Ο δάσκαλός μας

Συζητώντας πριν λίγες μέρες κάποιοι από τους παλιούς συμμαθητές στο Φιλολογικό Φροντιστήριο του τέως Δημάρχου κ. Δημήτρη Αρχοντάκη για τις δικαστικές του περιπέτειες, τις οποίες δημοσιευμένα στοιχεία χαρακτηρίζουν τουλάχιστον απροσδόκητες, διαπιστώσαμε ότι για την αναπτυξιακή, την πολιτιστική και την κοινωνική του προσφορά στον τόπο μας έχουν γραφεί αρκετά, αν και όχι όσα ίσως θα έπρεπε, ενώ για το διδακτικό του έργο δεν έχει αναφερθεί τίποτε πέραν από όσα είναι γραμμένα ανεξίτηλα στο νου και στην καρδιά όλων εμάς, των μαθητών του.

 

Θεωρήσαμε λοιπόν ηθική υποχρέωσή μας να καταθέσουμε αυτό το απλό σημείωμα για τα πνευματικά οφέλη που αποκομίσαμε από τη μαθητεία μας κοντά του, χωρίς ασφαλώς να παραγνωρίζουμε την προσφορά του Δημόσιου Σχολείου της τότε εποχής, αλλά επισημαίνοντας ότι από τη διδασκαλία του κ. Δημήτρη Αρχοντάκη καρπωθήκαμε αυτό το «εκτός» του τυπικού αναλυτικού προγράμματος, το «κάτι παραπάνω», που χρειαζόμασταν, όχι μόνο για την εισαγωγή μας στο Πανεπιστήμιο, αλλά και για την όλη επιστημονική συγκρότηση και μελλοντική σταδιοδρομία μας στο χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών.

 

Πρώτα απ’ όλα, με τη βοήθειά του -και συμπληρώνοντας τις σχολικές μας γνώσεις- βελτιώσαμε αισθητά την εκφραστική μας ικανότητα πλουτίζοντας το λεξιλόγιό μας με την κατάκτηση νέου υλικού διευρύνοντας τον γλωσσικό μας κώδικα. Ήταν μεγάλη η έγνοια του για τη σωστή χρήση της νέας ελληνικής γλώσσας και φρόντιζε γι’ αυτό με συστηματική διδασκαλία. Φτάνει να θυμηθούμε ότι έκανε τη διόρθωση των Εκθέσεών μας με τη σχολαστικότητα των αλεξανδρινών φιλολόγων, βγάζοντας «μέσο όρο» σφαλμάτων κατά γραπτό, το «κατά κεφαλήν εισόδημα», όπως έλεγε χαριτολογώντας, έκφραση που οι περισσότεροι ακούγαμε έκπληκτοι τότε για πρώτη φορά. Στην πρώτη έκθεση που γράφαμε, η κατάσταση ήταν σίγουρα απογοητευτική, στη συνέχεια όμως με τη βοήθεια οδηγού ορθογραφίας και ειδικών σημειώσεων, που ο ίδιος είχε γράψει και μας παρείχε δωρεάν, κυρίως όμως με τη δική του επίμονη προσπάθεια και την αξία της προσωπικής του διδαχής, ο περιβόητος «μέσος όρος» είχε σαφή βελτίωση, ώσπου τελικά στις εισαγωγικές εξετάσεις οι διορθώσεις ήταν ελάχιστες. Αυτός ο στέρεος γλωσσικός εξοπλισμός έμεινε πολύτιμη παρακαταθήκη στη ζωή μας μέχρι σήμερα.

 

Ακόμα περισσότερο απολαμβάναμε το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών. Με βάση το Συντακτικό, που το δίδασκε ο ίδιος κεφάλαιο-κεφάλαιο, αλλά και τη Γραμματική, μαθαίναμε τους μηχανισμούς της σύνθετης Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και κυρίως μαθαίναμε να συσχετίζουμε τις αρχαίες έννοιες με παράλληλη αναφορά στις δομές της Νέας Ελληνικής. Μόνιμο το ρεφραίν από τα χείλη του: «Δεν συντάσσονται οι λέξεις, συντάσσονται οι έννοιες!» ή «Παιδιά, να θυμάστε: Σπάμε τις λέξεις, όπως τα καρύδια!». Και φυσικά νιώθαμε απερίγραπτη χαρά, όταν, χρησιμοποιώντας τη σχέση «αιτίου και αποτελέσματος», διερευνούσαμε σωστά έναν εξαρτημένο ή ένα λανθάνοντα υποθετικό λόγο ή ανακαλύπταμε σωστά το είδος μιας μετοχής ή μιας αμφιλεγόμενης δευτερεύουσας πρότασης.

 

Όμως το ωραιότερο ήταν ότι, καθοδηγώντας μας με τις κατάλληλες ερωτήσεις, μάς έκανε να νιώθουμε ότι εμείς, και όχι αυτός, τελικά βρίσκαμε το ζητούμενο. Τι άλλο ήταν αυτό από τη «Σωκρατική Διαλεκτική και τη Μαιευτική» μαζί σε ένα πακέτο δημιουργικής μάθησης! Έτσι μάθαμε να βλέπουμε το αρχαίο κείμενο όχι σαν ένα άψυχο και τυχαίο οικοδόμημα «άγνωστων, ξένων» λέξεων, που μας φόβιζε, αλλά σαν μια ενότητα νοημάτων με άμεση ανταπόκριση στη δική μας ομιλούμενη, τη Νέα Ελληνική γλώσσα, που τότε δειλά-δειλά σήκωνε κεφάλι, ώσπου σταδιακά εκτόπισε τη γλώσσα-υβρίδιο, την «καθαρεύουσα», από τα σχολεία. Κι ήταν οι θέσεις του ξεκάθαρες: «Το ασπράδι κι ο κρόκος του αυγού μάς ενδιαφέρουν, όχι το τσόφλι του», αλλά και: «Οι λέξεις είναι το μέσον για να φτάσουμε στη σκέψη του συγγραφέα, μην το ξεχνάτε!». Μ’ αυτό τον τρόπο μάς βοηθούσε να προχωρήσουμε σ’ ένα κόσμο νοημάτων και συσχετισμών, που αξιολογούσε και επέκτεινε τις σχολικές μας γνώσεις και συστηματοποιούσε τις σκέψεις μας, με πυξίδα την τρέχουσα γλώσσα. Και παίρναμε γνώσεις, πάρα πολλές γνώσεις, αντλώντας όχι μόνο από τις δικές του σημειώσεις, όπως ήταν το έργο του: «Δικανικοί Όροι της Αττικής Ρητορικής», αλλά και από την επιβλητική, προσωπική του παρουσία και παραστατική διδασκαλία μέσα από αναρίθμητα παραδείγματα των αρχαίων κειμένων, που μας μετέφεραν ενεργά στην ατμόσφαιρα της εποχής.

 

Ανάλογη συστηματική δουλειά γινόταν και στα Λατινικά. Ο κ. Αρχοντάκης μάς εφοδίαζε με το δικό του Συντακτικό της Λατινικής, που περιλάμβανε όλα τα απαραίτητα στοιχεία, και προσεγγίζαμε αναλυτικά τόσο πολλά κείμενα της Λατινικής Γραμματείας, που στις εισαγωγικές εξετάσεις, τα «δύσκολα» Λατινικά (ασθενές σημείο όλων των υποψηφίων τότε) ήταν για μας πραγματικό όπλο επιτυχίας.

 

Αλλά περισσότερο απ’ όλα μας άρεσε η ατμόσφαιρα του μαθήματος. Όλοι οι μαθητές της τάξης αισθανόμαστε να ζούμε σε μια κοινή πνευματική διαδικασία και τον κ. Αρχοντάκη, τον νιώθαμε σαν έναν από εμάς, αυτός όμως, όπως κάθε σωστός δάσκαλος, κινούσε τα νήματα διακριτικά και μάς δίδασκε με τον κατάλληλο τρόπο πάντα διαλογικά, πάντα με σεβασμό και αγάπη. Έτσι τόνωνε την αυτοπεποίθησή μας και ποτέ δεν σχολίαζε αρνητικά μια λανθασμένη απάντηση, απλά την έβλεπε σαν ευκαιρία να μάθουμε κάθε φορά το σωστό και να το εμπεδώσουμε για το μέλλον. Αυτά ήταν το όπλα, που τον έκαναν άξιο και πετυχημένο δάσκαλο και τις διδαχές του πολύτιμη παρακαταθήκη.

 

Θα μπορούσαμε να γράψουμε ατελείωτες σελίδες από τη μαθητεία μας κοντά του, αλλά θα κλείσουμε με το πηγαίο χιούμορ του. Ύστερα από κάθε δύσκολη και κουραστική ανάλυση, εύρισκε πάντα μια αφορμή να μάς κάνει να γελάσουμε και να χαλαρώσουμε και μια νότα ευθυμίας και γέλιου να απλωθεί στη «συννεφιασμένη» τάξη.

 

Κλείνοντας, ασφαλώς δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ο κ. Αρχοντάκης διετέλεσε Δήμαρχος της πόλης μας, αλλά πάνω απ’ όλα και πρώτ’ απ’ όλα υπήρξε Δάσκαλος μεγάλης μερίδας των τότε μαθητών της. Και όλοι όσοι είχαμε την καλή τύχη να είμαστε μαθητές του δε θα τον ξεχάσουμε ποτέ όχι μόνο ως δάσκαλο, αλλά και ως άνθρωπο.