Ένα πολύτιμο εργαλείο που θα συμβάλλει καθαριστικά στο σχεδιασμό και στις στρατηγικές για την βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη της Κρήτης έχει πλέον στα χέρια της η Περιφέρεια. Ο λόγος για τα αποτελέσματα της ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Διακυβέρνηση, βιωσιμότητα και περιφερειακή καινοτομία» σε συνεργασία με το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα του νησιού.
Ένα έργο στο πλαίσιο του οποίου έγινε καταγραφή και αποτύπωση των απόψεων των πολιτών της Κρήτης πάνω σε κρίσιμα ζητήματα όπως είναι ο τομέας της υγείας, ο αγροτικός τομέας, το περιβάλλον και ο τουρισμός. Οι πολίτες δίδουν τις δικές τους απαντήσεις, υποδεικνύοντας ουσιαστικά τις ελλείψεις που υπάρχουν και δείχνοντας ταυτόχρονα τον δρόμο για την υλοποίηση άμεσων παρεμβάσεων που θα βελτιώσουν τόσο τις υποδομές όσο κυρίως την ποιότητα ζωής τους.
Η έρευνα ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 2015 και ολοκληρώθηκε δύο χρόνια μετά με χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης. Φορέας υλοποίησης ήταν το Κέντρο Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ) του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Κέντρο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΚΕΑΔΙΚ) Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης.
Αντικείμενο του έργου ήταν η διερεύνηση της πολυεπίπεδης σχέσης διακυβέρνησης και βιώσιμης ανάπτυξης, ενώ βασική στόχευση ήταν διάγνωση αναγκών, η ανάπτυξη μελέτης σκοπιμότητας ενός προγράμματος μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση επιμορφωτικού προγράμματος στελεχών και η συγκρότηση ερευνητικών προτάσεων πολιτικής με βάση τις αρχές της βιωσιμότητας, της χρηστής διακυβέρνησης και της περιφερειακής καινοτομίας και στόχο την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Χθες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης πραγματοποιήθηκε το τελικό Συνέδριο με θέμα «Διακυβέρνηση, Βιωσιμότητα και Καινοτομία σε Περιφερειακό Επίπεδο» όπου παρουσιάστηκαν τα πρώτα αποτελέσματα, ενώ τον επόμενο μήνα θα μοιραστεί και ολοκληρωμένος τόμος με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία θα είναι διαθέσιμα σε κάθε πολίτη της Κρήτης, ενώ συνοπτικά τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα httpQ//governance.soc.uoc.gr.
Στο συνέδριο μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης καθηγητής Οδυσσέας Ζώρας, ο δήμαρχος Ρεθύμνης, Γιώργης Μαρινάκης, ο δήμαρχος Ηρακλείου, Βασίλης Λαμπρινός, η αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνης, Μαίρη Λιονή, νυν και πρώην αντιπρυτάνεις του Πανεπιστημίου Κρήτης, διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί από διάφορα Πανεπιστήμια, διευθυντές Εργαστηρίων του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ, ερευνητές του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ, στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και διεθνείς εμπειρογνώμονες.
Ο Nίκος Παπαδάκης, επιστημονικά υπεύθυνος του έργου και διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Τμήματος Πολιτικής Επίσημης σε δηλώσεις του ανέφερε: «Το συνέδριο επιχειρεί να παρουσιάσει τα βασικά αποτελέσματα ενός πολύ μεγάλου έργου που είχε όντως ως αντικείμενο την περιφερειακή πολιτική, τους βασικούς τομείς της διακυβέρνησης, την υποστασιοποίηση της πολιτικής σε συγκεκριμένους τομείς μείζονος ενδιαφέροντος για τον κρητικό πληθυσμό, σε πεδία όπως ο αγροτικός τομέας, ο τουριστικός τομέας, η υγεία και το περιβάλλον. Το έργο συναπαρτίζεται από μια σειρά δράσεων. Μεταξύ αυτών μια εκτεταμένη έρευνα ποσοτική σε όλο τον πληθυσμό της Κρήτης και ποιοτική έρευνα τόσο σε στελέχη της Τ.Α., όσο και σε εκπροσώπους των παραγωγικών φορέων. Αυτό μας βοήθησε αφενός να δούμε την κατάσταση των πραγμάτων σε όλους τους τομείς περιφερειακής πολιτικής, τις ίδιες τις προτεραιότητες των πολιτών, δηλαδή πως βλέπουν οι πολίτες την κατάστασή των και τις προτεραιότητες. Με όλα αυτά τα δεδομένα προχωρήσαμε σε σειρά δράσεων. Συγκεκριμένα, το καλοκαίρι κάναμε εντατική επιμόρφωση 25 στελεχών υπηρεσιακών και αιρετών από τους δυο βαθμούς αυτοδιοίκησης και από τους τέσσερις νομούς του νησιού, δημιουργήσαμε πλατφόρμα επιμόρφωσης που μπορεί πλέον το ανθρώπινο δυναμικό των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης της Κρήτης να επιμορφώνεται χωρίς να χρειάζεται τίποτα άλλο παρά μόνο το υλικό και την πλατφόρμα και συγχρόνως ολοκληρώσαμε και καταθέσαμε μια σειρά προτάσεων πολιτικής προς την Περιφέρεια Κρήτης σε συνάρτηση με την δικιά της πολιτική όπως και τη στρατηγική «έξυπνης εξειδίκευσης», η οποία είναι ερευνητικά θεμελιωμένη και βασίζεται στην έρευνα. Ευχαριστώ την Περιφέρεια, τον περιφερειάρχη και όλους τους συναδέλφους στο Πανεπιστήμιο. Το έργο αυτό υλοποιήθηκε από το Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με την Περιφέρεια -από 17μελη ομάδα που περιελάμβανε ερευνητές και καθηγητές από πέντε τμήματα του Πανεπιστήμιου από το ΙΤΕ και διεθνή εμπειρογνώμονα από το αναπτυξιακό πρόγραμμα του ΟΗΕ».
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας ο κ. Παπαδάκης τόνισε ότι οι πολίτες του νησιού σε γενικές γραμμές δείχνουν να είναι σχετικά ικανοποιημένοι από την τοπική αυτοδιοίκηση σε ό,τι αφορά τα θέματα του αγροτικού τομέα και του τουρισμού και καυτηριάζουν τις ευθύνες του κράτους. Ειδικότερα, σε σχετικές δηλώσεις του ανέφερε: «Οι πολίτες έδειξαν ότι είναι ικανοποιημένοι από την Περιφέρεια Κρήτης ως δομή, φαίνεται όμως ότι υπάρχουν ζητήματα που αφορούν το κεντρικό κράτος και τη σχέση κράτους αυτοδιοίκησης. Για τον αγροτικό τομέα, σε ό,τι αφορά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την προώθηση του αγροτικού προϊόντος, με την εξωστρέφεια για αγροτική παραγωγή, το περιβάλλον και ζητήματα που αφορούν σε οικονομικές δραστηριότητες οι πολίτες είναι ευαισθητοποιημένοι, έχουν τις δικές τους προτεραιότητες, οι οποίες δεν αποκλίνουν από αυτές της Περιφέρειας, δεδομένης όμως της κρίσης και των συνεπειών της, υφίστανται τις επιπτώσεις. Σε ζητήματα υγείας και υπηρεσίες υγείας, που αφορούν το κράτος, οι πολίτες εμφανίζουν χαμηλό βαθμό ικανοποίησης. Επίσης χαμηλός βαθμός ικανοποίησης και προτεραιότητας για τους πολίτες είναι και το ζήτημα του οδικού δικτυού που το συνδέουν και με το τουριστικό προϊόν».
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο κ. Παπαδάκης η έρευνα δίδει και τους τρόπους αξιοποίησης και μια ανάλυση αναγκών και συγχρόνως δυνατοτήτων και στη βάση αυτών, όπως ανέφερε, θεμελιώνεται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο προτάσεων πολιτικής.
Ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Κώστας Σπανουδάκης, σε δηλώσεις του ανέφερε: «Το συνέδριο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα συνεργασίας της Περιφέρειας με το Πανεπιστήμιο. Όταν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις στρατηγικής, τότε οι αποφάσεις είναι πολύ επωφελέστερες όταν στηρίζονται σε δεδομένα και αυτό τον κρίσιμο παράγοντα προσφέρει το Πανεπιστήμιο στην Περιφέρεια Κρήτης. Αποστολή του Πανεπιστημίου είναι η προσφορά στην κοινωνία και αυτό το σκοπό επιτελεί και το πρόγραμμα και το συνέδριο. Χωρίς καινοτομία, δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος. Από την άλλη μεριά δεν μπορούμε να είμαστε μια κοινωνία που εντέχνως εξισώνει παρά φύσει τους πολίτες της. Αυτά τα συνέδρια προσφέρουν μια προοπτική, μια γνώση σημαντική για τους τομείς αυτούς τους οικονομίας και της κοινωνίας».
Εκ μέρους της Περιφέρειας Κρήτης ο Παναγιώτης Σημανδηράκης, υπεύθυνος για θέματα Παιδείας ανέφερε: «Τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις της Περιφέρειας με τα ερευνητικά ιδρύματα έχει ενδυναμωθεί και στο πλαίσιο αυτό είχαμε τη συνεργασία στο κομμάτι της διακυβέρνησης, της βιωσιμότητας, και της καινοτομίας. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι γιατί με βάση ποσοτικά δεδομένα και με την διερεύνηση αναγκών της Περιφέρειας Κρήτης, των πολιτών και των εργαζομένων, θα δούμε τα πορίσματα τα οποία θα μας βοηθήσουν για να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε με αποτελεσματικότερο τρόπο που θα καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών του νησιού και θα αξιοποιήσει καλύτερα το ανθρώπινο δυναμικό της Περιφέρειας Κρήτης».
Δυσαρέσκεια για την αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών
Οι πολίτες, αν και ικανοποιημένοι σε γενικές γραμμές από την περιφερειακή διακυβέρνηση σε επίπεδο Κρήτης (όπως προκύπτει από την ποσοτική και ποιοτική έρευνα) βιώνουν τις συνέπειες της κρίσης και της συχνής αδυναμίας του κεντρικού Κράτους να αποκριθεί αποτελεσματικά στις ανάγκες τους, ειδικά σε ό,τι αφορά μείζονες κοινωνικές υπηρεσίες και τις σχετικές θεσμικές μέριμνες του Κοινωνικού Κράτους. Εν προκειμένω, όσον αφορά τα ζητήματα των πολιτικών για την υγεία (οι οποίες ουσιαστικά αφορούν τον σχεδιασμό και υλοποίησης πολιτικής σε επίπεδο κεντρικού Κράτους) παρατηρείται σημαντική έλλειψη πολιτικών πρόληψης και ανεπαρκής προσφορά πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Ταυτόχρονα, η ικανοποίηση από την ποιότητα των υπηρεσιών και των υποδομών υγείας είναι ιδιαιτέρως χαμηλή, ενώ το κόστος συμμετοχής αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την αντιμετώπιση των αναγκών υγείας. Η διερεύνηση του βαθμού προτεραιότητας που οι πολίτες αποδίδουν σε κάθε μια από τις πολιτικές παραμέτρους στον τομέα της Υγείας αναδεικνύει ξεκάθαρα την ανάγκη της δημιουργίας ενός δικτύου κοινωνικής προστασίας και φροντίδας για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Συγκεκριμένα, οι παράμετροι που αφορούν την Κοινωνική Φροντίδα καθώς και τη Μέριμνα για Ιατρο-φαρμακευτική Κάλυψη των Ευάλωτων Ομάδων του Πληθυσμού εμφανίζουν τους υψηλότερους μέσους όρους, ενώ ο Δείκτης Προτεραιότητας (+52% και +55% αντίστοιχα) είναι σημαντικά αυξημένος σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους. Μέτρια προτεραιότητα αποδίδεται στην Αξιοποίηση της Έρευνας και της Καινοτομίας για τη Βελτίωση των Υπηρεσιών Υγείας, στην Εισαγωγή Νέων Τρόπων Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και στην Προώθηση της Ψυχικής Υγείας, ενώ η Αναβάθμιση Ανθρώπινων Πόρων και η Εισαγωγή Συστημάτων Αξιολόγησης και Λογοδοσίας παρουσιάζουν χαμηλή προτεραιότητα. Τέλος, η Ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού έχει θετικό πρόσημο αλλά σχεδόν μηδενική ένταση και η Αναδιάταξη των Μονάδων Υγείας σε Αντιστοιχία με τις Ανάγκες, έχει αρνητικό πρόσημο, γεγονός που συνάδει με τον σχετικά υψηλό βαθμό ικανοποίησης των πολιτών από τη Γεωγραφική Πρόσβαση στις Υποδομές Υγείας.
«Απαιτείται ενίσχυση του αγροτικού τομέα»
Η αγροτική παραγωγή αποτελεί έναν από τους βασικότερους αναπτυξιακούς πυλώνες της τοπικής οικονομίας και ως εκ τούτου, η ενίσχυση των πεδίων, στα οποία εντοπίζονται υστερήσεις κρίνεται απαραίτητη. Οι τρεις τομείς με τον υψηλότερο μέσο όρο ικανοποίησης είναι η Προώθηση και Προβολή των Τοπικών Κρητικών Προϊόντων, η Αποτελεσματικότητα Διαδικασιών Πιστοποίησης Προϊόντων και το Εισόδημα από Αγροτικές Δραστηριότητες. Εντούτοις, σε πολύ χαμηλότερα ποσοστά ικανοποίησης βρίσκεται η Υποστήριξη για Εξαγωγική Δραστηριότητα, η Ταχύτητα Περαίωσης Διαδικασιών κατά την Επαφή με τις Δημόσιες Δομές και τέλος η Λειτουργία των ενώσεων/συνεταιρισμών, όπου σίγουρα είναι ένας παράγοντας που εμπλέκεται και στην εξαγωγική δραστηριότητα.
Αναδεικνύεται λοιπόν η ανάγκη παρέμβασης στους τομείς που συνδέουν την παραγωγή με την μεταποίηση και την εμπορία, καθώς και στην μείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την βελτίωση της εξαγωγικής αποτελεσματικότητας των τοπικών προϊόντων. Όλες οι μέριμνες που προτείνονται στον τομέα της Αγροτικής Πολιτικής, κυρίως σε επίπεδο στρατηγικής της Περιφέρειας Κρήτης, λαμβάνουν σχετικά υψηλούς βαθμούς προτεραιότητας, γεγονός που μαρτυρά την ιδιαίτερη σημασία του τομέα στην οικονομική και επαγγελματική ζωή του τόπου όσο και την απόκριση του υφιστάμενου περιφερειακού σχεδιασμού στις ανάγκες των πολιτών.
Απογοητευμένοι οι Κρητικοί από την περιβαλλοντική πολιτική
Στο επίπεδο της περιβαλλοντικής πολιτικής, στο σύνολο του δείγματος, οι πολίτες εμφανίζονται μη ικανοποιημένοι σε αρκετούς από τους επιμέρους άξονες.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κανένας μέσος όρος δεν υπερβαίνει τη μεσαία τιμή της κλίμακας (5), ενώ εμφανίζονται σχετικά μεγάλα ποσοστά στο χαμηλό άκρο της (0). Τα μεγαλύτερα ποσοστά δυσαρέσκειας συγκεντρώνουν η Ενημέρωση γύρω από τα Μεγάλα Περιβαλλοντικά Προβλήματα του Τόπου και η Αποτελεσματικότητα των Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων και Ελέγχων, αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα παρέμβασης σε επίπεδο τοπικής και κεντρικής πολιτικής, ώστε αφενός οι πολίτες να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις και πληροφορίες και αφετέρου να ενισχυθεί η ελεγκτική δυνατότητα. Καθρεφτίζοντας τον χαμηλό βαθμό ικανοποίησης από το σύνολο της περιβαλλοντικής πολιτικής, οι πολιτικές πρωτοβουλίες που προτείνονται, σε επίπεδο Στρατηγικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης, κρίνονται αναγκαίες σχεδόν στο σύνολό τους, λαμβάνοντας υψηλό βαθμό προτεραιότητας. Τον υψηλότερο βαθμό λαμβάνει η Αποτελεσματική Διαχείριση Αστικών, Βιομηχανικών και Επικίνδυνων Αποβλήτων, ενώ πολύ κοντά και με σχεδόν ίδια ένταση μεταξύ τους ακολουθούν η Προστασία και Σωστή Διαχείριση των Φυσικών Πόρων και της Βιοποικιλότητας, η Ενίσχυση της Αίσθησης Ευθύνης απέναντι στο Περιβάλλον από Πολίτες και Επιχειρήσεις, η Ενίσχυση της Έρευνας και της Καινοτομίας στους Τομείς του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας, η Φιλική προς το Περιβάλλον Ανάπτυξη στις Πόλεις, η Αντιμετώπιση Περιβαλλοντικών Κινδύνων και η Προώθηση και Στήριξη Επιχειρήσεων που Εφαρμόζουν Πρακτικές Φιλικές προς το Περιβάλλον.
Τον χαμηλότερο βαθμό προτεραιότητας λαμβάνουν η Προώθηση Χωροταξικού και Πολεοδομικού Σχεδιασμού και η Προώθηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Συμπαραγωγής, με τον Δείκτη Προτεραιότητας ωστόσο να δείχνει μέτρια προς υψηλή ένταση.
Η απουσία υποδομών ανασταλτικός παράγοντας στην ανάπτυξη
Ανασταλτικός παράγοντας για την περαιτέρω ανάπτυξη και ενδυνάμωση του τουρισμού στην Κρήτη αλλά και την βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης, αποτελεί (κατά τους πολίτες) η έλλειψη σύγχρονων υποδομών (π.χ. αεροδρομίων, νοσοκομείων), καθώς και η ίδια η αισθητική των πόλεων. Ιδιαίτερη όμως βαρύτητα δίδεται στην άσχημη κατάσταση και την επικινδυνότητα του οδικού δικτύου, καθώς το 87% των Κρητικών εμφανίζεται αγανακτισμένο με την κατάσταση των δρόμων του Νησιού και προπαντός του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) που τον θεωρεί επικίνδυνο και απαράδεκτο για ένα νησί που δέχεται τόσο μεγάλα κύματα τουρισμού.
Παρόλο που τα περισσότερα από τα προηγούμενα ζητήματα που εγείρονται από τους πολίτες αφορούν σε χρόνιες παθογένειες ως προς την απόκριση του Κεντρικού Κράτους σε υφιστάμενα μείζονα προβλήματα στην Κρήτη, η ένταση με την οποία τίθενται από τους πολίτες, όσο και οι συνέπειες αυτών, μπορεί αναντίλεκτα να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης της Περιφέρειας Κρήτης προς την Πολιτεία για δραστικότερες λύσεις.
Συμπερασματικά, προκύπτει ότι η υφιστάμενη οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει μία γενικότερη δυσλειτουργία στην τοπική κοινωνία, αυξάνοντας τα προβλήματα εφαρμογής συγκεκριμένων πολιτικών. Ως εκ τούτου, τη δεδομένη χρονική περίοδο, κρίνεται επιτακτικότερη, παρά ποτέ, η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου και εμπειρικά θεμελιωμένου στρατηγικού πλαισίου, με στόχο την προώθηση και ενίσχυση της ανάπτυξης στην Περιφέρεια Κρήτης και κατ’ επέκταση της κοινωνικοοικονομικής ευημερίας των πολιτών που θα περιλαμβάνει τόσο την ενίσχυση των πυλώνων κοινωνικής πολιτικής όπως η υγεία, όπως και του περιβαλλοντικού και του αγροτικού.
Απώτερος σκοπός η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, η προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης ώστε να διανοιχθούν οι προοπτικές αύξησης της απασχόλησης και η ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος μέσω δημοσίων παρεμβάσεων αλλά και ενίσχυσης των γνώσεων των πολιτών.
Αναλυτικά, τα ευρήματα της πρωτογενούς ποιοτικής έρευνας (διάγνωση αναγκών needs assessment) και των δύο πρωτογενών ποσοτικών ερευνών, ανέδειξαν σειρά ζητημάτων αναφορικά με τις ανάγκες και τα προβλήματα που υπάρχουν στην Περιφέρεια Κρήτης και σχετίζονται με ζητήματα διακυβέρνησης και βιώσιμης ανάπτυξης τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και στο interface περιφερειακού σχεδιασμού και δημόσιας πολιτικής (σε επίπεδο Κεντρικού Κράτους). Συγκεκριμένα, ως προς:
i. Την Ανταγωνιστικότητα της Περιφερειακής Οικονομίας:
Φαίνεται ότι η Κρήτη διαθέτει πληθώρα ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, όμως για να τα αξιοποιήσει πλήρως απαιτούνται ρυθμιστικά ενεργήματα και μέριμνες που θα στοχεύουν στην υπέρβαση των δομικών και γραφειοκρατικών προβλημάτων, καθώς και στην εδραίωση ουσιαστικής συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ όλων των φορέων, ούτως ώστε να τεθούν οι προτεραιότητες και να εξευρεθούν επωφελείς λύσεις, προς όφελος του κοινού συμφέροντος.
Επιπροσθέτως υπερθεματίζεται η ανάγκη για μία ουσιαστική συνεργασία μεταξύ του πρωτογενούς και του τουριστικού τομέα, ώστε να υπάρξει καλύτερη προβολή των προϊόντων, τα οποία συχνά δεν αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
ii. Τον Βαθμό Ικανοποίησης των Πολιτών από την Πολιτική:
Τα ευρήματα κατέδειξαν ότι οι πολίτες εμφανίζουν υψηλά ποσοστά απογοήτευσης ως προς την δημόσια πολιτική σε επίπεδο κεντρικού κράτους, που πηγάζουν κυρίως από την υλοποίηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών λιτότητας λόγω της οικονομικής κρίσης, καθώς και από την αδυναμία της κεντρικής διοίκησης, ως προς την εξεύρεση λύσεων για ζητήματα που αφορούν στην βελτίωση της κοινωνικής ανάπτυξης, της επιχειρηματικότητας και της καθημερινής τους διαβίωσης.
Από την άλλη, σε επίπεδο περιφερειακής πολιτικής και στρατηγικού σχεδιασμού εμφανίζονται πολύ περισσότερο ικανοποιημένοι, πράγμα ευοίωνο. Ωστόσο η προαναφερθείσα απογοήτευση, επισκιάζει συχνά τις αξιόλογες προσπάθειες που γίνονται από πλευράς της Περιφέρειας Κρήτης.