Μαθητής στο γυμνάσιο απόγευμα βαδίζω στο δρόμο για το σπίτι. Οι τηλεοράσεις ελάχιστες, καθ’ ότι ακριβές και απρόσιτες για το μέσο έλληνα τότε. Στο δρόμο σε κάποιο κατάστημα ηλεκτρονικών βλέπω τα επεισόδια στο πολυτεχνείο και ακούω το διάγγελμα του Παπαδοπούλου. «Ελληνικέ λαέ! Σήμερον την πρωίαν οργανωμένη μειοψηφία του ελληνικού λαού επεχείρησε να καταλύσει πάσαν έννομον τάξην! Κύριοι εστέ βέβαιοι ότι η δημοκρατία θα αποκατασταθεί και το έθνος θα βαδίσει στα πεπρωμένα της φυλής. Γεώργιος Παπαδόπουλος!» Το πόσο αποκαταστάθηκε «η δημοκρατία τους» και πόσο βάδισε το έθνος στα πεπρωμένα της φυλής στη συνέχεια, είναι λίγο πολύ γνωστά, ακόμη και στους πιο άσχετους.
Την επόμενη μέρα στο γυμνάσιο η αγαπημένη καθηγήτρια μας Ε.Ν. εμφανώς συγκινημένη, μας μιλούσε για τους φοιτητές και προσπαθούσε να μας εξηγήσει όσο πιο απλά και λιτά μπορούσε στο τι γίνονταν στην Αθήνα, έχοντας στο νου της και την αδελφή της που βρίσκονταν εκεί. Κι εμείς ούτε καν έφηβοι ακόμη, προσπαθούσαμε να καταλάβουμε τι ακριβώς γινόταν… το βράδυ ο γνωστός δημοσιογράφος Ν. Μαστοράκης έκανε την πολυσυζητημένη συνέντευξη των φοιτητών στην τηλεόραση και στη συνέχεια μάθαμε αυτά που ήθελε η χούντα, για τη διάλυση των φοιτητών, τις ζημιές στο πολυτεχνείο και στο κέντρο της Αθήνας. Μετά από 3-4 μέρες είχαμε τα αλαξοβασιλίκια στους χουντικούς, όπου ο ταξίαρχος Ιωαννίδης ήθελε να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη και έριξε τον μέχρι πρότινος αγαπημένο συνάδελφο και συνεργάτη του Παπαδόπουλο από την εξουσία, για να την απολαύσει εκείνος, ξεπερνώντας τον προκάτοχο του σε βασανισμούς και σκληρότερα μέτρα προς το λαό.
Πρέπει να θυμόμαστε όλοι και ειδικότερα οι νοσταλγοί της επταετίας, ότι καμιά χούντα, σε κανένα μέρος του κόσμου, δεν ευδοκίμησε ποτέ. Όλες, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, κατέρρεαν μετά από κάποιο διάστημα σαν χάρτινος πύργος, αλλά δυστυχώς με τραγικά αποτελέσματα τις περισσότερες φορές. Αυτό έγινε και στη χώρα μας. Ο κύκλος της κατάψυξης των 7 χρόνων, των 2650 μαύρων ημερών της χώρας τέλειωσε, με τα επώδυνα γεγονότα της Κύπρου και το 38% της μεγαλονήσου σε κατοχή, από τον τουρκικό στρατό, παρά τις δεκάδες αποφάσεις που έχουν παρθεί από τον ΟΗΕ, σε βάρος της τουρκικής κατοχής.
Όσο κι αν κάποιοι διαχρονικά θέλουν να υποβαθμίζουν τα γεγονότα του πολυτεχνείου για δικούς τους λόγους, η πραγματικότητα είναι ότι ο προάγγελος της πτώσης της χούντας ήταν το πολυτεχνείο και οι φοιτητές που το δημιούργησαν. Όσο κι αν κάποιοι από τους πρωταγωνιστές του πολυτεχνείου καπηλεύτηκαν αργότερα τον αγώνα των φοιτητών, για ίδιον όφελος, όσο κι αν κάποιοι, για δικούς τους λόγους, θέλουν να αμφισβητούν τη σημασία του πολυτεχνείου, ο αδιαμφισβήτητα αγνός αγώνας των φοιτητών τότε, ήταν εκείνος που έδωσε το έναυσμα για τα γεγονότα που ακολούθησαν, μέχρι την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στη χώρα.
Είναι τραγικά απίστευτο όμως που σήμερα, 49 ολόκληρα χρόνια μετά από εκείνες τις ήμερες, το κεντρικό σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα της Αθήνας τότε, το «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», παραμένει επίκαιρο και σήμερα όσο ποτέ! Το ψωμί γίνεται πλέον όλο και περισσότερο απρόσιτο για τον μεροκαματιάρη και τον εργάτη. Η παιδεία είναι σε τραγική κατάσταση χωρίς σημάδια ανάκαμψης να φαίνονται από πουθενά. Και η ελευθερία είναι μάλλον σχετική, πολλές φορές ίσως και ανύπαρκτη, έχοντας χαθεί κάπου ανάμεσα στα ήθη και στις αξίες, που όλο και περισσότερο σπανίζουν στην «πολιτισμένη» κοινωνία μας πλέον.
Καλό θα είναι, αν πραγματικά θέλουμε να βαδίζουμε σε σωστά μονοπάτια, να θυμόμαστε πάντα: Τι είναι Δικτατορία; είναι εκείνο το αυταρχικό πολίτευμα όπου ένα άτομο ή ομάδα ανθρώπων καταργεί βίαια τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, καταργεί την δημοκρατία και κυβερνά χωρίς εκλογές. Πιστεύοντας πως λειτουργούν για το κοινό καλό ή λειτουργώντας για την προσωπική τους επιβεβαίωση και καλοπέραση οι λίγοι αποφασίζουν για την ζωή των άλλων, καταφεύγοντας σε βία σωματική και ψυχολογική, με όλα τα φυσικά επακόλουθα…
Τι είναι δημοκρατία; Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Υπάρχει βέβαια το μεγάλο ερώτημα πάντα! Με όλα όσα γίνονται σε καθημερινή βάση. Υπάρχει σήμερα πραγματική Δημοκρατία;
Αλλά και τι είναι ελευθερία; Τι σημαίνει ελευθερία; Τι ορίζουμε ως ελευθερία; Ποιος είναι ελεύθερος; Ο Αριστοτέλης όρισε ως ελεύθερο άνθρωπο αυτόν που έχει ξεπεράσει τους φόβους του. Εμείς, τουλάχιστον στην πλειοψηφία μας, ορίζουμε ως ελεύθερο αυτόν που δεν βρίσκεται σε κάποια μορφή φυλακής. Αυτόν που δεν περιορίζεται πίσω από κάγκελα και συρματοπλέγματα. Τον «νομοταγή πολίτη». Αυτόν που συμμορφώνεται με νόμους και κανόνες και δεν παρανομεί.
Στη Βικιπαίδεια διαβάζουμε ότι η ελευθερία για έναν άνθρωπο, είναι η δυνατότητά του να δρα κατά βούληση. Βούληση καλείται η δυνατότητα του ατόμου να θέτει στόχους – σκοπούς και να αποφασίζει να τους πραγματοποιεί. Η καθολική ελευθερία, με τα σημερινά δεδομένα, είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα της ατομικής, της κοινωνικής και της πολιτικής ελευθερίας, καθώς και των εσωτερικών ελευθεριών. Η ελευθερία του καθενός μας πάντως σε κάθε περίπτωση και σε απλά ελληνικά, είναι μέχρι εκεί που αρχίζει να ενοχλεί τον άλλον.
Το να γιορτάζεις το πολυτεχνείο και το κάθε πολυτεχνείο κάθε χρόνο, για όσο διαρκεί η βασική εκπαίδευση σου σε δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο και να μη γνωρίζεις τι ακριβώς έγινε τότε, ούτε και να αγωνίζεσαι για τα ίδια ιδανικά, είναι προφανώς μηδέν στο πηλίκο. Όπως και κάθε αναφορά σε πατριωτικές εθνικές στιγμές, αρχαίες, βυζαντινές, τουρκοκρατίας, επαναστάσεων, δικτατοριών, κτλ., ψελλίζοντας αμφίβολης ποιότητας ελληνικά… και πώς να γίνει αλλιώς όταν χαμένοι όλο και περισσότερο στην τεχνολογία και σε άλλες παρόμοιες «δυνάμεις», δεν μπαίνουμε στον κόπο να διαβάσουμε συνταρακτικά κείμενα πια, ούτε και κάνουμε προσπάθεια να μυήσουμε τους νέους σ’ αυτά. Αναφέρομαι σ’ εκείνα τα «ασήμαντα» του Καζαντζάκη, του Ελύτη, του Ρίτσου, του Σαμαράκη, του Σεφέρη, του Καβάφη, του Βάρναλη, του Λουντέμη και άλλων «άγνωστων και ασήμαντων ελλήνων», οι οποίοι δεν έχουν καταφέρει τίποτα στη ζωή τους, πέρα από το να κερδίσουν δυο ασήμαντα νόμπελ, ένα βραβείο Λένιν και κάποιες δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες μεταφράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τι μένει τελικά; Μας μένουν κάποιες προφάσεις και δικαιολογίες, ότι τάχα μου, κάποιοι άλλοι φταίνε για την όποια πολυδιάστατη σκλαβιά μας και την έλλειψη των τριών βασικών του κεντρικού συνθήματος του πολυτεχνείου. Του ψωμιού, της παιδείας και της ελευθερίας, 49 ολόκληρα χρόνια μετά!.
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου -Ε:11 Φυσικής αγωγής
