηση όλο και περισσότερων κερδών, δηλώνεται ξεκάθαρα ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς ένα φυσικό φαινόμενο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο με ανθρωπογενή αίτια που αναιρεί την ισότητα των ανθρώπων, όπως επεσήμανε η επιμελήτρια της έκθεσης Πάσκουα Βοργιά τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Δεν είναι κάτι για το οποίο ευθύνονται ισότιμα όλοι οι άνθρωποι. Είναι μια κατάσταση η οποία έχει πολύ συγκεκριμένα αίτια τα οποία έχουν να κάνουν με τον τρόπο που έχουμε δομήσει την κοινωνία μας και ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η οικονομία έτσι όπως την έχουμε φτιάξει, η οποία βασίζεται στην υπερεκμετάλλευση, στην εξόρυξη, στην εξαφάνιση των ειδών και τον εκτοπισμό των αδύνατων κρίκων. Δηλαδή είναι ένας τρόπος του επειχειρείν, ο οποίος βάζει στο επίκεντρο το ατομικό και το οικονομικό συμφέρον και δεν ενδιαφέρεται για τη ζωή των άλλων. Αποζητάμε την ύπαρξη μιας διαδικασίας ισότιμης, βιώσιμης και δίκαιης για όλους τους ανθρώπους και τα πλάσματα του πλανήτη. Όσο συνεχίσουμε να κάνουμε τα πράγματα με αυτόν τον τρόπο, δεν θα σωθεί ο πλανήτης μόνο με πράσινη ανάπτυξη ή με εναλλακτικές μορφές ενέργειας, γιατί το πρόβλημα θα παραμένει και πάντα θα βρίσκουν τρόπους αυτές οι εταιρείες και αυτά τα μεγάλα συμφέροντα να διατηρούν τα κεκτημένα τους και να συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται ανθρώπους, ζώα, φύση, γη, θάλασσα, τα πάντα και έτσι αποστραγγίζονται όλοι αυτοί οι πόροι. Είναι αυτό που λέμε «νεκροπολιτική». Στον βωμό του κέρδους αποστραγγίζεται η φύση, οι άνθρωποι, η υγεία, το περιβάλλον, όλα».

Από την πλευρά του, ο έτερος επιμελητής της έκθεσης Δημήτρης Κεχρής υπογράμμισε: «Δεν θα θέλαμε να μείνει γενικώς η εντύπωση ότι πρόκειται για φυσικά φαινόμενα τα οποία δεν έχουν στα αίτιά τους τις επιδράσεις κάποιων ανθρωπογενών παρεμβάσεων. Το ζήτημα που θέλουμε να αναπτύξουμε εδώ είναι το ότι πολύ συγκεκριμένες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις του πλανήτη φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για αυτά που πολλές φορές παρουσιάζονται ως φυσικά φαινόμενα. Είτε πρόκειται για εξορυκτικές βιομηχανίες, είτε πρόκειται για εργοστάσια τα οποία εκπέμπουν ρύπους, είτε πρόκειται για ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διατροφική αλυσίδα, την αποψίλωση των δασών ή την κατασκευή γιγαντιαίων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που εκτοπίζουν ντόπιους πληθυσμούς και διαταράσσουν τα οικοσυστήματα. Σε αρκετές εξ αυτών περιπτώσεων έχουν βάλει το χέρι τους συγκεκριμένες δυνάμεις ώστε να προκληθεί αυτή η αποσταθεροποίηση και θέλουμε να αναδείξουμε όλες αυτές τις αντιφατικές όψεις που περιλαμβάνουν ζητήματα όπως το ενεργειακό, το διατροφικό, το ζήτημα της εξαφάνισης ολόκληρων ειδών του ζωικού βασιλείου προς χάριν της εξυπηρέτησης μιας αχαλίνωτης κερδοσκοπίας, εις βάρος της οικολογικής ισορροπίας».