Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΞΥΠΟΛΥΤΑ*
Στον Ησίοδο των Ελλήνων αναπτύσσεται αναλυτικά η εκμετάλλευση κάθε ημέρας του χρόνου, η χρήση εργαλείων, η ανά τομέα συγκεκριμένα οργάνωση κατά εποχή του χρόνου αλλά και οι γιορτές, σχόλες, γενικές αργίες, η ανάπαυση μέσα σ’ ένα βίο λιτό και κοπιαστικό που όμως εξασφαλίζει στον λαό άνετα τα προς το ζην ανεξαρτήτως καιρικών ή όποιων εξωτερικών συνθηκών. Σε μια γωνιά του κόσμου δηλαδή, επιλύουν ό,τι σε ολόκληρη την υφήλιο αποτελεί μάταιη επιδίωξη μονίμως, ακόμη και στην τεράστια, ευφορότατη αλλά προβληματικότατη Αίγυπτο. Για τους Έλληνες συμπαρομαρτούντα ο ρόλος της γυναίκας και του παιδιού, το παιδί που παντού θεωρείται αντικείμενο και περιττό βάρος, ομοίως περίπου και η γυναίκα. Στους Έλληνες αναβιβάζεται σε υψηλότατο και σχεδόν ισότιμο του ανδρός βάθρο ενώ και οι μισοί του Ολύμπου και ευρύτερα οι θεότητες, είναι γυναίκες. Άγνωστα όλα τοις πάσι παντού, οικιακές εργασίες, παρασκευή φαγητού, ύφανση, καθαριότητα, στέγαση, θέρμανση, πάσης φύσεως άμυνες, ιάσεις. Αξιοποίηση υδάτων, παρακολούθηση της φύσης για τα ευνοϊκά ή απειλητικά σημάδια, διδαχές στις γενιές και μεταφορά εμπειρίας.
Το Ησιόδειο «Έργα και Ημέρες» δεν ήταν τυχαίο, μεμονωμένο, ούτε τοπικό της Βοιωτίας. Οι Μούσες άλλωστε προέρχονται από πολύ μακριά, τη Θράκη, όμως, η εν όλω Ελληνική ενοποίηση ισχύει μεγαλοπρεπώς πάντα και παντού παλαιόθεν. Η γλώσσα του έπους ήταν Ιωνική. Αναφέρονται ποιητικοί αγώνες με βραβεία, στην Εύβοια, κατά την κηδεία του Αμφιδάμα, εκδηλώσεις δηλαδή που η υπόλοιπη γη θα γνωρίσει μετά από χιλιετίες, τον 3ο αι. π.Χρ και πάλι από Έλληνες, επί Αλέξανδρου. Το Ελληνικό πνεύμα λοιπόν, επικρατούσε αδιάλειπτα παντού από τη Θράκη στη Βοιωτία, από την Εύβοια στην Μ. Ασία. Στην Βοιωτία συνεπώς δεν έχουμε μόνο κράτη, στρατούς, πολιτισμούς και πολιτεύματα αλλά και ποίηση. Η Λυρική ποίηση κατόπιν με γυναίκες μάλιστα, θα επανεμφανιστεί στην ανθρωπότητα μετά 1,5 χιλιετία, πάλι στον Ελληνισμό, του Βυζαντίου αυτή τη φορά. Τους αρχαίους χρόνους η Κόριννα στην Τανάγρα, η Μύρτις στην Ανθηδόνα (κοντά στην Χαλκίδα), ίδια εποχή που στις Θήβες γεννιέται ο Πίνδαρος. Από το τεράστιο έργο του διασώθηκαν (πάλι καλά!) οι επινίκιες ωδές για αθλητικούς αγώνες που από Έλληνες ξανά έγιναν γνωστοί ή αναβίωσαν τον 20ο αιώνα, τότε της Ολυμπίας, των Δελφών, του Ισθμού, της Νεμέας.
Οι διθύραμβοι. Ο πλατύς, διεισδυτικός στοχασμός και ύμνος που αναπλάθει τις παραδόσεις ή δημιουργεί το καινούργιο και οι δύο κατηγορίες προσαρμοσμένες στις εκάστοτε εν τόπω και χρόνω υπάρχουσες και ισχύουσες ηθικές και αξιακές κλίμακες.
Σημαίνοντα και σημαινόμενα αθάνατα, μοναδικά, ανεπανάληπτης πανοικουμενικής ωφέλειας στη βάση των οποίων πάτησε γερά όλη η μετέπειτα (πάντα πρό Χριστού) λογοτεχνία και πάσης φύσεως τέχνη (θέατρα, όπερες, διαγωνισμοί, κινηματογράφος, κάθε μορφής και διάστασης καλλιτεχνικά δρώμενα) μέχρι σήμερα, τον 21ο αιώνα.
Τα παραπάνω συσχετίζονται με το κατά τόπους πολιτειακό σύστημα (π.χ της Σπάρτης, της Αθήνας, του Άργους κλπ.), με τα έργα υποδομής ή τα μνημεία κάθε πόλης, τη μακραίωνη σταθερότητα που αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο κάθε πολιτισμού σε οιονδήποτε τόπο και χρόνο, την ηθική δύναμη φανερή και κρυφή, τα λαμπρά παραδείγματα ηρωισμού, εθελοθυσίας, πειθαρχίας και αφοσίωσης των Ελληνικών λαών, την ποικιλία των γλωσσών, τις προσωπικότητες που εξατομικευμένα κατά περίπτωση αναδεικνύονται. Οι Μητροπόλεις, οι Ομοσπονδίες, οι Δημοκρατίες. Το υψηλό επίπεδο ζωής που συνεχώς μας διαφεύγει και το παραβλέπουμε καίτοι είναι σημαντικότατο και υπερέχει παγκοσμίως, παντοειδώς και παντάπασι, από τους λαούς των Μάγιας έως τους Ασσύριους, από την Κίνα έως την Αίγυπτο και την Λιβύη. Αυτοί οι παράγοντες και τα δεδομένα και με αρκετά επιπλέον εξίσου κεφαλαιώδη, καθιστούν το αρχαιοελληνικό περιεχόμενο και την εικόνα του ένα ευτύχημα για την ανθρωπότητα, έναν σταθμό όπου ο παγκόσμιος πολιτισμός χαλυβδώθηκε και εφοδιάστηκε για ολόκληρη την πορεία του στις χιλιετίες.
* Ο Νικόλαος Ξυπολυτάς είναι χειρουργός, υπεύθυνος τομέα υγείας Ν.Δ.-ΝΟΔΕ Ρεθύμνου