Η αερολογία αποτελούσε ανέκαθεν βασικό εργαλείο του πολιτικαντισμού και της ψηφοθηρίας. Ο αερολόγος δείχνει περιφρόνηση για κάθε οργανωμένη συζήτηση, για τη συστηματική έρευνα, για την αναζήτηση συγκριτικών στοιχείων, για την επισκόπηση του συνόλου. Ο χειρότερος αερολόγος είναι αυτός που περιβάλλει τον κοπανιστό αέρα με ιδεολογικό ένδυμα. Πιστεύει ότι κατέχει τη γνώση εξ αποκαλύψεως, και έτσι μπορεί να σου ανεμίσει ένα απολύτως ανακριβές στοιχείο ως το φως το αληθινόν, ή να χρησιμοποιήσει ένα ακριβές αλλά μεμονωμένο στοιχείο ως ευαγγελική περικοπή. Το ακροατήριο εκστασιάζεται και οι συντονιστές της συζήτησης μένουν άφωνοι, θεωρώντας ιεροσυλία ακόμη και να ψελλίσουν μιαν αυτονόητη απορία. Ακαταμάχητη η γοητεία της αερολογίας.
Ως παράδειγμα θα φέρω ένα από τα λάβαρα της αερολογικής ρητορικής, την υπέρτατη αλήθεια ότι το μνημόνιο ανέβασε σε δυσθεώρητα ύψη τον αριθμό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα. Θυμόσαστε, φαντάζομαι, τα άφθονα πρωτοσέλιδα και τις υστερικές κραυγές των ανησυχούντων για την ψυχική υγεία των Ελλήνων. «Άκρως δολοφονικό» χαρακτήριζε το μνημόνιο μια εφημερίδα, προσθέτοντας ότι στην Ελλάδα σημειώνεται σήμερα «το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών των τελευταίων 50 ετών». Πολιτικοί, δημοσιογράφοι και απλοί πολίτες είναι σήμερα πεπεισμένοι ότι, στα λεξικά της νεοελληνικής, δίπλα στο λήμμα «μνημόνιο» πρέπει να προστεθεί ως συνώνυμο η λέξη «αυτοκτονία».
Σας παραθέτω, λοιπόν, τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία, που φανερώνουν ότι η σχέση ανάμεσα στις αυτοκτονίες και τα μνημόνια δεν είναι δεδομένη και αυτονόητη. Σύμφωνα με τους αριθμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που δημοσίευσε η έγκυρη γαλλική εφημερίδα « Le Monde» και βασίζονται στα δεδομένα για το έτος 2012, η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών στην Ευρώπη, μόλις 3,8 ανά 100.000 κατοίκους! Το 2000, στα χρόνια της ευημερίας, είχε ποσοστό 3,4. Η διαφορά είναι πολύ μικρή. Τα ποσοστά της Ελλάδας είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο, όπου το ρεκόρ αυτοκτονιών κατέχει η Γουιάνα με 44,2 και το μικρότερο ποσοστό η Σαουδική Αραβία με 0,4. Ο μέσος όρος στις πλουσιότερες χώρες είναι 12,7 και στις μεσαίου και χαμηλού οικονομικού επιπέδου 11,2.
Ακούστε τώρα τα δεδομένα για την Ευρώπη. Η οικονομική υπερδύναμη που λέγεται Γερμανία έχει ποσοστό 9,2· η Γαλλία έχει 12,3 και η Μεγάλη Βρετανία 6,2. Πολύ υψηλά ποσοστά έχουν τα ευημερούντα σκανδιναβικά κράτη: Νορβηγία 9,1· Σουηδία 11,1· Φινλανδία 14,8 παρακαλώ! Τα υψηλότερα ποσοστά τα έχει η Λιθουανία με 28,2 και ακολουθεί η Πολωνία με 16,6, παρόλο που καμιά από τις δύο χώρες ούτε έχει ούτε είναι υποψήφια για μνημόνιο.
Αντίθετα ο ευρωπαϊκός νότος έχει πολύ χαμηλότερα ποσοστά: 4,7 η Ιταλία· 5,1 η Ισπανία· 8,2 η Πορτογαλία. Το 2000 τα ποσοστά και των τριών χωρών ήταν υψηλότερα: 5 η Ιταλία· 6,4 η Ισπανία· 8,8 η Πορτογαλία. Η Ιρλανδία, που συνήψε επίσης μνημόνιο, είχε ποσοστό 12,1 το 2000 και 11 το 2012.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα, λοιπόν, οι χώρες των μνημονίων είχαν λιγότερες αυτοκτονίες το 2012, σε σχέση με όσες είχαν το 2000 και σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ενδέχεται να υπάρχουν ποιοτικές διαφοροποιήσεις στα στατιστικά στοιχεία, αλλά αυτές ενδιαφέρουν τους ειδικούς και εν πάση περιπτώσει δεν δικαιολογούν τα δραματικά πρωτοσέλιδα και τους υστερικούς τόνους, όταν η Γερμανία έχει υπερδιπλάσια ποσοστά αυτοκτονιών από την Ελλάδα.
Η αερολογία αντλεί τη γοητεία της από την άγνοια των ακροατών και των αναγνωστών και την προθυμία τους να δεχτούν ως αληθινό κάθε τι που σχετίζεται με την ανθρώπινη δυστυχία. Αντίθετα, η ενημέρωση αποτελεί τον καλύτερο σύμμαχο: μας βοηθά να ξεχωρίζουμε την αλήθεια από το ψέμα, να συζητούμε πάνω σε ακριβή στοιχεία, να εξάγουμε σωστά συμπεράσματα και να συγκλίνουμε στα στοιχεία που μας ενώνουν. Έτσι θα μπορέσουμε να προγραμματίσουμε σωστά και από κοινού το μέλλον του τόπου μας.
* Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης – τμήμα Φιλολογίας
