Με αφορμή την πολύ όμορφη έκδοση του νέου βιβλίου που μόλις κυκλοφόρησε από τον Δημοσιογράφο Λευτέρη Κρυβορυσανάκη, με τίτλο «Ρθυμνογνωσία», η σημερινή μας στήλη αφιερώνεται στη ζωή και το έργο του εν λόγω Δασκάλου-Δημοσιογράφου και φίλου συναδέλφου.
Πρόκειται για το 9ο βιβλίο του το οποίο τυπώθηκε από τις «Εκδόσεις Γραφοτεχνική Α.Ε.» και που ήταν το αποκορύφωμα μιας λεπτομερούς δουλειάς για την ανάδειξη των χωριών, των πολιτιστικών δράσεων αναδεικνύοντας κάποια από τα χαμένα ήθη και έθιμα περασμένων δεκαετιών. Η αφορμή για την ενδελεχή έρευνα προέκυψε μέσα από τη δημοσιογραφική περιέργεια αλλά και τη θέληση πολλών φίλων αναγνωστών να δουν, να μάθουν και να θυμηθούν ίσως τον τόπο καταγωγής τους μέσα από μία άλλη οπτική. Ανέκδοτες ιστορίες, ονόματα ανθρώπων που τότε άγνωστοι, ξεκίνησαν με το δισάκι τους στον ώμο από το μικρό ή μεγάλο χωριό τους και σήμερα κατάφεραν να γίνουν σεβαστά μέλη του κοινωνικού τους ιστού, εμπεριέχονται σ’ ένα πάμπλουτο 500σέλιδο γνώσεων.
Όπως σημειώνει ο ίδιος ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης εν αρχή… «Ήταν Μάιος του 1988, λίγο πριν τον θρίαμβο της ΕΑΡ, που ξεκίνησα δειλά – δειλά την αθλητική δημοσιογραφία στα «Ρ.Ν.», κοντά στο νεότερό μου Γ. Σταράκη».
Οι δημοσιογράφοι και δη οι αθλητικοί συντάκτες προ 20ετίας ή 30ετίας είναι αυτοί στους οποίους οφείλουμε την ύπαρξη πολλών γεγονότων. Ειδικά στον αθλητικό τομέα όπου τα πράγματα δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο, η συνεισφορά του Λ. Κρυοβρυσανάκη ήταν μεγάλη γιατί εκτός από τη σημαντικότητα των ειδήσεων ή όχι, το πιο ιδιαίτερο στοιχείο του ήταν, η συνέπεια μέσα από τα Ρεθεμνιώτικα Νέα.
Ο Λ. Κρυοβρυσανάκης σκιαγράφησε μόνος του το τέλος της δικής του εποχής αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Ήδη συμπληρώθηκαν σχεδόν 30 χρόνια αδιάκοπης αθλητικής δημοσιογραφίας και ήρθε πλέον ο καιρός ν’ αποχωρήσω από την ενεργό δράση, αφήνοντας στο πόστο αυτό δύο άξιους, ταλαντούχους και εξοικειωμένους με τη νέα τεχνολογία νέους, τον Δημήτρη Τζαγκαράκη και το Νίκο Τζανετάκη. Σ’ όλα αυτά τα χρόνια «όργωσα» όλα τα γήπεδα του νομού, καλύπτοντας ενεργά περίπου 4.000 αγώνες και γράφοντας χιλιάδες, χωρίς τα σύγχρονα μέσα (κινητά και διαδίκτυο), μ’ όσο το δυνατόν αμερόληπτο τρόπο και κάνοντας μόνο φίλους.
Σταματώ με τις καλύτερες αναμνήσεις και μ’ ένα πλούσιο αρχείο από 3.000 φωτογραφίες, την ιστορία όλων των ομάδων και τη συγγραφή 9 βιβλίων (τα δύο αθλητικά)».
Μεγάλες δυσκολίες πληροφόρησης
Ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης έδρασε σε μια εποχή όπου τίποτε δεν ήταν εύκολο στη δημοσιογραφία. Ορισμένες από τις αναφορές του ίσως να εντυπωσιάζουν τους νέους και σίγουρα συναρπάζουν τους παλιούς. «Για να συγκεντρωθούν τ’ αποτελέσματα των αγώνων υπήρχε μεγάλο πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν κάθε Κυριακή βράδυ έπρεπε να ενημερώσουμε τα αθηναϊκά Μ.Μ.Ε. τι έγινε στον κάθε αγώνα, περιφερειακά.
Παίρναμε τηλέφωνο στην Αστυνομία, αν γύρισε ο αστυνομικός από το γήπεδο, για να μάθουμε τ’ αποτέλεσμα. Αν αυτός ήταν φίλαθλος, το γνώριζε. Αν όχι, δεν το μαθαίναμε. Στη συνέχεια, παίρναμε στο καφενείο που γνωρίζαμε ότι πήγαιναν παράγοντες και φίλαθλοι και φυσικά βρίσκαμε άκρη (αν έπιανε το τηλέφωνο)».
«Ο Αστέρας 7στηλο – Ο Ερμής μια αράδα…»
Κάποιες από τις αναφορές του μάλιστα, όσο δραματικές ήταν τότε, τόσο αστείες είναι σήμερα… «Σε μια περίοδο που ο Αστέρας και ο Ερμής Ζωνιανών πρωταγωνιστούσαν, πήγαινα στη Σοχώρα και φυσικά έκανα πλήρες ρεπορτάζ με φωτογραφίες. Έτσι ο αγώνας ήταν σχεδόν σε 7στηλο.
Για τον Ερμή, έπαιρνα τηλέφωνο στο καφενείο να μου πουν το αποτέλεσμα και τους σκόρερς. Φυσικά αυτό έπιανε λίγες αράδες. Μια φορά, λοιπόν, που βρέθηκα σε αγώνα στα Ζωνιανά οι φίλαθλοι μου έλεγαν: «Εσύ είσαι μπρε που μας γράφεις, με μικιά γράμματα;». Τους εξήγησα τον λόγο και πιστεύω ότι πείστηκαν.
Πολλές Κυριακές ξεκινούσα το πρωί στις 9:00, πήγαινα Ανώγεια ή Μέλαμπες και το απόγευμα σε Ζωνιανά ή Σελλιά, επιστρέφοντας στο Ρέθυμνο το βράδυ στις 10. Έπαιξα και βοηθός διαιτητή στο Γ. Φόδελε με τις Σίσσες, έχοντας ως σημαιάκι μια φανέλα».
Διαγόρας – ΕΑΡ
«Το 1992 από τη Ρόδο κάλυψα τον αγώνα Διαγόρα – ΕΑΡ 2-0, βγαίνοντας κάθε 20 λεπτά από το γήπεδο και από περίπτερο έπαιρνα τηλέφωνο στο σταθμό 9,80 Fm για το αποτέλεσμα. Δεν προλάβαινα να γυρίσω και έμπαινε γκολ. Το βράδυ από τη στενοχώρια μου για την ήττα της ομάδας μας έμεινα στο ξενοδοχείο, ενώ όλοι οι ποδοσφαιριστές πήγαν στο καζίνο.
Το 1994 στον αγώνα Προοδευτική – ΕΑΡ 2-3, στον Κορυδαλλό, οι φίλαθλοι των γηπεδούχων προσπάθησαν να μου πάρουν τη φωτογραφική μηχανή. Ζήτησα την προστασία του διοικητή, που μ’ έβαλε να την κρύψω. Στον αγώνα αυτό, όπου η ΕΑΡ πλησίασε στην Α’ Εθνική, καταφέραμε να φύγουμε από το γήπεδο μετά από δύο ώρες».
Παράδοξα συμβάντα – Υπόδειξη πέναλτι με μοτοσακό…
Κι όπως είθισται να συμβαίνει, στη δημοσιογραφία, τα πιο τρελά, τα πιο αστεία είναι κι αυτά που μένουν στη ζωή. Ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης έχει να θυμάται πολλά απ’ αυτά… «Πολλές φορές, εκτός από αθλητικός συντάκτης, έμπαινα και παρατηρητής αγώνα. Σε μια αναμέτρηση Ψηλορείτη – Αστέρα, ο διαιτητής Β. Σταμούλης έδωσε πέναλτι εις βάρος του ΑΟΨ. Δεν είχα κλείσει καλά την πόρτα του γηπέδου και ένας αείμνηστος φίλαθλος πήρε το μηχανάκι του, «γκάζωσε» μέσα στο γήπεδο και πήγε να δει από κοντά αν η ανατροπή ήταν μέσα στη μικρή περιοχή. Αφού το σιγούρεψε, γύρισε και είπε του Σταμούλη ότι έδωσε σωστά το πέναλτι.
Σ’ έναν άλλο αγώνα Μέλαμπες – Λιβάδια, όπου γίνονταν τα εγκαίνια του γηπέδου, πήγα ξανά ως παρατηρητής, λέγοντας στη γυναίκα μου ότι θα φάω στο γήπεδο, αφού έχουν εγκαίνια. Παρουσία πάνω από 300 θεατών, η εξέλιξη του αγώνα δεν ήταν ευχάριστη για τους γηπεδούχους, αφού βρέθηκαν να χάνουν. Τα έβαλαν με τον επόπτη Σταμούλη, χωρίς να φέρει ευθύνη η διαιτησία. Ο Σταμούλης, που περίμενε κι αυτός τραπέζι, είχε πάρει μαζί του και τον ανιψιό του. Βλέποντας τον κίνδυνο είπε στον ανιψιό του να φύγει με το αυτοκίνητό του προς Αγία Γαλήνη. Μετά τα τέλος του αγώνα, δεν καθίσαμε στο φαγοπότι, γιατί ψάχναμε τον ανιψιό. Όλοι, η διαιτητική τριάδα και εγώ, φύγαμε νηστικοί.
Το γήπεδο έπρεπε να περάσει στο βιβλίο Γκίνες, αφού στα εγκαίνιά του τιμωρήθηκε με μία αγωνιστική».
Οι «τριάδες, τα 3 «στα» και οι 3 δάσκαλοι
Για πολλά χρόνια τις τύχες στο τοπικό ποδόσφαιρο είχαν τα τρία (ΣΤΑ), δηλαδή (ΣΤΑ)- γάκης (πρόεδρος Ε.Π.Σ.Ρ.), (ΣΤΑ)- μούλης (Διαιτητής και Πρόεδρος ΣΔΠΡ) και ο (ΣΤΑ)- ράκης (δημοσιογράφος και εκδότης του «Αθλητικού Ρεθύμνου». Εκτός από τους παραπάνω, και τρεις δάσκαλοι έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο οι: Χατζηδάκης Μπάμπης (μέλος Άρη και Ε.Π.Σ.Ρ.), Μανόλης Τζανιδάκης (προπονητής ομάδων και μεικτών) και φυσικά ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης.
Η τρίτη τριάδα συμπληρώνεται με τους αστυνομικούς διευθυντές που προέρχονται από το τοπικό Ρεθύμνου: ο Αντρέας Δασκαλάκης (πρόεδρος Συβρίτου), ο Παντελής Μουρτζανός (ποδοσφαιριστής και προπονητής Ψηλορείτη)και ο Μανόλης Σταγάκης (ποδοσφαιριστής ΕΑΠ).
Τις «άρπαξα» 2 φορές
Ανάμεσα στα αστεία όμως υπήρχαν και κανά-δυο φορές όπου ο Δάσκαλος τιμωρήθηκε σαν τον μαθητή. Μόνο που ο ίδιος δεν έκανε κάποια αταξία αλλά πήγε να σώσει την κατάσταση… «Δυο φορές πλήρωσα εγώ «το μάρμαρο», προσπαθώντας να προστατέψω διαιτητή και δημοσιογράφο. Την πρώτη στο ΔΑΚ Γάλλου, όταν Ηρακλειώτης δημοσιογράφος μετέδιδε αγώνα ης ΕΑΡ, κάτι είπε που δεν άρεσε σε φίλαθλο Ρεθεμνιώτη, τον Μ. Μ., που προσπάθησε να μπει στα δημοσιογραφικά και να τον χτυπήσει. Έτρεξα να τον προστατέψω και τις «έφαγα».
Η δεύτερη φορά ήταν στη Σοχώρα. Είχε επιστρέψει ο διαιτητής Γ. Β. από τον αγώνα ΟΦΑ- Κεραυνού, με τους ποδοσφαιριστές των φιλοξενουμένων να έχουν παράπονα. Όταν γύρισαν στο Ρέθυμνο, προσπάθησαν να μπουν στα αποδυτήρια, όπου ο διαιτητής θα έκανε ντουζ. Στάθηκα στην πόρτα να τον προστατέψω από την οργή τους και δέχτηκα τις κλοτσιές με τα καρφιά που είχαν τα ποδοσφαιρικά παπούτσια. Έπεσα κάτω και τα σημάδια στο σώμα μου έμειναν μέρες χωρίς να έχω εντοπίσει τους δράστες, γιατί ήταν νύχτα.
Την επόμενη Κυριακή στα Μισίρια άλλος διαιτητής δέχτηκε επίθεση, όμως αυτή τη φορά προτίμησα να αποφύγω τους ηρωισμούς κι έμεινα μακριά».
Ρεπορτάζ, στήλες και τίτλοι που έμειναν…
Τι έχει μείνει στον ίδιο όσον αφορά τη δημοσιογραφική του συνέπεια. Ποιες ήταν οι στήλες στις οποίες αρέσκονταν ο ίδιος να γράφει…; «Εκτός από την κάλυψη των αγώνων, καθιέρωσα δύο στήλες που κέρδισαν τις εντυπώσεις. Αυτές ήταν οι: «ΔΟΞΑ-σμένες Μνήμες» (με παλιές φωτογραφίες) και «Από τη σέντρα και την εξέδρα» (με επίκαιρα θέματα).
Ακόμη στο εργασιακό πρωτάθλημα έδωσα άλλο «χρώμα» στο ρεπορτάζ γράφοντας με χιουμοριστικό τρόπο. Επιπλέον, καθιέρωσα ως έπαθλο στον πρώτο σκόρερ «μια κούτα babylino». Την πήρε ο Χαρίλαος Τζαγκαράκης. Το 1994 τιμήθηκα από την οργανωτική επιτροπή του Εργασιακού για την προσφορά μου σε αυτό».
Ρεπορτάζ Ερμή – Ποσειδώνα
«Στη «μάχη του Ολύμπου»(μεταξύ των δυο «θεών»), που έγινε στις παρυφές όμως του Ψηλορείτη, ο φτερωτός Ερμής κέρδισε 2-1 τον Ποσειδώνα, του οποίου η τρίαινα είχε αχρηστευτεί στο βουνό. Έτσι ο Ερμής γεύτηκε τη νίκη του με αμβροσία (βραστό και πιλάφι) και νέκταρ (εκλεκτό κρασί), κάνοντας τους άλλους Θεούς του Ολύμπου να ζηλέψουν. Στην Τιτανομαχία αυτή, τον ρόλο του Δία έπαιξε με επιτυχία ο διαιτητής Σταμούλης».
Άλλοι τίτλοι από ρεπορτάζ της εποχής
Τίτλοι όπως, «Χτύπησαν ο ψηλός και ο κοντός», «Εν Τούτω… Νίκος», «Στεφάνωσε τη νίκη», «Άνοιξη από έναν κούκο», «7 μποφόρ ο Άρης», «Εκτόξευση στον Άρη», «Ψήλωσε κι άλλο η Μπάρτσα της Μαδάρας (Ασή Γωνιά)», «Εν – Δόξα πήρε τη νίκη», « Κυριακή… Ανορθοδοξίας», «Πρωταθλητής μετά Βαϊων και Κλάδων», «Μετά τα Φώτα, το μπλακ – άουτ», «Δεν έχουν σημασία τα γκρίζα μαλλιά», «Είχαν το μυαλό στην παραλία», «Εις βαθμός… άριστος», «Μηδέν στο πηλίκο» κ.ά. ήταν ορισμένοι απ’ αυτούς που ο κ. Κρυβρυσανάκης ξεχωρίζει..
Θρίλερ Χίτσκοκ»… Ασή Γωνιά – Κεραυνός 3 – 2
Ένας από τους αγώνες που έχει μείνει στο μυαλό του Λ. Κρυοβρυσανάκη ήταν ο αγώνας μπαράζ υποβιβασμού ανάμεσα στον Κεραυνό και την Ασή Γωνιά. «Στα Μισίρια, στον αγώνα «ζωής ή θανάτου» για την παραμονή στην κατηγορία, ανάμεσα σε Ασή Γωνιά – Κεραυνό 3 -2, το παιχνίδι πήγε στην παράταση. Αν μεταξύ των πολλών τυχερών θεατών ήταν και ο Ν. Φώσκολος, να είστε βέβαιοι ότι θα είχε υποβάλλει την παραίτησή του από τον ΑΝΤ1 λόγω των πολλών ανατροπών στην εξέλιξη του αγώνα. Όσο για τον ‘Αλφρεντ Χίτσκοκ, καλά, αυτός δεν πρόλαβε να ζήσει αντίστοιχες καταστάσεις. Σημειολογικά, ο Κεραυνός ολοκλήρωσε το ματς με 8 παίκτες, ισοφάρισε λίγο πριν οι ομάδες οδηγηθούν στα πέναλτι σε 3-3 όμως το γκολ ακυρώθηκε ως οφσάιντ! Για την ιστορία στο β’ αγώνα μπαράζ, τα «καναρίνια» αποδεκατισμένα έχασαν και από τον Ψηλορείτη με 2-1 και έπεσαν στη β’ κατηγορία για πρώτη φορά στην ιστορία τους.
Βήτα-μίνες «Αθλητική Ηχώ» 1993
Μέσα από ένα άρθρο με τον παραπάνω τίτλο η «Αθλητική Ηχώ» ανέφερε χαρακτηριστικά: «Εντυπωσιακός ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης. Διαβάζω στο «Αθλητικό Ρέθυμνο» το στατιστικό που έγραψε με την ευκαιρία της διακοπής του πρωταθλήματος κι έχει έναν πίνακα για παίκτες της ΕΑΡ άλλο πράγμα. Μακάρι όλες οι πόλεις να είχαν από έναν Λευτέρη… Και με εντυπωσίασε η παρατήρησή του για τις κόκκινες κάρτες της ομάδας: «Μια κόκκινη, γράφει, δέχτηκε παίκτης της ΕΑΡ. Είναι ο Δεληγιαννάκης που τη δεύτερη αγωνιστική μπήκε στο 89′ ως αλλαγή και αποβλήθηκε στο 89′ 30”. Το ξέρει, μωρέ Δεληγιαννάκη, αυτός που γράφει τα ρεκόρ Γκίνες; …»! Κ. Παγιωτέλης.
Ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές
Ανεξάρτητα όμως από τα ρεπορτάζ, η δημοσιογραφία ήταν μια συνεχής τριβή με πρόσωπα, μια διαρκής επικοινωνία με ανθρώπους του χώρου. Όλα όμως προέρχονταν μέσα από την αγάπη του για τον αθλητισμό. Ο ίδιος ξεχωρίζει τις δικές του στιγμές σε αγώνες που έμειναν στη μνήμη του… «Ανάμεσα στις αρκετές ευχάριστες αθλητικές στιγμές όλα αυτά τα χρόνια, ξεχωρίζω το μπαράζ ΕΑΡ – Ηρόδοτος 2 – 1 στις 4/6/1988 με την άνοδο της ΕΑΡ στη Β’ Εθνική και τον τελικό κυπέλλου μπάσκετ στο ΟΑΚΑ ανάμεσα σε ΠΑΟ – ΑΓΟΡ (87-48).
Ακόμα θυμάμαι με νοσταλγία τις συγκινητικές στιγμές που έζησα σε ένα αθλητικό – πολιτιστικό ταξίδι της Ε.Π.Σ.Ρ. στην Κύπρο το 2012. Επιπροσθέτως, την παρουσία μου ως συντάκτης το 2003 στο Συνέδριο Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Στίβου στο Ξενοδοχείο «Κάραβελ», όπως και στο 30ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου στο Τορίνο το 2009 με την ερασιτεχνική ΕΑΡ.
Επίσης αλησμόνητα ήταν τα παιχνίδια ανάμεσα σε ΕΑΡ – ΠΑΟ 1- 1 (1990), ΕΑΡ – ΑΕΚ 1-1 (1992) και ΕΑΡ -ΟΣΦΠ 1-1- (1994) για το κύπελλο. Τέλος, η αναγνώριση από διάφορους φορείς και η βράβευσή μου για την έκδοση των βιβλίων «Ρεθυμνιώτικο Ποδόσφαιρο» 1999 και «Ο Ρεθυμνιώτικος Στίβος» 2001, τα οποία εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες μέρες. Το ίδιο συνέβη και στα αφιερώματα που έγραψα για όλες τις ομάδες και τους πρωταγωνιστές του τοπικού από το 1992 έως 2016. Επίσης, κάλυψα δημοσιογραφικά και όλα τα «Βαρδινογιάννεια» και τους περισσότερους Αρκάδιους αγώνες.
Στα όχι ευχάριστα όμως της καριέρας μου είναι η διάλυση της ΕΑΡ το 1999, ο υποβιβασμός της στη Γ’ Εθνική το 1997, αλλά και οι καθοριστικές ήττες το 1993, ΕΑΡ – ΠΑΣ 1-2, όταν η ομάδα είχε φτάσει κοντά στην Α’ Εθνική και το 1994 ΕΑΡ – Καβάλα 0-3. Το ίδιο άσχημα ένιωσα και με τη διάλυση της ερασιτεχνικής ΕΑΡ Στίβου.
Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω τον αείμνηστο Γιάννη Χαλκιαδάκη και τον Μανόλη Χαλκιαδάκη που μου έδωσαν τη δυνατότητα να πετύχω τους στόχους μου. Επίσης ευχαριστώ τους συνεργάτες μου, Γ. Σταράκη (για ένα διάστημα και συνέταιρός μου στο «Αθλητικό Ρέθυμνο»), Μ. Πελαντάκη, Γ. Γιακουμάκη αλλά και τους δυο σημερινούς μέχρι πρότινος συναδέλφους μου.
Στα πολιτιστικά, ευχαριστώ την Εύα Λαδιά, Δ. Αετουδάκη, Χ. Στρατιδάκη, καθώς και όλο το προσωπικό των «Ρ.Ν.» για τη συνεργασία μας. Τέλος ευχαριστώ τον Β. Μελιγκουνάκη, την Ε.Π.Σ.Ρ., τους παράγοντες διαιτητές και ποδοσφαιριστές. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τη Νομαρχία Ρεθύμνου, τον Νομάρχη Γ. Παπαδάκη, την Ε.Π.Σ.Ρ. με τον αείμνηστο πρόεδρο Μιχ. Σταγάκη, το ΣΔΠΡ με πρόεδρο Βασ. Σταμούλη, το Δ.Σ. του Άρη και της Ασής Γωνιάς, όπως και άλλους πολιτιστικούς φορείς που με τίμησαν για το έργο μου
Εύχομαι καλή χρονιά σε όλους και πρόοδο του αθλητισμού μας».