Μόνιμη στέγη βρήκαν τα έργα του λαϊκού καλλιτέχνη Δημήτρη Τεργιακή Μούρμουρα, τα οποία πλέον στεγάζονται στο χώρο της Διεύθυνσης Πολιτισμού (πρώην ΚΕΔΗΡ) στην οδό Αρκαδίου. Πρόκειται για 38 έργα του καλλιτέχνη, τα οποία προσέφερε στον δήμο Ρεθύμνης ο γιος του Γιάννης, με σκοπό να διασωθεί το έργο του πατέρα του.
«Η παρουσίαση της έκθεσης γίνεται χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά του Γιάννη Μούρμουρα, ο οποίος στη προσπάθειά του να τιμήσει το όνομα του πατέρα του και την κληρονομιά του, πήρε την πολύ γενναιόδωρη απόφαση να παραχωρήσει 38 έργα, που είχε στην κατοχή του, στον δήμο Ρεθύμνης, προκειμένου να αποτελέσουν τη βάση του λαϊκού ζωγράφου, του Δημήτρη Τεργιάκη-Μούρμουρα» ανέφερε ο αντιδήμαρχος πολιτισμού Θωμάς Κρεβετζάκης, στα εγκαίνια της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Πέμπτης, επισημαίνοντας τη συμβολή του Μανώλη Καρνιωτάκη, ώστε τα έργα να μεταφερθούν στον δήμο Ρεθύμνης. «Ο δήμος Ρεθύμνης έπρεπε να αποδώσει την αντίστοιχη τιμή στον λαϊκό αυτό ζωγράφο. Επιλέχτηκε το κτίριο της ΚΕΔΗΡ, γιατί δεν υπήρχε άλλος χώρος ο οποίος θα μπορούσε να το στεγάσει και υπάρχει η δυνατότητα στο ωράριο λειτουργίας που αυτήν τη στιγμή έχει η υπηρεσία, στον οποιοδήποτε να το επισκεφτεί. Οπότε με αυτόν τον τρόπο καθιστούμε και βιώσιμη και διαρκώς επισκέψιμη τη συγκεκριμένη συλλογή. Η αρχική σκέψη ήταν, επειδή μιλάμε για 38 έργα και δεν χωρούσαν, να παρουσιαστούν ανά εξάμηνο δύο φορές τον χρόνο. Τελικά παρουσιάζονται τα 35 από τα 38, έχοντας κάνει μια επιλογή στον κάτω χώρο με συγκεκριμένο σκεπτικό. Βάλαμε τις αγιογραφίες στον διάδρομο, γιατί ενώ δεν ταιριάζουν με την υπόλοιπη αισθητική του, αποδεικνύουν όμως το καλλιτεχνικό του ταλέντο. Είναι τα πιο καλοδουλεμένα κομμάτια που έχουμε στη συλλογή τους στην αίθουσα συσκέψεων έχει τοποθετηθεί η υπόλοιπη συλλογή» πρόσθεσε.
Όπως σημείωσε ο κ. Κρεβετζάκης «η έκθεση ξεκινά με προσωπογραφίες του καλλιτέχνη, συνεχίζει με την προσφυγική ζωή στο μεσοδιάστημα, το οποίο έζησε στη Μυτιλήνη και ακολουθεί το Ρέθυμνο, το οποίο το απεικονίζει πάρα πολλές φορές με φωτογραφίες της εποχής και τις μεταφέρει σε πίνακες. Δύο γεγονότα με τα οποία ασχολήθηκε ιδιαίτερα, ήταν η Καταστροφή της Σμύρνης και όλα τα γεγονότα της συγκεκριμένης εποχής και άλλο ήταν το 1821, που είναι μια πολύ καλή και καλοδουλεμένη σειρά».
Ο κ. Κρεβετζάκης αναφερόμενος στο βιογραφικό του καλλιτέχνη μιλά για διασύνδεσή του Δ. Τεργιάκη με τον Θεόφιλο, επισημαίνοντας πως: «Δεν είναι ανεκδοτολογικό αυτό, όντως ο Θεόφιλος και προς τιμήν του αναγνωρίζει την προσπάθειά του να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Του λέει «παιδί μου είσαι πάρα πολύ εργατικός, αλλά δεν έχεις ταλέντο. Είσαι, όμως, εξαιρετικός ψαράς, μπορείς με αυτό να ζήσεις την οικογένειά σου, άντε στο καλό», και τον έδιωξε από τα μαθήματα. Έκανε, λοιπόν, μια μικρή περίοδο μαθητείας στον Θεόφιλο. Ήταν και κάτι που ίσως του έμεινε και σαν απωθημένο και ήθελε διαρκώς να αποδείξει ότι είχε το ταλέντο στη ζωγραφική. Οργανώνεται από πολύ μικρός και λόγω των επεισοδίων στο ΚΚΕ. Είναι ανεκδοτολογικό, αλλά ιστορικά ταυτίζεται. Ο λόγος για τον οποίο θεωρείται ότι έφυγε από τη Μυτιλήνη και μετοίκησε στο Ρέθυμνο ήταν ότι ζωγράφισε ένα σφυροδρέπανο σε ένα καμπαναριό. Δεν ξέρουμε όμως γιατί να επέλεξε να μετοικήσει στο Ρέθυμνο».
Λέει και συνεχίζοντας για το ταλέντο του Δημήτρη Τεργιακή αναφέρει: «Είναι εξαιρετικός ψαράς και έχει ιδιαίτερη σημασία, τρατάρης. Τιμούμε την άυλη πολιτισμική κληρονομιά τα τελευταία χρόνια. Αυτή η λαϊκή σοφία και γνώση που είχε ο Μούρμουρας ως ψαράς, να μπορεί να διαβάζει τα νερά, τις αντανακλάσεις των ψαριών κ.λπ., (την έχει κληρονομήσει επάξια και ο γιος του Γιάννης). Βιοπορίζεται, λοιπόν, ως ψαράς και παράλληλα ζωγραφίζει. Ζωγραφίζει μανιωδώς. Στην ουσία στα πόδια του στέκει όταν ξεκινά τις πρώτες ταξινομήσεις των αυτοκινήτων, που πλέον ζωγραφίζει με το πινέλο του τις πινακίδες και τις ταξινομήσεις των φορτηγών. Παράλληλα, ξεκινάει και κάνει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι επιγραφών. Μια επιγραφή έχει διασωθεί και την έχουμε φέρει και αυτή στη συλλογή. Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι επιγραφών που αυτήν την στιγμή υπάρχουν σε διάφορα σημεία της πόλης και πρόθεσή μας είναι να τις συλλέξουμε. Δεν είναι τυχαίο της αναγνώρισης που είχε εκείνη την περίοδο, ότι για μια ολόκληρη δεκαετία έρχονται έμποροι τέχνης από την Ευρώπη. Μάλιστα, αποχωρίζεται πάρα πολύ εύκολα τα έργα, λέγοντας στα ίδια τα παιδιά του ότι είναι εξαιρετικά έργα, είμαστε εμείς θα το ξανακάνω. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μετά από καιρό να τυποποιείται η δουλειά του. Γι’ αυτό θα δούμε πάρα πολλές παραλλαγές του ίδιου θέματος να κυκλοφορούν. Από εκεί και μετά μεγαλώνοντας, έχοντας διάφορα πάθη, ουσιαστικά βαραίνει και σαν άνθρωπος, μπαίνει στη λογική αναπαραγωγής συγκεκριμένων κομματιών. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα μεγάλο κομμάτι του βιοπορισμού προκειμένου να πληρώσει για να ανταπεξέλθει στα έξοδα μιας ιατρικής εξέτασης, δίνει πίνακες ζωγραφικής αντί για χρήματα που δεν διέθετε».
Ένα «συγνώμη» και ένα «ευχαριστώ» από το Ρέθυμνο στο Δ. Τεργιακή
Συγκινημένος και ο δήμαρχος Ρεθύμνου, Γιώργος Μαρινάκης, ο οποίος διατηρεί επί σειρά ετών φιλικές σχέσεις με τον κ. Γιάννη Τεργιακή ανέφερε: «Σε αυτό το εξαιρετικό κτίριο που στεγάζεται ο πολιτισμός του δήμου Ρεθύμνης και έχει μια ιστορία, νομίζω ότι είναι ο καταλληλότερος τόπος για να υποδεχτεί αυτήν την εξαιρετική συλλογή ενός Ρεθεμνιώτη που ήταν ο λαϊκός μας ζωγράφος, ήταν ο Θεόφιλος του Ρεθύμνου. Αυτά τα έργα είναι τα ύστερα έργα του. Τα πρώτα του κοσμούν σαλόνια πολλών αστικών σπιτιών, όχι μόνο του Ρεθύμνου αλλά και ολόκληρης της Κρήτης και της Ελλάδας. Εγώ με τον Γιάννη τον Μούρμουρα συνδέομαι από επτά χρονών παιδάκι, που πηγαίναμε μαζί στο δημοτικό σχολείο. Δεν χαθήκαμε ποτέ. Και εκείνος και εγώ ξέραμε ότι όποτε ο ένας χρειάζονταν τον άλλον ήμασταν εκεί. Νομίζω ότι με τη συμβολή του Μανώλη Καρνιωτάκη, του Θωμά Κρεβετζάκη και της εμπιστοσύνης που εμποιήσαμε στον Γιάννη ότι αυτή εδώ η συλλογή θα βρει μια πραγματική στέγη για να στεγάσει αυτό που εγώ πιστεύω ότι υπάρχει τελικά στη ζωή μας, τη δικαιοσύνη του χρόνου. Ο χρόνος ήρθε εκ των υστέρων και δικαιώνει εκείνους που το αξίζουν. Μπορεί σήμερα να θαυμάζουμε αυτά τα έργα, αλλά εγώ θυμάμαι τον Γιώργο Μούρμουρα με ένα ποδήλατο Ράλεϊ σκουριασμένο, με ένα ειδικό πιαστράκι στη γάμπα του για να μην μασάει το πετάλι το παντελόνι του και με έναν κουβά να πάει και να κάνει επιγραφές παντού. Εμείς δεν το ξέραμε ότι αυτός ήταν παράλληλα και ένας Θεόφιλος, λαϊκός ζωγράφος. Νομίζαμε ότι ήταν ένας φτωχός επιγραφοποιός, που όμως, επειδή ό,τι έκανε το έκανε με τέχνη, το υπόγραφε. Νομίζω ότι είναι ένα στοίχημα να βρούμε παλιές επιγραφές σε διάφορα καταστήματα του Ρεθύμνου, παντοπωλεία, κουρεία που υπόγραφε και έγραφε Τεργιάκης, Δημήτρης Τεργιάκης. Αυτό είναι το επίθετο του Μούρμουρα. Άρα λοιπόν, αυτό που κάνει το Ρέθυμνο σήμερα είναι να αποδίδει την τιμή που άξιζε ένας άνθρωπος της διπλανής πόρτας, που πέρασε φοβερές κακουχίες και φτώχια, που τον εκμεταλλεύτηκαν άνθρωποι, που δεν τον παραδέχτηκαν, ούτε απόλαυσε τη ζωή καμία στιγμή δόξης. Ήρθε το Ρέθυμνο σήμερα να πει συγχρόνως. Ένα «συγγνώμη» και ένα «ευχαριστώ», και τα δύο μαζί. Έτσι το νιώθω εγώ. Όσο περνάει από το χέρι μου αυτός εδώ ο χώρος θα είναι ο χώρος που ο καθένας θα μπορεί να επισκέπτεται αυτά τα έργα που δείχνουν την ποιότητα του καλλιτέχνη».
Από την πλευρά του ο Μανόλης Καρνιωτάκης, συγγραφέας ανέφερε:
«Εγώ αντικρίζω μέσα σε αυτό το ιστορικό κτίριο τον γέρο Μούρμουρα να μας χαιρετά από ένα πολύ μακρινό παρελθόν. Για αυτό πρώτα και κύρια θέλω να ευχαριστήσω τον δήμαρχο Γιώργο Μαρινάκη και βέβαια, τον αντιδήμαρχο πολιτισμού του δήμου μας τον Θωμά Κρεβετζάκη, για τη δημιουργία αυτού του λαογραφικού και μουσειακού χώρου, στους τοίχους του οποίου αναρτώνται σήμερα οι πίνακες του Δημήτρη Τεργιακή. Η επιλογή του χώρου και του χρόνου, για αυτήν εδώ την ανάρτηση αποτελεί έναν έμπρακτο τρόπο για την αναγνώριση των πολιτισμικών και λαογραφικών αξιών, καθώς και την ανάγκη για την διαφύλαξη της λαϊκής μας κληρονομιάς. Να ευχαριστήσω από αυτό το βήμα αρκετούς συμπολίτες μας, οι οποίοι κατά καιρούς ασχολήθηκαν με τον λαϊκό μας ζωγράφο Δημήτρη Τεργιακή. Διότι, δίχως αυτούς ή εκείνους τους υπέροχους ανθρώπους που πρωτοξεκίνησαν να αναδεικνύουν το έργο του γέρο Μούρμουρα, δεν θα είχε τεκμηριωθεί το έργο που άφησε πίσω του ως στοιχείο και ως τεκμήριο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς».
Βαθύτατα συγκινημένος ο γιος του Γιάννης, ευχαρίστησε ιδιαιτέρως τον δήμο Ρεθύμνου για την δημιουργία της έκθεσης επισημαίνοντας πως η μέρα των εγκαινίων ήταν ένα είδος μνημοσύνου για τον πατέρα του. «Θέλω να σας ευχαριστήσω όλους, όσοι με βοηθήσατε και έκανα αυτήν την έκθεση. Σήμερα κάνω μνημόσυνο του πατέρα μου. Ο πατέρας μου, μου έλεγε ότι έκανε μνημόσυνο ο ίδιος στον πατέρα του χαρίζοντας ψάρια και κρασί σε όσους περνούσαν με τα γαϊδουράκια τους από τον Άγιο Αντώνιο στο Ατσιπόπουλο. Τους σταματούσε στο δρόμο και τους έλεγε πιείτε ένα κρασί, φάτε ένα ψάρι και συγχωρέσετε τον πατέρα μου. Το ίδιο πράγμα και εγώ τώρα εδώ, τέτοιο μνημόσυνο. Όχι επειδή ήταν ο πατέρας μου, αλλά ήταν ο τέλειος, μακάρι να υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Λιγομίλητος. Δεν μιλούσε, δεν γελούσε. Ήταν σοβαρός. Πέρασε τόσα πολλά», είπε και πρόσθεσε ότι «Νομίζω ότι είναι η καλύτερη μέρα της ζωής μου. Ένα όνειρο γίνεται πραγματικότητα. Είχα ένα φορτίο με το που πέθανε ο πατέρας μου, τι θα κάνω τους πίνακες. Βρέθηκαν άνθρωποι να τους πουλήσω, δεν ήθελα όμως να τους πουλήσω. Αγόρασα επιπλέον ότι βρήκα αριστερά-δεξιά, και πλέον είμαι πολύ χαρούμενος και ανακουφισμένος που τα έργα του πατέρα μου βρήκαν στέγη».
Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν το απόγευμα της Πέμπτης παρουσία πλήθους κόσμου.
