Η συζήτηση για την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους επανήλθε στο προσκήνιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα κράτη – μέλη να εξετάζουν αυστηρότερα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Πριν από δύο μήνες το Συμβούλιο Υπουργών Υγείας της Ε.Ε. ενέκρινε νέες συστάσεις για περιβάλλοντα χωρίς καπνό, συμπεριλαμβάνοντας για πρώτη φορά και ανοιχτούς χώρους, όπως καφετέριες, παιδικές χαρές και στάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς.
Ωστόσο, αυτή η απόφαση δεν είναι δεσμευτική, αφήνοντας στα κράτη – μέλη την ευχέρεια να επιλέξουν αν και πως θα εφαρμόσουν την απαγόρευση. Παράλληλα, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τη νομική διάσταση του ζητήματος και τα δικαιώματα των καπνιστών, καθώς πρόκειται για ένα μέτρο που περιορίζει ακόμα περισσότερο τις επιλογές τους.
Η απαγόρευση του καπνίσματος σε υπαίθριους χώρους αποτελεί μια «θαυμάσια» εφεύρεση για τη δημόσια υγεία, αλλά την ίδια στιγμή έρχεται σε σύγκρουση με τις ελευθερίες των πολιτών, ανέφερε χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Πνευμονολόγων Δημήτρης Γράσσος, μιλώντας στη Σώτια Πεντεδήμου στην Τηλεόραση CRETA.
Παράλληλα, ο κ. Γράσσος περίγραψε το πλαίσιο στο οποίο κινούνται κάποιες χώρες της Ε.Ε. όσον αφορά στη συγκεκριμένη απαγόρευση. Η κατάσταση στην Ευρώπη διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα, με ορισμένα κράτη να έχουν ήδη υιοθετήσει αυστηρότερους κανονισμούς. Όπως ανέφερε συγκεκριμένα: «Η Σουηδία έχει τους πιο αυστηρούς κανόνες, περιλαμβάνει πλήρη απαγόρευση, στις βεράντες εστιατορίων, στα μπαρ, σε αρκετούς υπαίθριους χώρους, όπως και σε περιοχές κοντά σε σχολεία και σε αθλητικούς χώρους. Η Πορτογαλία που βρίσκεται κοντά σε εμάς, όσον αφορά στη μεσογειακή νοοτροπία, κινείται στην κατεύθυνση της πλήρους απαγόρευσης σε υπαίθριους δημόσιους χώρους και σε αθλητικούς χώρους, καθώς και στα πανεπιστήμια. Η Γαλλία θα επιβάλει από φέτος απαγορευτικό σε όλους τους εξωτερικούς χώρους που είναι κοντά σε σχολεία, πάρκα, ακόμα και σε παραλίες. Η Λιθουανία απαγορεύει το κάπνισμα σε συγκεκριμένα πάρκα, πλατείες και δημόσιους χώρους, εκεί που γίνονται κυρίως οι συναυλίες. Το ίδιο ισχύει και στην Ισπανία. Στην Ολλανδία το κάπνισμα δεν επιτρέπεται σε εξωτερικούς χώρους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αλλά έχουν ορίσει έναν συγκεκριμένο χώρο όπου πηγαίνουν οι καπνιστές να καπνίσουν».
Η απαγόρευση είναι περισσότερο ζήτημα πολιτικής βούλησης και ελέγχου της εφαρμογής του νόμου, σε χώρες που υπάρχει αυστηρή επιτήρηση, οι κανονισμοί τηρούνται, ενώ σε άλλα κράτη η έλλειψη ελέγχου μπορεί να οδηγήσει σε επιστροφή στο παρελθόν, όπου το κάπνισμα ήταν διαδεδομένο σε κάθε δημόσιο χώρο, ανέφερε ο κ. Γράσσος: «Όλα εξαρτώνται από το εάν υπάρχει επιτήρηση του νόμου ή όχι. Εάν υπάρχει επιτήρηση του νόμου αυτός θα εφαρμοστεί, εάν υπάρχει χαλάρωση του νόμου, πραγματικά θα γυρίσουμε πίσω στο παρελθόν που θα καπνίζουμε σε όλους τους χώρους. Είναι θέμα επιβολής του νόμου και εάν είναι αποφασισμένη η κυβέρνηση να εφαρμόσει τον νόμο. Εάν μπει κατευθείαν η χρηματική τιμωρία και υπάρχει η τιμωρία του άμεσου προστίμου, οπωσδήποτε θα σταματήσει και το κάπνισα και θα εφαρμοστεί ο νόμος από μόνος του».
Σύμφωνα με στοιχεία του 2023 το 54% των καπνιστών ξεκίνησαν να καπνίζουν πριν από την ηλικία των 19 ετών, ενώ το 14% πριν την ηλικία των 15 ετών, κάτι το οποίο αποδεικνύει ότι η νεαρή ηλικία είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση καπνιστικών συνηθειών.
Όπως, επίσης, επεσήμανε ο κ. Γράσσος το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί παίζει καταλυτικό ρόλο στις μελλοντικές του συνήθειες. Εάν οι γονείς καπνίζουν, το παιδί είναι πολύ πιο πιθανό να ακολουθήσει την ίδια πορεία. Το παθητικό κάπνισμα εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο, ενώ οι μακροχρόνιες επιπτώσεις του καπνίσματος οδηγούν σε χρόνιες πνευμονοπάθειες και καρκίνο του πνεύμονα, που εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 30 και 50 ετών.
«Όλα ξεκινούν από την οικογένεια. Εάν στο σπίτι ο μπαμπάς και η μαμά δεν καπνίζουν, το παιδί κατά πολύ μεγάλο ποσοστό δεν θα βγει καπνιστής. Εάν το παιδί όμως ζει σε ένα περιβάλλον με καπνό, σε πολύ μεγάλο ποσοστό θα βγει καπνιστής και μάλιστα από πολύ μικρή ηλικία, που οι επιπτώσεις θα φανούν σε μια ηλικία 30, 40, 50 ετών που έχουμε δει, δυστυχώς, πάρα πολλούς, σε αυτές τις ηλικίες, να εμφανίζουν χρόνιες πνευμονοπάθειες και ακόμα χειρότερα καρκίνο του πνεύμονα».
Νέα απειλή τα ηλεκτρονικά τσιγάρα
Η τάση των τελευταίων ετών δείχνει ότι μειώνεται η κατανάλωση του κλασικού τσιγάρου, αυξάνεται όμως σημαντικά η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων, τόνισε ο κ. Γράσσος.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει προειδοποιήσει πως κανένα προϊόν που περιέχει νικοτίνη δεν είναι ασφαλές, καθώς τα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν τοξικές ουσίες, των οποίων οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστές. Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της Ένωσης Πνευμονολόγων: «Έχει μειωθεί η κατανάλωση του κλασικού τσιγάρου, όμως η αγορά τώρα έχει στραφεί στο ηλεκτρονικό τσιγάρο που οπωσδήποτε κι αυτό δεν είναι αβλαβές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί πως η χρήση προϊόντων νικοτίνης σε οποιαδήποτε μορφή – συμπεριλαμβανομένου και του ηλεκτρονικού- δεν είναι καθόλου ασφαλής. Για όλους τους χρήστες των ηλεκτρονικών τσιγάρων το αερόλυμα που εισπνέουν έχει δυνητικά τοξικές ουσίες και υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποιο έλλειμμα δεδομένων όσον αφορά στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις».
Επιπλέον, ένα νέο ανησυχητικό φαινόμενο είναι ότι πολλές εταιρείες προσθέτουν χημικές γεύσεις στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, καθιστώντας τα ελκυστικά για τους νέους, κάτι το οποίο έχει οδηγήσει στη δημιουργία μιας νέας γενιάς «καπνιστών – ατμιστών», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Γράσσος, των οποίων οι επιπτώσεις στην υγεία θα φανούν τις επόμενες δεκαετίες: «Τώρα έχει αλλάξει η μόδα, πάρα πολλοί νέοι καταφεύγουν στο ηλεκτρονικό τσιγάρο και μάλιστα οι εταιρίες για να κάνουν πιο θελκτικά τα τσιγάρα έχουν βάλει και διάφορες χημικές ουσίες με γεύσεις. Αυτά δημιουργούν μια νέα γενιά «καπνιστών – ατμιστών», που τα αποτελέσματά τους θα φανούν μετά από 20 χρόνια που θα είναι πολύ αργά. Όσον αφορά στην εισπνοή των χημικών ουσιών, μπαίνουν μέσα στους βρόγχους του πνεύμονα και δημιουργείται μια βρογχική υπεραντιδραστικότητα. Η ίδια η βρογχική υπεραντιδραστικότητα που δημιουργείται από τους καπνιστές από το κανονικό τσιγάρο είναι η ίδια που δημιουργείται και στους ατμιστές».
Επίσης, ο κ. Γράσσος αναφέρθηκε στις γενικότερες επιπτώσεις που έχει το κάπνισμα, που δεν περιορίζονται μόνο στο αναπνευστικό σύστημα, αλλά επηρεάζουν και το καρδιαγγειακό σύστημα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφραγμάτων και αρτηριοπαθειών, ακόμη και σε νεαρούς ασθενείς.
Επιμέλεια: Μαγδαληνή Κουντουνιώτη
