Ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των δήμων έχει κατά καιρούς αναδειχτεί το ζήτημα των ετοιμόρροπων κτιρίων, που εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια.
Κατοικίες πεπαλαιωμένες, εγκαταλελειμμένες και αφημένες στην τύχη τους και στη φθορά του χρόνου, τοίχοι και τσιμέντα που κρέμονται στον αέρα, σοβάδες που πέφτουν στο έδαφος, αποτελούν καθημερινές παγίδες θανάτου για δεκάδες διερχόμενους ντόπιους και επισκέπτες, που κάνουν τις δουλειές ή τη βόλτα τους στην περιοχή αλλά και για τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου, ενώ αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν και στη νέα πόλη αλλά και σε οικισμούς του δήμου.
Μέχρι σήμερα ωστόσο το νομικό και θεσμικό καθεστώς είναι τέτοιο που καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη η συντήρηση και αποκατάσταση των κτιρίων, αφενός εξαιτίας των τεράστιων γραφειοκρατικών αγκυλώσεων με δεδομένο ότι υπάρχει εμπλοκή πολλών υπηρεσιών και αφετέρου εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας ή και αδιαφορίας των ιδιοκτητών των ετοιμόρροπων κατοικιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ίδιοι οι δήμοι να προσπαθούν με κάθε τρόπο να μεριμνήσουν για την ασφάλεια των κτηρίων, χωρίς ωστόσο να έχουν ούτε την αρμοδιότητα αλλά ούτε και τους πόρους για να το κάνουν.
Ωστόσο το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει προαναγγείλει και αναμένεται να καταθέσει σχετική νομοθετική ρύθμιση στη βουλή στις αρχές της επόμενης χρονιάς. Για την αντιμετώπιση των κτιρίων αυτών το υπουργείο Περιβάλλοντος με στόχο την απεμπλοκή τους από ένα δαιδαλώδες και πεπαλαιωμένο θεσμικό καθεστώς που επί της ουσίας διαιωνίζει την εγκατάλειψη.
Η θεσμική παρέμβαση θα βασίζεται στην αρχή συντήρηση ή κατεδάφιση ενώ θα περιλαμβάνει και πλέγμα ειδικών παρεμβάσεων και για τα περίπου 20.000 διατηρητέα κτίρια και μνημεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραχώρησαν οι δήμοι στο υπουργείο Περιβάλλοντος, ο αριθμός των ετοιμόρροπων κτιρίων ανέρχεται σε 9.342, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Περιβάλλοντος από τους δήμους του νομού στον δήμο Αγίου Βασιλείου έχουν δηλωθεί 233 ετοιμόρροπα.
Ωστόσο δεδομένου ότι λίστες με τα ετοιμόρροπα κτίρια έδωσαν μόνο οι 111 από τους 330 δήμους της χώρας, ο συνολικός αριθμός των επικίνδυνων κτιρίων είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερος.
13 τα ετοιμόρροπα κτίρια στον μητροπολιτικό δήμο – Προϋπόθεση η εξασφάλιση της χρηματοδότησης για την αποκατάσταση τους, τονίζει ο αντιδήμαρχος Θ. Κρεβετζάκης
Στον δήμο Ρεθύμνου, όπως ανέφερε μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ο αντιδήμαρχος καθημερινότητας πόλης Θωμάς Κρεβετζάκης, τα ετοιμόρροπα κτίρια που έχουν καταγραφεί και για τα οποία έχει και σχετική τεχνική έκθεση ετοιμορροπίας ανέρχονται σε 13 για τον μητροπολιτικό δήμο του Ρεθύμνου, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία αφορά στην πόλη. Τα στοιχεία αυτά, όπως ανέφερε ο κ. Κρεβατζάκης, αφορούν σε καταγραφή που έγινε από το 2011 μέχρι και σήμερα και τα οποία κτίρια ελέγχτηκαν από μηχανικούς και έχει πιστοποιηθεί η επικινδυνότητα τους και αυτά εστάλησαν στο υπουργείο Περιβάλλοντος, όπως είχε ζητηθεί. Συμπλήρωσε ωστόσο ότι ο αριθμός τους είναι σαφέστατα μεγαλύτερος.
Σε σχετικές δηλώσεις του στα «Ρ.Ν.» ο κ. Κρεβετζάκης τόνισε: «Ο κατάλογος με τα ετοιμόρροπα κτίρια τα οποία έχουμε αποστείλει ήδη στο υπουργείο Περιβάλλοντας αφορά σε 13 συνολικά κτίρια του μητροπολιτικού δήμου τα οποία βρίσκονται σε διάφορα επίπεδα ετοιμορροπίας. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι κτίρια που είναι ολικός ο κίνδυνος της κατάρρευσης, σε κάποια έχουμε έντονες ρωγμές στις ρηγματώσεις και κάποια άλλα έχουν μερική κατάρρευση της φέρουσας τοιχοποιίας. Άρα δεν είναι ενιαία τα προβλήματα και ο αριθμός των ετοιμόρροπων που εστάλησαν στο υπουργείο φυσικά δεν περιλαμβάνει το σύνολο των κτιρίων, όπου έχουν πρόβλημα, καθώς ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος. Αυτά είναι κτίρια στα οποία έχουν γίνει τεχνικές εκθέσεις και έχει διαπιστωθεί το πρόβλημα τους. Στα υπόλοιπα δεν έχει γίνει έλεγχος γιατί δεν έχουν γίνει σχετικές αναφορές. Μια από τις εξαγγελίες και τις προθέσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις που είχε κάνει, είναι η πρόθεση τους να ξεκινήσει η καταγραφή και σήμανση των ετοιμόρροπων κτιρίων σε όλη την Ελλάδα σε συνεργασία με το ΤΕΕ, όπου μετά στη καταγραφή των κτηρίων και την υιοθέτηση των νέων ρυθμίσεων που θα προκύψουν από το υπό διαμόρφωση προσχέδιο οι δήμοι προβλέπεται να αναλάβουν την επιχείρηση κατεδάφισης των ετοιμόρροπων κτιρίων».
Όπως επεσήμανε ο αντιδήμαρχος Θωμάς Κρεβετζάκης, τα βασικό ζητούμενο για τους δήμους για να μπορέσουν να προχωρήσουν σε οποιαδήποτε παρέμβαση στα κτίρια είναι η εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από τη μια και από την άλλη ο εκσυγχρονισμός του αρχαιολογικού νομού, με την ταυτόχρονη στελέχωση των υπηρεσιών με το απαραίτητο προσωπικό. Ειδικότερα είπε: «Σε εκκρεμότητα είναι βέβαια η εξασφάλιση της χρηματοδότησης όλων αυτών των ενεργειών από το δημόσιο. Είναι κάτι το ποιο δεν έχει απαντηθεί. Όπως προκύπτει θα αναζητηθούν πηγές χρηματοδοτήσεις από το Πράσινο Ταμείο, το Ταμείο Ανάκαμψης και άλλα εργαλεία του δημοσίου. Η προηγούμενη δεκαετής κρίση που με την ολοκλήρωση της ήρθε η πανδημία και είχε ως αποτέλεσμα σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες αποκατάστασης των κτιρίων τους. Παράλληλα όλα αυτά τα χρόνια το ιδιοκτησιακό καθεστώς, σύμφωνα με το προβλεπόμενο νομοθετικό πλαίσιο λειτουργεί απαγορευτικά ως προς τη δυνατότητα επεμβάσεων από τους δήμους. Αναμένουμε όλοι την ρύθμιση που θα ενταχτεί στο υπό ψήφιση σχέδιο νόμου που θα ενταχθεί στο νομοσχέδιο χωροταξίας και πολεοδόμησης της χώρας, άρα περιμένουμε το νομοσχέδιο στην τελική του μορφή για να δούμε με ποιους τρόπους ο δήμος θα μπορεί να επέμβει σε αυτά τα προβληματικά κτίρια. Το βασικότερο όλων είναι οι πηγές χρηματοδότησης γιατί μέχρι τώρα όπου χρειάστηκε ο δήμος να κάνει παρεμβάσεις, σύμφωνα με τον νόμο, όπου είναι υποχρεωμένος μετά να βεβαιώσει το κόστος της επισκευής στον ιδιοκτήτη του ακίνητου, μέχρι σήμερα όλα αυτά έχουν καταλήξει σε βάρος του δήμου, καθώς ουσιαστικά ο δήμος επωμίζεται όλο το βάρος της αποκατάστασης. Θα είναι τεράστια επιβάρυνση η μεταφορά αρμοδιοτήτων χωρίς τη μεταφορά πόρων. Αυτό για μας είναι βασική προϋπόθεση για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Εάν δεν εκσυγχρονιστεί και η αρχαιολογική υπηρεσία, όσο διάθεση και αν έχει ο δήμος θα υπάρχει δυσλειτουργία. Δεν μπορούν να υπάρχουν φορείς που να βραχυκυκλώνουν τη διαδικασία.
Αυτό που τονίστηκε στη σύσκεψη είναι ότι μέχρι τώρα είναι ελάχιστες οι δυνατότητες του δήμου να επέμβει σε τέτοιες περιπτώσεις, ενώ πολύ μεγάλος είναι και ο αριθμός των αρμοδιοτήτων στις αρχαιολογικές υπηρεσίες».
Παράλληλα ο κ. Κρεβετζάκης επεσήμανε πως: «Δεν νοείται στην Ελλάδα υπουργείο Πολιτισμού χωρίς να έχει προχωρήσει στον εκσυγχρονισμό του αρχαιολογικού νόμου και στη στελέχωση των αρχαιολογικών υπηρεσιών με προσωπικό».
Χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Διατηρώ» ανακοίνωσε το υπουργείο
Σύμφωνα με τον κ. Χατζηδάκη οι πέντε άξονες του σχεδίου του υπουργείου για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι:
– Οι δηλώσεις από τους δήμους για 9.500 ετοιμόρροπα κτίρια, αρκετά εκ των οποίων είναι επικινδύνως ετοιμόρροπα.
– Οι αυτοψίες, οι οποίες έχουν ξεκινήσει ήδη σε συνεργασία με το ΤΕΕ με στόχο να υπάρξει πλήρης καταγραφή και διαχωρισμός με επιστημονικά κριτήρια σε σχέση με το ποια είναι επικινδύνως ετοιμόρροπα και για ποια υπάρχει προτεραιότητα άμεσης παρέμβασης.
– Η ολοκλήρωση της νομοθετικής παρέμβασης σε συνεργασία με τα υπουργεία Υποδομών και Μεταφορών και Πολιτισμού, η οποία χωρίς να θίγει τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας θα διευκολύνει τους δήμους ως προς την επιτάχυνση των κατεδαφίσεων όπου χρειάζεται.
– Η ανάληψη ειδικής μέριμνας για τα διατηρητέα ώστε -όπως επεσήμανε ο κ. Χατζηδάκης- «να μην υπάρξει κάποια απερίσκεπτη απόφαση σε σχέση με κτίρια τα οποία έχουν μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία».
Όπως αναφέρει το υπουργείο Περιβάλλοντος: «Η προετοιμασία των μηχανισμών χρηματοδότησης και για τους ιδιοκτήτες διατηρητέων με προγράμματα, όπως το «Διατηρώ» που σχεδιάζεται στο πλαίσιο του Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και γενικότερα για τη διευκόλυνση των δήμων ως προς τις κατεδαφίσεις. Ήδη το υπουργείο Ανάπτυξης έχει εγκρίνει ένα σχετικό πρόγραμμα, το οποίο αφορά στη Σάμο από όπου και η όλη προσπάθεια ξεκινά». Με τη νομοθετική ρύθμιση, την οποία σχεδιάζει το υπουργείο Περιβάλλοντος, ειδικά για τα διατηρητέα κτίρια θα προβλέπεται η αποκατάστασή τους με κάλυψη από το σχεδιαζόμενο πρόγραμμα «Διατηρώ», βάσει του οποίου θα χορηγείται επιδότηση στους ιδιοκτήτες για μελέτη και εργασίες που θα σχετίζονται τόσο με τον καθαρισμό και την αποκατάσταση εξωτερικών όψεων των κτιρίων όσο και με ενίσχυση της στατικότητας των κτιρίων.
Με το ευρύτερο πρόγραμμα αποκατάστασης που θα αφορά το σύνολο των ετοιμόρροπων κτιρίων, θα δίνεται η δυνατότητα στην τοπική αυτοδιοίκηση να προχωρεί στη συντήρηση εγκαταλελειμμένων και ετοιμόρροπων κτιρίων εφόσον δεν εντοπίζεται ο ιδιοκτήτης τους εντός συγκεκριμένης προθεσμίας ή δεν μπορεί να επωμιστεί το κόστος και να τα εκμεταλλεύεται μέχρι την αποπληρωμή του κόστους αποκατάστασης. Κι αυτό πρέπει να επιτευχθεί χωρίς να τίθεται ζήτημα αλλαγής κυριότητας του ακινήτου, το οποίο θα θεωρηθεί ότι αντιβαίνει στο συνταγματικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Κατά συνέπεια θα πρέπει να βρεθεί και η φόρμουλα βάσει της οποίας οι δήμοι ή άλλοι φορείς του δημοσίου θα μπορούν να επεμβαίνουν και να εκμεταλλευτούν τα ακίνητα, χωρίς όμως στη διαδικασία να περιλαμβάνεται ιδιωτικός φορέας. Προτεραιότητα θα δοθεί στα κτίρια η κατάσταση των οποίων απειλεί τη δημόσια ασφάλεια θέτοντας σε κίνδυνο τους διερχόμενους πεζούς από μία ενδεχόμενη μερική ή ολική κατάρρευση.