«Για σένα αρχίζω, θεραπευτή των νόσων Ασκληπιέ, να τραγουδώ. Στη Δώτια πεδιάδα η όμορφη Κορωνίδα, η κόρη του βασιλιά Φληγύα σε γέννησε, μεγάλη παρηγοριά για τους ανθρώπους, ανακούφιση των πόνων των σκληρών. Χαίρε, λοιπόν, άνακτα. Με το τραγούδι μου προσεύχομαι σ’ εσένα!»
– Διαβάζοντας αυτά τα γοητευτικά – όχι μόνο για γιατρούς – λόγια, συλλογίζομαι τι ωραία που θα ήταν αν θα αποφασίζαμε να ασχοληθούμε όλοι οι έλληνες περισσότερο με τους αρχαίους μας προγόνους.
– Τι θα κερδίζαμε μ’ αυτό; Ήταν ο Θωμάς που ρωτούσε με ελαφρά ειρωνική διάθεση.
– Θα κερδίζαμε πολλά, Θωμά. Θα κερδίζαμε αισθητικά, λογοτεχνικά, κοινωνικά και πολιτικά.
– Πολιτικά τι θα κερδίζαμε δηλαδή;
– Πολιτικά θα κερδίζαμε, εμβαθύνοντας στην ιδέα της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και της συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, δηλαδή των βασικών εννοιών που γεννήθηκαν και άνθισαν μέσα στην αρχαία Αθήνα. Άλλωστε, για χάρη αυτών των εννοιών θαυμάζει τους Έλληνες ο κόσμος όλος.
Ο Θωμάς κούνησε το κεφάλι του.
– Για να σε πείσω θα πάρω παράδειγμα από τον τραγικό ποιητή Αγάθωνα:
«Τρία πράγματα οφείλει να θυμάται ο άρχοντας ο οποίος κυβερνά», μας λέει ο Αγάθωνας. «Πρώτο και κύριο ότι κυβερνά ανθρώπους, δεύτερο ότι κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους και τρίτο ότι η εξουσία του δεν θα διαρκεί για πάντα».
– Μεγάλες κουβέντες αλήθεια.
– Ας συνεχίσω την επιχειρηματολογία μου με έναν άλλο αρχαίο μας πρόγονο, τον φιλόσοφο και ρήτορα Αισχίνη, ο οποίος είναι κατηγορηματικός: «Πονηρά φύσις μεγάλης εξουσίας επιλαβομένης, δημοσίας απεργάζεται συμφοράς».
– Πόσο σοφά είναι τα λόγια αυτά, αναφώνησε έκπληκτος ο Θωμάς.
– Άκουσε όμως τώρα, συνέχισα ψάχνοντας τις σημειώσεις μου, τι έλεγε ο σοφός Βίαντας ο Πριηνεύς, και θα μείνεις με το στόμα ανοιχτό: «Πρέπει ο καλός άνθρωπος όταν αποχωρεί από ένα δημόσιο αξίωμα να μην είναι πλουσιότερος, αλλά μόνο ενδοξότερος».
Την ίδια χαρά και υπερηφάνεια θα νοιώσεις ακούγοντας τα λόγια που έλεγε ο Επίκτητος σ’ ένα μαθητή του, επίδοξο πολιτικό, γύρω στο έτος 100 μετά Χριστό: «Θα ευεργετήσεις αφάνταστα την πόλη σου αν υψώσεις όχι τους ορόφους των οικιών, αλλά τις ψυχές των πολιτών. Γιατί είναι καλύτερα σε μικρά σπίτια να κατοικούν μεγάλες ψυχές παρά σε μεγάλα σπίτια να φωλιάζουν μικροί, άνθρωποι».
Θα τελειώσω με απόσπασμα από την Πολιτεία του Πλάτωνα. Είναι τα λόγια του Σωκράτη σχετικά με τους άξιους και ικανούς ανθρώπους και τη θεωρία του πως εκείνοι, στην ουσία, αναγκάζονται να παίρνουν την εξουσία στα χέρια τους από τιμωρία
Σωκράτης: «Γι’ αυτόν λοιπόν, τον λόγο, οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα,·γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν, εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμά τους, ούτε κλέφτες, αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό. Ούτε πάλι για τη δόξα,·γιατί δεν είναι φιλόδοξοι. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει κάποιος αναγκασμός γι’ αυτούς και κάποια τιμωρία προκειμένου να θελήσουν να ασκήσουν εξουσία – έτσι που σχεδόν να θεωρείται ντροπή να αναλάβει κανείς με τη θέλησή του κυβερνητικό αξίωμα, προτού να εξαναγκαστεί να το πράξει – κι η πιο μεγάλη τιμωρία εδώ είναι να τον εξουσιάζει κάποιος χειρότερός του, αφού ο ίδιος δε θα έχει τη διάθεση να κυβερνά. Από φόβο γι’ αυτήν ακριβώς την τιμωρία δέχονται κατά τη γνώμη μου να ασκήσουν εξουσία οι άξιοι άνθρωποι, όταν καμιά φορά συμβεί να πάρουν εξουσία στα χέρια τους, και αναλαμβάνουν τότε να κυβερνήσουν όχι με την ιδέα ότι τους περιμένει εκεί κάτι καλό ή ότι θα καλοπεράσουν, αλλά σαν να προχωρούν σε κάτι που είναι ανάγκη να το πράξουν και που δεν έχουν κάποιους καλύτερούς τους ή έστω όμοιούς τους για να τους το αναθέσουν. (Πλάτων, Πολιτεία)».
Ο Θωμάς είχε γύρει στον καναπέ και είχε αποκοιμηθεί. Έτσι δεν χρειάστηκε να επαναλάβω την πάγια θέση μου, ότι αν εμείς οι νεοέλληνες είχαμε πραγματική ελληνομάθεια και μελετούσαμε συστηματικά τον πολιτισμό των αρχαίων μας προγόνων, αυτή η χώρα δεν θα έφτανε ποτέ στη δεινή θέση που βρίσκεται σήμερα. Δεν θα επέτρεπε ποτέ να συμβεί αυτό που συνέβη!
Ο Θωμάς είχε αποκοιμηθεί κι εγώ έγραψα για σας αυτό το σημείωμα με τρεμάμενο χέρι. Δύσκολοι καιροί για ποιητές, για αιθεροβάμονες και ονειροπόλους.
* Ο Μανόλης Καλλέργης είναι γιατρός
