Θαλάσσια ρύπανση από πλαστικό

Το Ρέθυμνο διακρίνεται  για το μοναδικό προνόμιο, να ‘χει ένα ασυνήθιστο απόκτημα, ακόμα και σπάνιο χάρισμα, μεταξύ των παραθαλάσσιων ελληνικών πόλεων, όπως εκείνο της απεραντοσύνης μιας αμμώδους ακτής. Σημείο αναφοράς της πόλης ήταν και παραμένει πάντοτε αυτή η γραφική, ονειρεμένη ακρογιαλιά επί μήκους δέκα χιλιομέτρων. Τα τελευταία χρόνια σεργιανίζει στους δρόμους της πόλης για τις διακοπές του καλοκαιριού, ένας αυξανόμενος οσημέραι αριθμός με καραβάνια τουριστών, τα οποία κατακλύζουν τα ξενοδοχεία στους κάμπους του Άδελε και της Πηγής. Η ψυχική αγαλλίαση που αντανακλά στα πρόσωπα τους και η ευφροσύνη τους, που αντικατοπτρίζεται σ’ αυτά, καθώς απολαμβάνουν μια ευπρόσδεκτη ηλιοθεραπεία, είναι αδύνατον να περιγραφεί. Λες και θέλουν να ρουφήξουν το ζωογόνο φως του ήλιου, εκείνου του ελληνικού του λαμπρού, καλοκαιρινού. Εθνικό κεφάλαιο ο τουρισμός που προσφέρεται χωρίς δανειακές υποχρεώσεις.

 

Αυτός ο αναπάντεχος τουρισμός είναι η ασφαλής πλουτοπαραγωγική πηγή, που αναδεικνύει την πόλη όχι μόνον σαν μια λουτρόπολη περιωπής, αλλά και θέρετρο υψηλών προδιαγραφών, που προσφέρεται για αναψυχή με μιαν plage ανάλογη με εκείνην της Κυανής Ακτής και εφάμιλλη της Ριβιέρας. Εξάλλου το σχετικό θέμα της στενής σχέσης της πόλης με τη θάλασσα τω ‘χει πραγματευτεί ήδη δεόντως στο περισπούδαστο βιβλίο του ο συμπολίτης ακαταπόνητος συγγραφέας, εκπαιδευτικός Χάρης Στρατιδάκης.

 

Από μιαν άλλη πλευρά όμως παρατηρείται ένα φαινόμενο, το οποίο οσημέραι παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις με επίφοβη εξέλιξη και μη αναστρέψιμη τροπή. Πρόκειται για μια περιβαλλοντική καταστροφή και αληθινή μάστιγα. Τα πλαστικά σκουπίδια συσσωρεύονται προϊόντος του χρόνου, ρυπαίνουν τις θάλασσες υποβαθμίζοντας τις γραφικές ακτές μας.

 

Η αποκρουστική, αηδής επαφή των πλαστικών σκουπιδιών στο σώμα την ώρα που κολυμπάμε, γίνεται κάθε καλοκαίρι όλο και περισσότερο αισθητή. Αυτός υπήρξε ο αποχρών λόγος, που με παρακίνησε, να μην χάσω την ευκαιρία, για να παρακολουθήσω στο Institut Franscais, που είναι ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά και πολιτιστικά ιδρύματα της Χώρας, την εκ τριών διεξοδικών ομιλιών εκδήλωση, την αφιερωμένη στη θαλάσσια ρύπανση.

 

Στο κέντρο του Βορείου Ειρηνικού Ωκεανού, ανέφεραν οι επιστήμονες, κάπου ανάμεσα στην Καλιφόρνια και στη Χαβάη επιπλέει μια τεράστια χυλώδης μάζα. Πρόκειται για ένα απέραντο πολτό από πλαστικό, ο οποίος δημιουργείται εκεί από τα θαλάσσια ρεύματα, τα οποία μεταφέρουν σε αδιάλειπτη συνέχεια αυτόν τον όγκο απορριμμάτων. Το μέγεθος αυτής της μάζας δεν έχει εξακριβωθεί, οι μέχρι τούδε ενδείξεις όμως πείθουν, ότι η θάλασσα σ’ αυτό το σημείο παρουσιάζει τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στον πλανήτη. Πρόσφατες μελέτες αποφαίνονται, ότι ήδη παρατηρούνται παρόμοια φαινόμενα και στη Μεσόγειο και ότι λόγω των θαλάσσιων ρευμάτων στα νησιά μας, σύντομα θα τις «υποδεχτούμε» και στα ελληνικά νερά. Όπως και να ‘χει το πράγμα, όλα δείχνουν και όλα αποδεικνύουν εξ’ αντικειμένου ότι η θάλασσά μας «πλαστικοποιείται» με συνέπειες των οποίων την έκταση δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε.

 

Το πλαστικό απαντά στη θάλασσα σε δύο παραλλαγές. Πλαστική ρύπανση εκτός από την ορατή, έχουμε και την αόρατη. Αν και γνωρίζουμε ότι το πλαστικό δεν βιοδιασπάται και ότι μπορεί να μείνει αναλλοίωτο για αιώνες, εν τούτοις τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Οι σακούλες, τα μπουκάλια και τα άλλα λεγόμενα πολυμερή αντικείμενα όταν μείνουν εκτεθειμένα στον ήλιο, στον αέρα και στη θάλασσα διαμελίζονται ακόμα και μέσα σε λίγους μήνες σε μικρά κομματάκια, σε όλο και περισσότερο μικροσκοπικά σωματίδια και ίνες, που σταδιακά φθάνουν  να έχουν μέγεθος του ενός χιλιοστού μέχρι και μικρότερα έως αόρατα. Η ανεύρεση αυτή των σωματιδίων υπήρξε αποτέλεσμα ενδελεχούς ερεύνης μόλις τα τελευταία χρόνια, σημειώνοντας συναγερμό στους επιστήμονες και έγκαιρη  προειδοποίηση για τον επικείμενο κίνδυνο. Ο λόγος είναι το προφανές πέρασμα των σωματιδίων αυτών στους θαλάσσιους οργανισμούς και επομένως στον άνθρωπο.

 

Οι έρευνες στο σημείο αυτό βρίσκονται μέχρι σήμερα στο στάδιο της μελέτης, ούτω πως οι πραγματικές διαστάσεις και προεκτάσεις του προβλήματος είναι ακόμα ακαθόριστες, ωστόσο για το μέλλον δεν υπάρχει περίπτωση να είναι ευχάριστες.

Στα νερά της Δυτικής Μεσογείου και κυρίως στις θάλασσες της Γαλλίας και της Ιταλίας ειδικοί επιστήμονες λαμβάνουν κάθε χρόνο δείγματα από την επιφάνεια της θάλασσας και τα αποτελέσματα είναι πάντοτε σοκαριστικά. Οι επιστήμονες αποφαίνονται ότι η Μεσόγειος βρίσκεται σε κίνδυνο. Με βάση τους αριθμούς των μετρήσεων τους, υπολογίζουν ότι στη Μεσόγειο πρέπει να επιπλέουν 250 δισεκατομμύρια αόρατα μικροσκοπικά σκουπιδάκια! Ο επικεφαλής του προγράμματος των ερευνών στη Μεσόγειο καθηγητής Bruno Dumonte ανέφερε ότι: «Στο 100% των δειγμάτων θαλασσινού νερού, που έχουμε συλλέξει τα τελευταία χρόνια, υπάρχει η παρουσία πλαστικών σωματιδίων από 100.000 ανά τ. χλμ. και φθάνει έως τα 892.000 στοιχεία ανά τ. χλμ. Η αποστολή μελετών, της οποίας προΐσταται ο καθηγητής Bruno Dumonte, στην επόμενη φάση που ξεκινά τώρα, οι ερευνητές θα εξετάσουν, προκειμένου να επιβεβαιώσουν την παρουσία μικροπλαστικών σωματιδίων, στα εντόσθια των ψαριών και των ασπόνδυλων. Σκοπός της αποστολής είναι να διαπιστωθεί αν αυτά τα μικροπλαστικά έχουν περάσει στον οργανισμό τοξικές ουσίες και αν μέσω των ψαριών αυτές διαπερνούν στη διατροφική αλυσίδα.

 

Στη χώρα μας διεξάγεται μια αντίστοιχη έρευνα από το 2009 εξετάζοντας τα εντόσθια διαφόρων ειδών ψαριών και θαλασσίων ασπονδύλων. Τα αποτελέσματα υπήρξαν λίαν ανησυχητικά. Στις 167 ελληνικές παραλίες και στα 1000 δείγματα βρέθηκαν πλαστικές ίνες στο 100% ακόμα και κοντά σε ακατοίκητες, έρημες παραλίες. «Διαπιστώσαμε» μας αναφέρει η κυρία Αναστασία Μηλιού, διευθύντρια της έρευνας «ότι τελικά η ρύπανση δε συσσωρεύεται μόνον εκεί που προκαλείται όπως πχ στον κόλπο της Μεσσαράς στην Κρήτη, αλλά με τα θαλάσσια ρεύματα πάει παντού και επιπλέον της ορατής υπάρχει και η αόρατη».

 

Όπως μας ανέφερε ο καθηγητής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Γιώργος Παπαθεοδώρου έχουν ξεκινήσει μια καταγραφή των θαλασσίων απορριμμάτων στο βυθό του Ιονίου Πελάγους και του Κορινθιακού κόλπου, με αποτελέσματα καθόλου ευχάριστα. Συλλέχτηκαν εκ του βυθού 3500 «βενθικά» απορρίμματα. Τα πλαστικά πλεόναζαν σε ποσοστό 56% και ακολουθούν σε λιγότερα ποσοστά τα μέταλλα (17%) και το γυαλί (10%). Ο καθηγητής κάνοντας πρόσφατα μια ανασκόπηση σε διεθνές επίπεδο, βρέθηκε προ απροόπτου. «Με έκπληξη διαπίστωσα» μας ανέφερε «ότι το υψηλότερο ποσοστό πλαστικού σε όλες τις θάλασσες, όσες έχουν γίνει έρευνες, είναι στη Μεσόγειο. Η Μεσόγειος μπορεί να χαρακτηρισθεί η θάλασσα του πλαστικού εφ’ όσον το 61% επί του συνόλου των απορριμμάτων της είναι πλαστικά έναντι του 51% όλων των ωκεανών και θαλασσών.»

Τα θαλάσσια απορρίμματα έχουν καθαρά στεριανή προσέλευση και από τις δύο ακτές της Μεσογείου μας πιστοποιούν οι επιστήμονες. Ο καθηγητής κ. Παπαθεοδώρου επιβεβαιώνει ότι «το 75% των εν γένει απορριμμάτων ξεχύνονται στη θάλασσα από τους χειμάρρους, έχουν δηλαδή χερσαία προέλευση. Από αυτό το ποσοστό πάλι το 50% είναι τρεις κυρίως κατηγορίες. Είναι οι συσκευασίες από πλαστικές σακούλες, τα πλαστικά μπουκάλια νερού και τα αλουμινένια μπουκάλια μπίρας και αναψυκτικών».

Ο κ. Dumonte αναφέρει ότι «οι πλαστικές σακούλες είναι η υπ’ αριθ. 1 γενεσιουργός αιτία της παρουσίας των μικροσωματιδίων, που ανιχνεύονται και εντοπίζονται σε αυξανόμενο αριθμό». «Στη Γαλλία» μας είπε «προσπαθούμε να περάσουμε ένα νόμο, που θα τις απαγορεύει». Και η κυρία Μηλιού προσέθεσε ότι «οι σακούλες αυτές δεν είναι ούτε καν ανακυκλώσιμες». Ο κ. Παπαθεοδώρου επεσήμανε ότι πρόσφατα υπήρξε μια κίνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αυτό το θέμα. «Το θέμα είναι» κατά τον Έλληνα καθηγητή κ. Παπαθεοδώρου «να ανιχνεύσουμε και να εντοπίσουμε τις βιομηχανικές πηγές παραγωγής πλαστικού, το γενεσιουργό παράγοντα, τις εστίες από τις οποίες προέρχεται το πλαστικό και να τον καταστήσουμε με νομοθετικά μέτρα ανενεργό».

 

Οι μελέτες και έρευνες των επιστημόνων του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας έχουν ανιχνεύσει ίνες πλαστικού στο στομάχι πολλών θαλάσσιων οργανισμών σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών. Η κυρία Αναστασία Μηλιού ανέφερε επίσης ότι: «στο Ιόνιο, πριν λίγα χρόνια, είχε καταγραφεί ένα νεκρό δελφίνι με ενάμιση κιλό πλαστικό στο στομάχι του. Αλλά και πολλές φορές έχουμε εντοπίσει μικροπλαστικά σε νεκρά θαλάσσια ασπόνδυλα και χελώνες. Στις ακτές τις Ολλανδίας εκβράστηκε κάποτε μια νεκρή φάλαινα, στην οποία η νεκροψία έδειξε, ότι είχε στο στομάχι 20 κιλά! πλαστικά»!