«Λαϊκή πίστη και Λατρεία»

Του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ*

Τον Α’ Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών απέσπασε το τελευταίο βιβλίο του κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, το οποίο φέρει τον τίτλο: «Λαϊκή πίστη και Λατρεία. Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων. Προστάτες, έφοροι και επόπτες της Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας (Θεολογική – Λαογραφική μελέτη)».

Ο εκλεκτός συνάδελφος Κωστής Παπαδάκης, με την περισπούδαστη αυτή μελέτη του (σελ. 473) από τις εκδόσεις Γρηγόρη, έρχεται να καλύψει συνοπτικά αλλά με καίριες παρατηρήσεις, το θέμα που πραγματεύεται, το οποίο διαρθρώνεται σε τρία μέρη, με υποενότητες (κεφάλαια).

Ένα από τα βασικά προτερήματα του βιβλίου αυτού -ίσως το σημαντικότερο- είναι ότι ο συγγραφέας καλύπτει την ενδόμυχη επιθυμία των πιστών και ανταποκρίνεται επιτυχώς στην τάση που επικρατεί στον Ελληνορθόδοξο χώρο την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την οποία οι Άγιοι προσεγγίζονται σε ομάδες – κατηγορίες, π.χ. ιδιότητας, επαγγέλματος, ονόματος, γεωγραφικού διαμερίσματος κ.ά. Κάτω από το πρίσμα αυτό, η διάκριση και διάρθρωση των μνημονευόμενων Αγίων σε ενότητες, όπως «θεράποντες» για τους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά, «προστάτες ή πάτρωνες» για τους γεωργούς, τους κηπουρούς, τους ναυτικούς, εκείνους που συνδέονται με την παραβατικότητα και την έννομη τάξη, κρίνεται όντως ενδιαφέρουσα. Επιπροσθέτως, οι Άγιοι «έφοροι και επόπτες», εκείνοι που συνδέονται με τη βροχή και τα καιρικά φαινόμενα, δεν παραβλέπονται από το συγκεκριμένο πόνημα. Τα αριθμητικά δεδομένα ως προς τις αναφορές των Αγίων, εκπλήσσουν ευχάριστα, καθώς αναφέρονται και βιογραφούνται σε αυτό περισσότεροι από 500 Άγιοι της Εκκλησίας μας.

Ο κ. Παπαδάκης, ως δόκιμος θεολόγος και φιλόλογος, ως διεισδυτικός ερευνητής των πηγών και προσεκτικός μελετητής της σχετικής βιβλιογραφίας, καταφέρνει να προσεγγίσει με ευστοχία τις πηγές και να αναζητήσει όλες εκείνες τις πληροφορίες που θα συνθέσουν το Αγιολογικό και Λαογραφικό τμήμα του βιβλίου του. Τα «γεγυμνασμένα αισθητήρια» που διαθέτει, τού επιτρέπουν να εντοπίζει λάθη ως προς τις πληροφορίες, να τα διορθώνει και να προβαίνει σε εύστοχες παρατηρήσεις που αφορούν στο περιεχόμενο εξ επόψεως Αγιολογικής και Λαογραφικής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αναγνώστης να μαθαίνει με ακρίβεια όσα αφορούν στον Άγιο και τη Λατρεία του από τον λαό, και να μη φορτώνεται με πληροφορίες που θα τον αποπροσανατόλιζαν από το θέμα του.

Μέσα από το ως άνω βιβλίο και τον τρόπο καταχώρισης και περιγραφής του βίου ενός Αγίου, ο αναγνώστης καταφέρνει να εστιάσει στο ποθούμενο, να εντοπίσει, δηλαδή, όλα εκείνα τα στοιχεία που του παρέχουν τη δυνατότητα να αναζητήσει κοινά σημεία επαφής με τον βιογραφούμενο Άγιο (π.χ. ο κτηνοτρόφος, ο γεωργός, ο ιατρός, με τον Άγιο που ασκούσε το ίδιο επάγγελμα, όσο ήταν εν ζωή), ακόμη και να «ταυτιστεί» μαζί του.

Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε από το συγγραφέα για την καταχώριση των Αγίων στο βιβλίο, παρουσιάζεται στον Πρόλογο και διευκολύνει τους αναγνώστες στη μελέτη τους.

Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, από εικόνες Αγίων και παραστάσεις λαϊκής θρησκευτικότητας που συνοδεύουν το κείμενο και οι επεξηγηματικές λεζάντες, καθιστούν το βιβλίο εύχρηστο εργαλείο και πολύτιμο εποπτικό μέσο στα χέρια κάθε αναγνώστη, και θυμίζουν σε όλους μας τη σχετική ρήση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού ότι «οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγραμμάτων».

Η πλούσια Βιβλιογραφία, οι παραπομπές και υποσημειώσεις παρέχουν τη δυνατότητα στον υποψιασμένο αναγνώστη να κατανοήσει το σημαντικό έργο που έχει συντελεστεί από το συγγραφέα στο πλαίσιο του παρόντος βιβλίου και παρέχουν τη δυνατότητα για περαιτέρω μελέτη και έρευνα. Το αναλυτικό δε Ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων (σελ. 455-467), στο τέλος του βιβλίου, κρίνεται εξαιρετικά πολύτιμο, καθώς διευκολύνει τον αναγνώστη στην όποια αναζήτησή του.

Ο εκλεκτός συνάδελφος και αγαπητός φίλος κ. Κωστής Παπαδάκης, καταφέρνει το βιβλίο του αυτό να αποτελέσει «σημείο αναφοράς», πολύτιμο σύμβουλο και χρηστικό εγχειρίδιο στο Αγιολογικό, Λαογραφικό, Γλωσσολογικό (με τις λαογραφικές παρετυμολογίες), Εικονογραφικό (με τον τρόπο που απεικονίζεται ο κάθε άγιος) και Εορτολογικό πεδίο. Ο υποψιασμένος αναγνώστης, ο άνθρωπος της καθημερινότητας, με την απλοϊκή θρησκευτικότητα και τον ευσεβή πόθο, βρίσκουν ιδιαίτερα χρήσιμο το βιβλίο αυτό στις αναζητήσεις τους. Για τους παραπάνω λόγους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη για το πολύτιμο βιβλίο του «Λαϊκή πίστη και Λατρεία. Άγιοι Θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων…» που θέτει στη διάθεσή μας.