Δεν είναι λίγα τα σχολεία που εν μέσω κρίσης εξακολουθούν όχι απλά να αλφαβητίζουν τα παιδιά, αλλά και να τους μεταδίδουν αξίες και να προσφέρουν συνολικά στην κοινωνία πολύ περισσότερα από όσα τους ζητούνται. Θα μπορούσα να μιλήσω για αρκετά σχολεία της Σχολικής Περιφέρειας της οποίας είμαι επιστημονικά και παιδαγωγικά υπεύθυνος, της 2ης Χανίων, άλλα από τα οποία διεξάγουν προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων και προγράμματα ευέλικτης ζώνης και άλλα διοργανώνουν κυνήγια θησαυρού γνώσεων και περιηγητικές εξορμήσεις μαθητών μαζί με τους γονείς τους. Σ’ ένα άλλο τομέα θα μπορούσα να γράψω για σχολεία που διοργανώνουν αφανώς συσσίτια και για άλλα που ενισχύουν με σταθερότητα πλησιόχωρα ιδρύματα και οργανώσεις κοινωνικής πρόνοιας.
Όμως το θέμα μου δεν έχει να κάνει σήμερα με τα χανιώτικα σχολεία αλλά με τα ρεθεμνιώτικα. Και δεν αφορά ούτε δημιουργικά προγράμματα, από τα οποία την περασμένη εβδομάδα πολλά παρουσιάστηκαν στο Σπίτι του Πολιτισμού, ούτε και ευεργεσίες, τις περισσότερες από τις οποίες τα σχολεία μας δεν ανακοινώνουν. Δεν αφορά επίσης το καλύτερο ίσως δημοτικό σχολείο της χώρας μας και για πολλούς της Ευρώπης, που συνεχίζει σταθερά την πορεία του στον κοντινό Φουρφουρά. Γι’ αυτό θα έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε αναλυτικά από τον οραματιστή και δημιουργό του Άγγελο Πατσιά, ο οποίος έχει καλεστεί και μιλήσει στα πέρατα του κόσμου αλλά δεν του συνέβη το ίδιο και στο Ρέθυμνο, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά το ουδείς προφήτης στον τόπο του… Τον οραματιστή αυτό θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε σε ένα είδος πρώτου απολογισμού και να του «κλέψουμε» ιδέες την Τετάρτη 17 Ιουνίου στο Σπίτι του Πολιτισμού, σε μια εκδήλωση που διοργανώνει με το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης.
Σήμερα θα μιλήσουμε για όσα από τα σχολεία μας μου είναι γνωστά για την ανάδειξη της ιστορικότητάς τους, στους μαθητές τους και στην ευρύτερη κοινωνία. Ασφαλώς είναι περισσότερα από όσα θα αναφέρω αλλά εγώ θα ξεκινήσω με εκείνα που γνωρίζω ότι βαδίζουν σταθερά στην κατεύθυνση αυτή. Και αυτά είναι το 5ο Δημοτικό και 13ο Σχολείο της πόλης, το Δημοτικό Σχολείο Γερανίου και το Δημοτικό Σχολείο Αρμένων.
Από παλιά πολλά σχολεία δραστηριοποιούνταν στην κατεύθυνση της ανάδειξης της ιστορίας τους. Και αυτή δεν είναι σύντομη. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το 1ο Δημοτικό Σχολείο έχει ιστορία 220 χρόνων (από το 1795 που πρωτολειτούργησε ως αρρεναγωγείο της πόλης) και το 2ο Δημοτικό Σχολείο ιστορία 170 χρόνων (ως παρθεναγωγείο αρχικά και από το 1929 ως μικτό). Από τα υπόλοιπα ιδιαίτερα ιστορικά σχολεία τα περισσότερα έχουν κλείσει, με εξαίρεση εκείνα της Αργυρούπολης και των Μαργαριτών που συμπληρώνουν φέτος ιστορία 175 χρόνων. Αξίζει να σημειώσω ότι ο συνταξιούχος σήμερα δάσκαλος Γιώργος Γοραντωνάκης είχε διοργανώσει κατά τη διάρκεια της διευθυντικής του θητείας στο τελευταίο αυτό Δημοτικό Σχολείο φωτογραφική ιστορική έκθεση για όλα τα σχολεία των χωριών που το επανδρώνουν σήμερα και ότι οι εικόνες εκείνες στολίζουν από τότε τους τοίχους του διδακτηρίου. Ήταν ο ίδιος εκλεκτός εκπαιδευτικός που είχε διοργανώσει εκπαιδευτική επίσκεψη των μαθητών στα πέντε κλειστά διδακτήρια της εκπαιδευτικής περιφέρειας του Σχολείου, προσπαθώντας να εμφυσήσει στους μαθητές που κατοικούσαν στα χωριά αυτά σεβασμό για τα σχολεία, τα διδακτήρια και την ιστορία τους. Και για να μην ξεχνάμε, ήταν ο Αντώνης Δαφέρμος που έδωσε αγώνες για τη συνειδητοποίηση από τις τοπικές κοινωνίες ότι τα κτήρια των κλειστών σχολείων δεν πρέπει να καταστρέφονται αλλά αντίθετα να αξιοποιούνται για πολιτιστικές-εκπαιδευτικές χρήσεις.
Σ’ ένα άλλο σχολείο, στο 2ο Δημοτικό Σχολείο της πόλης του Ρεθύμνου, είχαμε συγκροτήσει παλιότερα φωτογραφικό αρχείο, με τη βοήθεια των μαθητών μας, οι γονείς των οποίων είχαν διατελέσει συχνά και εκείνοι μαθητές του Σχολείου. Με βάση το υλικό αυτό είχαμε μάλιστα κυκλοφορήσει δύο συλλεκτικά ημερολόγια, κατά τα έτη 2003 και 2004. Ακόμα πιο πρόσφατα, τον περασμένο Αύγουστο, οι μαθητές του Σχολείου που μπήκαν στην πρώτη τάξη το σχολικό έτος 1964-65 διοργανώσαμε με μεγάλη επιτυχία την πρώτη μας συνάντηση, 44 χρόνια από τότε που χωρίσαμε, και τιμήσαμε τις δασκάλες και τους δασκάλους που είχαν διατελέσει δεύτεροι γονείς μας.
Γράφω τα παραπάνω για να τονίσω ότι δεν χρειάζονται πολύπλοκα προγράμματα για την ανάδειξη της ιστορικότητας των σχολείων μας. Και δεν χρειάζεται, νομίζω, να επιχειρηματολογήσω για την αναγκαιότητά της, τόσο για τους σημερινούς μαθητές όσο και για τους αποφοίτους αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες γενικότερα. Είναι αποδεδειγμένο ότι τα σχολεία που τιμούν την ιστορία τους αναπτύσσουν πολύ μεγαλύτερες προσδοκίες ακαδημαϊκής πορείας στους μαθητές τους, οι οποίοι κατά κανόνα ανταποκρίνονται σε αυτές. Αλλά και πέραν αυτού οι συνειδητοποιημένοι αυτοί μαθητές γίνονται οι φυσικοί φύλακες τόσο των ίδιων των διδακτηρίων από καταστροφές όσο και του εξοπλισμού τους, ο οποίος θα πρέπει να παραδίδεται επαυξανόμενος και όχι μειούμενος στους μεταγενέστερους.
Σήμερα επιθυμώ να εξάρω καταρχήν τη δουλειά που έχει γίνει στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου και η οποία θα παρουσιαστεί στην εκδήλωση λήξης των μαθημάτων στις 10 Ιουνίου. Ο διευθυντής του Σχολείου Νίκος Φωτάκης με τη βοήθεια του συνόλου σχεδόν των εκπαιδευτικών του και πολλών μαθητών κατά τη διάρκεια της διαρρέουσας σχολικής χρονιάς, ερεύνησαν την ιστορία του Σχολείου, την κατέγραψαν με γραπτό και προφορικό λόγο και εικόνα και την αποτύπωσαν σε έναν ψηφιακό δίσκο, ώστε να μπορεί να γίνει κτήμα του καθενός. Όπως σε όλες τις αντίστοιχες προσπάθειες, αρχικά η ροή των πληροφοριών υπήρξε αργή μέχρις ότου όλοι βεβαιώθηκαν ότι η προσπάθεια έχει ορατό τέλος, οπότε η ροή μετατράπηκε σε χειμαρρώδη. Να σημειώσουμε εδώ ότι το 5ο Δημοτικό Σχολείο μετράει ιστορία λίγο περισσότερη από μισού αιώνα, είναι δηλαδή ένα σχετικά «καινούριο» σχολείο, που όμως ξέρει να τιμά την ιστορία του. Την επόμενη μάλιστα μέρα από τη γιορτή έχει καλέσει τους κατά καιρούς διατελέσαντες δασκάλους του Σχολείου, για να τους τιμήσει σε μια σεμνή τελετή.
Αλλά και τα επαρχιακά σχολεία δεν υστερούν. Πολύ καλή δουλειά είχε κάνει στον ίδιο τομέα και το Δημοτικό Σχολείο Γερανίου, με τον διευθυντή Γιάννη Κουτάντο και τους εκπαιδευτικούς του, ιδιαίτερα τον Κωνσταντίνο Καρατόλιο. Οι εκπαιδευτικοί αυτοί μελέτησαν τα αρχεία του Σχολείου τους, με βάση τα οποία και έγραψαν και εξέδωσαν το βιβλίο «Η Ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Γερανίου Ρεθύμνου μέσα από τα αρχεία του». Πολύ καλή δουλειά έκανε επίσης κατά το λήγον σχολικό έτος και το Δημοτικό Σχολείο Αρμένων, με τη διευθύντριά του Ελένη Μιχελιουδάκη και τη δασκάλα Στέλλα Πολάκη. Δεν υπολείπονται το 1ο και 10ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου και τα Δημοτικά Σχολεία Σπηλίου και Πρινέ. Όλα τους συμμετέχουν σε ένα τοπικό δίκτυο με τον τίτλο «Τα σχολεία μελετούν τον πολιτισμό και την ιστορία τους: τα αρχεία του σχολείου ως αφετηρία για την μελέτη της τοπικής και εθνικής ιστορίας», το οποίο συντονίζει η Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Βαρβάρα Χρόνη.
Σ’ ένα άλλο επίπεδο, την ιστορία του αλλά και εκείνη της ευρύτερης γειτονιάς είχε έρθει πέρυσι να τιμήσει το 13ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου, ένα σχολείο που κατά τα άλλα δεν έχει μεγάλο βάθος ιστορίας. Ο διευθυντής του Νίκος Δερεδάκης με τη βοήθεια του τότε υποδιευθυντή Ανδρέα Μπενάκη και του υπόλοιπου διδακτικού προσωπικού, ιδιαίτερα της Δέσποινας Μαυράκη, της Μαρίνας Σούκα, της Μαρίας Στριλιγκά και της Έφης Κοκκινάκη, με τη βοήθεια και των μαθητών τους, είχαν διοργανώσει τον περασμένο Ιούνιο ένα διήμερο επιστημονικό συνέδριο, με θέμα «Ο Μασταμπάς από το τότε μέχρι το σήμερα». Στο συνέδριο αυτό είχαν πραγματοποιηθεί συνολικά 17 εισηγήσεις. Όλες αυτές, μαζί με δύο ακόμα παρεμβάσεις, κυκλοφόρησαν πρόσφατα σε έναν εξαιρετικό τόμο με τον ίδιο τίτλο, η έκδοση του οποίου ενισχύθηκε οικονομικά από την Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνου. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τον προμηθευτούν κατευθείαν από το Σχολείο, βοηθώντας με την αγορά και το έργο του.
Όλες οι παραπάνω πρωτοβουλίες και αρκετές άλλες δείχνουν ότι τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί μας, παρότι έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση, συνεχίζουν να παρέχουν υψηλού επιπέδου μόρφωση στους μαθητές τους και μάλιστα εμπλουτισμένη και με τους τρόπους που οφείλει σήμερα να προσφέρεται. Τα σχολεία σε μεγάλο βαθμό στέκονται ψηλά και μερικά από αυτά αποτελούν φάρους για τις τοπικές κοινωνίες. Είναι σίγουρο ότι διαμορφώνουν νέες γενιές που θα σέβονται την ιστορία τους, θα αγαπούν τα σχολεία τους και που αργότερα θα είναι περήφανες και στα δικά τους παιδιά για τα σημερινά επιτεύγματά τους. Να τους ευχηθούμε να έχουν δυνάμεις να συνεχίσουν να μας κάνουν περήφανους, ως εκπαιδευτικούς και ως πολίτες!
* Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας
