Εδώ και τρεις μήνες όλοι οι Έλληνες(ίδες) παρακολουθούν το στοίχημα της συγκυβέρνησης για συμφωνία με τους «θεσμούς» χωρίς παραβίαση των κόκκινων γραμμών, των προεκλογικών τους προγραμμάτων.
Η αξιωματική αντιπολίτευση και το ΠΑΣΟΚ, το ίδιο διάστημα, υπερασπιζόμενοι την πολιτική τους, σπρώχνουν την κυβέρνηση για παραβίαση των κόκκινων γραμμών της, προκειμένου να «σωθεί» η χώρα αλλά στην πραγματικότητα για να σωθούν οι ίδιοι, η μεν αξιωματική αντιπολίτευση από την κατρακύλα, το δε ΠΑΣΟΚ από τον πολιτικό αφανισμό.
Όσον αφορά το Ποτάμι, αυτό κινείται στη φωνή της «λογικής», μένουμε στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, πάση θυσία! Εδώ δεν υπάρχουν κόκκινες γραμμές, είμαστε ανοικτοί… και σας περιμένουμε.
Το ΚΚΕ έχει την άποψή του, πατενταρισμένη, διεκδικεί το ρόλο του μόνιμου κατήγορου, υπερασπιζόμενο κατ’ αποκλειστικότητα τα δίκαια της εργατικής τάξης αλλά και εφησυχασμένο ότι ποτέ δεν θα κληθεί να εφαρμόσει την πολιτική του.
Για να μην παρεξηγηθώ δεν είμαι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ούτε των ΑΝΕΛ, είμαι ενεργός, σκεπτόμενος πολίτης που προσπαθεί να ερμηνεύσει τα τεκταινόμενα, έχοντας ζήσει τη δημοκρατία και τις πολιτικές των κομμάτων εξουσίας από το 1974 μέχρι σήμερα.
Με τη Γαλλική Επανάσταση άνοιξε ο δρόμος για τη δημοκρατία, ενώ τον 20ο αιώνα αυξάνεται θεαματικά το ποσοστό των δημοκρατικών πολιτευμάτων. Σήμερα παρ’ όλο που υπάρχει σε πολλές περιοχές αισθητό έλλειμμα δημοκρατίας, η δημοκρατία -έστω θεωρητικά- είναι το αδιαμφισβήτητο πολίτευμα που μπορεί να εξασφαλίσει ελευθερία, ισονομία και ευημερία. Η κρίση και η παθογένεια της δημοκρατίας έχει ρίζες στο πολιτικό σύστημα, στο κομματικό φαινόμενο και στην πολιτική. Γι’ αυτό επιβάλλεται να υπάρχουν καθαρές λύσεις, καθαρές σχέσεις και διακριτοί ρόλοι μεταξύ των φορέων της δημόσιας, οικονομικής και κοινωνικής ζωής και αποσαφήνιση του ρόλου της σύγχρονης κοινωνίας των πολιτών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Εκτιμώ, ότι η κρίσιμη μάζα του εκλογικού σώματος που κάθε φορά μετακινούμενη καθόριζε τον υπεύθυνο της διακυβέρνησης, ήξερε εδώ και δεκαετίες ότι αποτελούσε συνειδητό συστατικό του πελατειακού κράτους. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία των μετρίων είχε επιβάλλει δημοκρατικά τη δικτατορία της, απαξιώνοντας την αξιοκρατία, με την πολιτική να παύει να είναι η επιστήμη και η τέχνη των εναλλακτικών λύσεων, της διαχείρισης του χρόνου, του ρίσκου και των κινδύνων, της διεύθυνσης της οικονομίας, της αναγνώρισης των ηθικών περιορισμών. Η πολιτική ηγεσία έπαψε να σημαίνει ικανότητα μετατροπής των προβλημάτων σε ευκαιρίες, των κρίσεων σε νέες δυνατότητες, των λαθών σε καινοτομίες, των αποτυχιών σε επιτυχίες.
Έτσι στην περίοδο κρίσης οι παραπάνω αδυναμίες ανέδειξαν και μικρόψυχους, οι οποίοι αφού δεν κατάφεραν να υποστηρίξουν ούτε καν την πολιτική τους ιδεολογία μέχρι τέλους, άρχισαν να επενδύουν στην αποτυχία των άλλων, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην κοινωνία των πολιτών.
Οι κόκκινες ιδεολογικές γραμμές που τοποθετούν τον άνθρωπο στο κέντρο της πολιτικής και το νόμισμα οικονομικό εργαλείο της πολιτικής, θεωρήθηκαν ντεμοντέ στη σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας, των αγορών και της απληστίας.
Ένα πολιτικό σύστημα μπορεί και πρέπει να διαχειρίζεται αβεβαιότητες και κινδύνους για το σύνολο της κοινωνίας, ώστε να απελευθερωθούν καινοτόμες κοινωνικές δυνάμεις και να αυξηθούν:
• ο κοινωνικός πλούτος,
• οι ευκαιρίες,
• οι επιλογές,
• οι δυνατότητες
και να ελαχιστοποιηθούν :
• ο φόβος και
• η ανασφάλεια που παράγονται από την επιστημονική και την τεχνολογική επανάσταση, την παγκοσμιοποίηση, την ολοκλήρωση και την επέκταση των αγορών και από τις διαδικασίες εξατομίκευσης στη σημερινή κοινωνία.
Όπως γνωρίζετε πάμπολλες είναι οι μορφές και οι εκφάνσεις της δημοκρατίας και τα αντίστοιχα πολιτικά συστήματα όπως:
1. Άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία, στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Προεδρευομένη κοινοβουλευτική και Προεδρική δημοκρατία.
2. Βασιλευομένη και Προεδρευομένη δημοκρατία.
3. Συμμετοχική δημοκρατία κ.ά.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμμετοχική δημοκρατία, η οποία λόγω της Ελληνικής κρίσης αξίζει τον κόπο να την περιγράψουμε, όπως εφαρμόζεται σε ευρωπαϊκό κράτος που δεν ανήκει στην ευρωζώνη κι όμως ευημερεί.
Η συμμετοχική δημοκρατία, είναι μια ενδιάμεση μορφή μεταξύ της άμεσης και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Στη συμμετοχική δημοκρατία λειτουργεί το κοινοβούλιο με εκλεγμένους αντιπροσώπους αλλά παράλληλα καλούνται συχνά και οι πολίτες να ψηφίζουν σημαντικές αποφάσεις μέσω δημοψηφισμάτων ή τακτικών εθνικών ψηφοφοριών. Έτσι ο λαός δεν περιορίζεται στην εκλογή των αντιπροσώπων αλλά συμμετέχει διαρκώς στη διαμόρφωση και τον έλεγχο της κυβερνητικής πολιτικής. Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται σήμερα μόνο σε μια χώρα, την Ελβετία.
Η Ελβετία ως κράτος δημιουργήθηκε από τη συνένωση μικρών κρατιδίων (καντόνια) και ήδη από τον 13ο αιώνα είχε εφαρμόσει το ομοσπονδιακό σύστημα, όπου η διακυβέρνηση γινόταν από κοινού με αντιπροσώπους των κρατιδίων. Η πρακτική αυτή εξελίχθηκε σε ένα σύστημα άκρως δημοκρατικό με πολλά στοιχεία που υπάρχουν μόνο εκεί:
• Δεν υπάρχει ένας αρχηγός κράτους όπως στις άλλες χώρες, αλλά ένα ομοσπονδιακό συμβούλιο επτά αντιπροσώπων από όλες τις μεγάλες παρατάξεις, οι οποίοι εκλέγουν μεταξύ τους έναν πρόεδρο και έναν αντιπρόεδρο «ίσους μεταξύ ίσων» να εκπροσωπούν την χώρα για ένα έτος.
• Οι εκλογές γίνονται με απλή αναλογική και δεν υπάρχει όριο εισόδου ενός κόμματος στο κοινοβούλιο. Έτσι ακόμη και κόμματα με 0,4% εκπροσωπούνται με έναν βουλευτή.
• Η διακυβέρνηση γίνεται από κοινού από τα τέσσερα μεγάλα κόμματα που εκπροσωπούν το 80% περίπου του εκλογικού σώματος, οι δε αρμοδιότητες μοιράζονται ανάλογα με τα ποσοστά τους στις εκλογές (κυβερνώσα βουλή).
• Οι πολίτες μπορούν να ακυρώσουν έναν ψηφισμένο νόμο αν συλλέξουν 50.000 υπογραφές διαμαρτυρίας μέσα σε 100 μέρες από την ψήφισή του.
• Οι πολίτες μπορούν να εισηγηθούν την ψήφιση ενός νόμου, ακόμη και τροποποίηση του συντάγματος αν συλλέξουν 100.000 υπογραφές ψηφοφόρων.
• Πολλές σημαντικές αποφάσεις παραπέμπονται συχνά στο λαό για ψηφοφορία. Οι ψηφοφορίες των πολιτών γίνονται δύο-τρεις φορές τον χρόνο, μέσω συστημένων ταχυδρομικών επιστολών.
Το πρωτοποριακό -ελάχιστα γνωστό- αυτό πολιτικό σύστημα που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για άλλες χώρες, έχει εξασφαλίσει στην Ελβετία μια διαρκή πολιτική σταθερότητα που αντικατοπτρίζεται σε οικονομική ανάπτυξη και τραπεζική εγγύηση.
* Ο Γιώργος Ταταράκης είναι πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ
