Η εκπαίδευση αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση της κοινωνικής ανάπτυξης και της ατομικής ενδυνάμωσης, προσφέροντας ευκαιρίες για προσωπική ανέλιξη και κοινωνική ενσωμάτωση. Σε μια διαρκώς εξελισσόμενη κοινωνία όπου οι απαιτήσεις στα εργασιακά περιβάλλοντα είναι όλο και πιο υψηλά, τα Εσπερινά Λύκεια διαδραματίζουν καίριο ρόλο στο να παρέχουν τη δυνατότητα εκπαίδευσης σε ενδιαφερόμενους, ευρείας ηλικιακής κλίμακας, που για διάφορους λόγους δεν προχώρησαν στο δεύτερο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που είναι το Λύκειο. Αυτά τα σχολεία, αποτελούν εργαλείο επανασύνδεσης με τη μαθησιακή διαδικασία και την απόκτηση δεξιοτήτων και γνώσεων, διαμορφώνοντας συνθήκες ισότητας ευκαιριών και κοινωνικής συνοχής σε ένα πλαίσιο το οποίο είναι αρκετά ευέλικτο, μιας και μπορούν να συνδυάσουν την πρωινή τους εργασία με την απογευματινή εκπαίδευση. Έτσι, λοιπόν, και η κοινότητα των Εσπερινών Λυκείων του Ρεθύμνου μοιάζει να πληθαίνει σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και τη ζήτηση να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρόλα αυτά, παρουσιάζει ακόμα περισσότερο η περίπτωση των Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων, όπου εδώ, όπως σημειώνουν πολλοί εκπαιδευτικοί που μίλησαν με τα «Ρ.Ν.», οι μαθητές δεν έχουν μόνο την ευκαιρία να αποκτήσουν το απολυτήριο Λυκείου το οποίο είναι ισοδύναμο, φυσικά, με εκείνο του ημερήσιου αλλά και να «εξοπλιστούν» με το πτυχίο της λεγόμενης ειδικότητας, βγαίνοντας τελικά στην αγορά εργασίας με δεξιότητες που έχουν άμεση εφαρμογή εκεί και έτσι η επαγγελματική αποκατάσταση ενδέχεται να είναι πιο γρήγορη, πράγμα που αντικατοπτρίζει και την ανάγκη πολλών, δεδομένων των οικονομικών προκλήσεων της σημερινής πραγματικότητας.
Εσπερινά ΕΠΑΛ στην επαρχία: Ανώγεια και Σπήλι
Οικονομικοί και κοινωνικοί λόγοι οδήγησαν στο παρελθόν, ιδίως στην επαρχία, μερίδα ατόμων να μην συνεχίσει τη φοίτηση στο Λύκειο. Πλέον το φαινόμενο δείχνει να έχει περιοριστεί σημαντικά ίσως και να έχει εκμηδενιστεί σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Β/θμιας εκπαίδευσης Μανούσο Μαραγκάκη, κι έτσι όπως ανέφερε η δημιουργία σχολικών κοινοτήτων Εσπερινών ΕΠΑΛ σε Ανώγεια και Σπήλι αποτέλεσαν μια στρατηγική και στοχευμένη επιλογή.
Οι ενδιαφερόμενοι σε αυτά τα σχολεία επιστρέφουνε πια, στην εκπαίδευση με μεγαλύτερη συνειδητότητα και ενδιαφέρον για την απόκτηση ενός απολυτήριου που θα καλύψει ελλείψεις που τυχόν βρήκαν μπροστά τους, είτε προσωπικές είτε επαγγελματικές. Η κ. Βασιλεία Γαλάνη, διευθύντρια του ΕΠΑΛ Ανωγείων, ενός σχολείου μου λειτουργεί για πρώτη φορά φέτος, μετρώντας 34 μαθητές, εξηγεί: «Ένας ενήλικας επιλέγει να πάει σε ένα εσπερινό γιατί υπάρχει όλο το νομικό πλαίσιο πλέον το οποίο του δίνει τη δυνατότητα να έρθει να παρακολουθήσει σε ώρες που του το επιτρέπει το επάγγελμά του και γίνεται σε ένα θεσμικό πλαίσιο όλο αυτό όπου δεν νιώθουν υποδεέστεροι του πρωινού. Έχουμε από τη μία νέους ανθρώπους οι οποίοι βλέπουν ότι για μια καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση τους χρειάζεται το απολυτήριο. Γιατί πλέον βλέπουμε ότι και με επιδοτήσεις και με διάφορα άλλα θέματα επαγγελματικά, τους χρειάζεται. Οι μεγαλύτεροι το θέλουν πραγματικά για να ικανοποιήσουν την προσωπική τους ανάγκη να τελειώσουν αυτό που δεν κατάφεραν κάποτε όπως για παράδειγμα πολλές γυναίκες έρχονται γιατί το έχουν μαράζι διότι παντρεύτηκαν μικρές».
Από την πλευρά του ο κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης, διευθυντής του ΕΠΑΛ Σπηλίου, συμπληρώνει: «Στο δικό μας ΕΠΑΛ έχουμε και ανήλικους μαθητές σε ένα σύνολο περίπου 60 μαθητών. Και έχουμε και εργαζόμενους ενήλικες, αγρότες, γεωργούς, υπάλληλους σε διάφορες υπηρεσίες, γιατρούς, νοσηλευτές κ.ά. Ο αριθμός των μαθητών σε εμάς είναι αυξητικός. Μας έχει βοηθήσει πάρα πολύ το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας το οποίο εμείς ιδρύσαμε σαν δήμος Αγίου Βασιλείου σχετικά πρόσφατα, το 2019 και το οποίο μας έχει δώσει μαθητές. Αλλά εκτός από αυτούς υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από απόφοιτους λυκείου ακόμη και πτυχιούχους ΑΕΙ».
Ενώ συνεχίζει εξηγώντας πως το ΕΠΑΛ είναι ο χώρος όπου μπορεί ένας ενήλικας με οποιοδήποτε εκπαιδευτικό υπόβαθρο να βρει τα εργαλεία είτε για να αποκτήσει από την αρχή χρήσιμες δεξιότητες είτε να αναβαθμίσει τις ήδη υπάρχουσες: «Το Εσπερινό ΕΠΑΛ είναι ένα πιο ευέλικτο σχολείο από ό,τι το ημερήσιο γενικό λύκειο. Σου παρέχει τη δυνατότητα να εργάζεσαι τις πρωινές ώρες από κει και πέρα θα έλεγα ότι παρέχει μαθήματα ενδιαφέροντα πέρα από τα τυπικά όπως για παράδειγμα εκείνα που αφορούν άμεσα το επάγγελμά σου – επιλέγοντας την κατάλληλη ειδικότητα. Βοηθάνε δηλαδή στο να βελτιώσεις το επάγγελμά σου αλλά και την απόδοσή σου πράγμα που π.χ. θα βελτιώσει στη συνέχεια τις οικονομικές σου απολαβές. Είναι προσαρμοσμένο, θα έλεγα, στις ανάγκες τις προσωπικές, τις επαγγελματικές του κάθε μαθητή σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε ένα άλλο σχολείο. Έχει την υποστήριξη με τα εργαστήρια που είναι προϋπόθεση για να λειτουργήσουν κάποιοι τομείς, τα οποία εργαστήρια παρέχουν την άμεση εφαρμογή της θεωρίας. Οπότε όλα αυτά είναι στοιχεία που προσελκύουν τον κόσμο και θεωρώ ότι θα είναι αυξητική η τάση, αυξανόμενος ο αριθμός που θα συμμετέχει στα σχολεία αυτά. Και, μάλιστα, ένας απόφοιτος ΕΠΑΛ είναι διπλά ωφελημένος διότι αφενός έχει απολυτήριο λυκείου, αφετέρου έχει και πτυχίο ειδικότητας».
Καταλήγοντας, ο κ. Τσουρδαλάκης επισημαίνει τη σπουδαιότητα του Εσπερινού ΕΠΑΛ, για την τοπική κοινωνία μιας και η εκπαίδευση και κατάρτιση που προσφέρει στους μαθητές του φαίνεται να προσιδιάζουν με το αναπτυξιακό μοντέλο της περιοχής: «Προσφέρει στην τοπική κοινωνία γιατί θεωρώ ότι η στόχευση των ειδικοτήτων που επιλέξαμε όπως της γεωπονίας, της φυτικής και ζωικής παραγωγής, η τεχνολογία τροφίμων, όπως, επίσης, και ο τουρισμός είναι οι βασικοί αναπτυξιακοί άξονες της περιοχής. Και για αυτόν τον λόγο είμαι πολύ αισιόδοξος ότι θα συνεχίσει να προσφέρει στον τόπο, στους μαθητές ενήλικους και ανήλικους».
Από την πλευρά της η κ. Γαλάνη επισημαίνει τον ρόλο του εσπερινού ΕΠΛΑ ως μέσο ενθάρρυνσης και επιστροφής στα θρανία σε πνεύμα απενοχοποιητικό: «Παλαιότερα οι ενήλικες έρχονταν για φοίτηση με ένα «κόμπλεξ». Πλέον δεν υπάρχει αυτό. Ειδικά για τα ΕΠΑΛ μας βοηθάει πάρα πολύ το γεγονός ότι υπάρχει το «Μια Νέα Αρχή στα ΕΠΑΛ», όπου δίνει τη δυνατότητα σε δύο βασικά μαθήματα να υπάρχει η συνδιδασκαλία καλύπτοντας καλύτερα τα κενά των μαθητών. Ο δεύτερος θεσμός που υπάρχει στα ΕΠΑΛ και βοηθάει πάρα πολύ είναι ο θεσμός του ψυχολόγου. Οπότε αυτό βοηθάει και με κάποιο παιδί που μπορεί να έχει ένα πρόβλημα και θέλει να το συζητήσει. Αλλά συμβάλλει και γενικότερα στην καλύτερη λειτουργία του σχολείου καθώς ο ψυχολόγος θα κάνει και ομαδικές συνεδρίες με τους μαθητές και έτσι πράγματα που για αυτούς μπορεί να ήταν ταμπού πλέον τους βοηθάει να τα απενεχοποιήσουν και τους ενθαρρύνει. Ξέρετε, οι άνθρωποι εδώ της περιοχής είναι πιο μαγκωμένοι από ό,τι στην πόλη».
Το Εσπερινό ΕΠΑΛ της πόλης του Ρεθύμνου
Η κ. Χρυσούλα Καπνιά, διευθύντρια του Εσπερινού ΕΠΑΛ Ρεθύμνου το οποίο μετράει φέτος 157 εγγραφές, στο ίδιο πνεύμα, αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο του σχολείου στην υποστήριξη μαθητών που επιθυμούν να ξαναμπούν στη μαθησιακή διαδικασία ως ενήλικες πια με εργασιακές υποχρεώσεις και οικογένειες, ενώ επισημαίνει την αυξητική τάση που παρατηρεί στο Εσπερινό ΕΠΑΛ της πόλης για τις ηλικίες 18-25: «Υπάρχει μια ποικιλία σε ό,τι αφορά την ηλικιακή κλίμακα, δηλαδή έχουμε μαθητές εκεί γύρω στα 18 αλλά και πιο μεγάλους, μέχρι 60. Φαίνεται να υπάρχει μια τάση να αυξηθεί το δυναμικό των μαθητών που είναι ανήλικοι ή οριακά ανήλικοι, φέτος έχουμε αρκετούς μαθητές που είναι λίγο πάνω από τα 18. Κάποιοι δεν έχουν τελειώσει το σχολείο, οπότε έρχονται για να πάρουνε απολυτήριο. Η συντριπτική πλειοψηφία έρχεται για να πάρει πτυχίο σε κάποια ειδικότητα. Οι περισσότεροι βλέπουν ότι ζητούνται πτυχία τεχνικών ειδικοτήτων σε διάφορες προκηρύξεις στο δημόσιο και όχι μόνο. Η αγορά εργασίας ζητά άτομα που να έχουν κάποια ειδίκευση σε κάποιο αντικείμενο. Για παράδειγμα, έχουμε πολλούς ηλεκτρολόγους, έχουμε ζήτηση στους υδραυλικούς, στα τουριστικά επίσης, γιατί βλέπουνε ότι ζητούνται αυτές οι ειδικότητες στην αγορά εργασίας. Έχουν ζήτηση οι ειδικότητες και για μας το πολύ θετικό είναι ότι η γκάμα των ηλικιών είναι μεγάλη και πλέον έχουμε πολλούς μαθητές που είναι εκεί γύρω στα 18 με 25 που έρχονται για να αποκτήσουν πτυχίο. Ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση τους και όσοι είχαν εγκαταλείψει το σχολείο για διάφορους λόγους πριν τα 18 έρχονται λίγο πιο συνειδητοποιημένοι να πάρουν το απολυτήριό τους γιατί καταλαβαίνουν ότι χωρίς το απολυτήριο δεν μπορούν πλέον να κάνουν κάτι ή βασικά πράγματα όπως είναι η λήψη διπλώματος οδήγησης. Και το εσπερινό τους δίνει αυτή την ευκαιρία γιατί μπορούν να συνδυάσουν τη δουλειά τους με το σχολείο. Είναι απογευματινό το ωράριο και πέρα από το να πάρουν ένα απολυτήριο, παράλληλα, εξειδικεύονται και σε κάποιο αντικείμενο. Αυτή είναι η βασική διαφορά μας με το γενικό λύκειο, που προσελκύει αυτούς που έρχονται στο σχολείο. Το ΕΠΑΛ προσφέρει πέρα από απολυτήριο λυκείου προσφέρει και πτυχίο επιπέδου 4 για όσους επιθυμούν να λάβουν μια εξειδίκευση παραπάνω. Και είναι ισότιμο με το απολυτήριο του γενικού λυκείου. Και επιπλέον, παίρνουν και ένα πτυχίο που δεν το παίρνουν από το γενικό λύκειο».
Οι υπάρχουσες υποδομές ημερήσιας επαγγελματικής εκπαίδευσης στην πόλη δεν επαρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση
Καταλήγοντας, γίνεται αντιληπτό, πως η αυξημένη ζήτηση των εσπερινών λυκείων και ιδιαίτερα των ΕΠΑΛ αντανακλά τη ζωτική τους σημασία για κοινωνική και επαγγελματική ανέλιξη. Τα σχολεία αυτά προσφέρουν πολύτιμες ευκαιρίες εκπαίδευσης σε ενήλικες και νέους που αναζητούν μια νέα αρχή, ειδικά σε τομείς τεχνικών επαγγελμάτων που φαίνεται να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Παράλληλα, όμως, η ίδια συνθήκη συναντάται και στα ημερήσια ΕΠΑΛ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του ημερήσιου 1ου ΕΠΑΛ Ρεθύμνου το οποίο στεγάζεται στα Περβόλια και στο ίδιο κτίριο στεγάζεται το εσπερινό ΕΠΑΛ καθώς και το εργαστηριακό κέντρο των δύο ΕΠΑΛ. Συνολικά ο αριθμός των μαθητών φτάνει φέτος τους 700 με αποτέλεσμα αφενός να «στοιβάζονται» οι μαθητές και αφετέρου να υπάρχει πρόβλημα διαχείρισης του μαθητικού δυναμικού.
Υπενθυμίζεται, επίσης, πως στο συγκεκριμένο σχολείο σημειώθηκε σοβαρό ζήτημα με τις εγγραφές τον περασμένο Σεπτέμβριο λόγω της αυξημένης ζήτησης, με αποτέλεσμα να μείνουν όχι μόνο εκτός σχολείου πολλοί ενδιαφερόμενοι αλλά και να υπερκαλύπτεται εν τέλει ο αριθμός που μπορεί να εξυπηρετήσει το σχολείο ως υποδομή.
Όπως, τόνισε, η κ. Χριστίνα Ρέβη, υπεύθυνη Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου, στην πόλη η ημερήσια σχολική κοινότητα των ΕΠΑΛ βιώνει μια πιεστική πραγματικότητα όπου, η ποιότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία συγκρούεται με τη χωρική και δομική ανεπάρκεια, την ώρα που η ανάγκη για ένα τρίτο ημερήσιο ΕΠΑΛ θα προσφέρει όχι μόνο ανακούφιση στους υπάρχοντες χώρους, αλλά και θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη της τοπικής κοινωνίας στην επαγγελματική εκπαίδευση, διασφαλίζοντας ότι οι υποδομές ανταποκρίνονται στη ζήτηση και στις πραγματικές ανάγκες της σχολικής κοινότητας: «Στο Ρέθυμνο έχουμε ένα σχολείο με 700 μαθητές. Δεν μπορεί αυτό να συνεχιστεί. Δεν μπορεί να υπάρξει ποιότητα στην εκπαίδευση σε ένα τέτοιο πολυπληθές σχολείο. Με ιδιαιτερότητες και μαθητές από όλο το Ρέθυμνο. Και έχουμε και άλλο ένα 2ο ΕΠΑΛ, που λειτουργεί σε μισθωμένο κτίριο το οποίο χωράει – δε χωράει – 180 άτομα και έχει καλύψει πλήρως την χωρητικότητά του. Τώρα ο διευθυντής της δευτεροβάθμιας έχει κάνει εισήγηση για ίδρυση ενός τρίτου ημερήσιου ΕΠΑΛ. Γιατί αν ο γονιός ακούει ότι «εμένα το παιδί μου θα πάει σε ένα σχολείο με 700 άτομα», σας πληροφορώ ότι μπορεί αυτό να τον κάνει να το ξανασκεφτεί. Αυτή τη στιγμή, ό,τι και να δείξουμε από νούμερα δεν είναι αυτό που θα αντιπροσώπευε την πραγματικότητα. Φέτος, για παράδειγμα, το 1ο ΕΠΑΛ δέχτηκε 185 αιτήσεις. Μπόρεσε να πάρει μόνο τις 140. Αυτοί οι 45 άνθρωποι έγινε μια προσπάθεια να πάνε προς το άλλο ΕΠΑΛ, όμως πήγαν και κάποιοι μαθητές στα γενικά λύκεια. Δεν αποτυπώνεται στα νούμερα η πραγματική ζήτηση».
