Με θαυμασμό υποκλίνεται ο σύγχρονος αναγνώστης – διανοητής, στο γιγάντιο πνεύμα του βενετοκρητικού λογίου Φραγκίσκου Barozzi (1537-1604), τετρακόσια δέκα ακριβώς χρόνια από το θάνατό του. Τιμή και δόξα στο χωριό Άγιος Κωνσταντίνος που γέννησε και άνδρωσε στην αγκάλη του αυτή τη μεγάλη αναγεννησιακή προσωπικότητα.
Η παρουσία της οικογένειας Μπαρότσι μαρτυρείται και από την επιγραφή: «Franciscus baroci us jacopi filius propter parentum et amicorum suorum animi relaxatione locum hunc per ornativ moix», που σημαίνει ότι «ο Φραγκίσκος Μπαρότσι, γιoς του Ιακώβου, διαμόρφωσε την πηγή σε τόπο αναψυχής των γονέων και των φίλων του». Η επιγραφή εντοιχίστηκε, το 1509, σε λίθινη πλάκα πάνω από την πηγή στις Βιτσίλες, ανατολικά του χωριού. Η παραπάνω πλάκα έπεσε από τη θέση της πριν λίγα χρόνια και δεν ξέρω αν έχει διασωθεί.
Ο Φρ. Barozzi γεννήθηκε στο Ρέθυμνο στις 9 Αυγούστου 1537 αν και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια οι ρίζες της οποίας φτάνουν στο απώτατο παρελθόν της Βενετίας. Υπήρξε διάσημος μαθηματικός, κοσμογράφος, γεωγράφος, φιλόσοφος και συλλέκτης βιβλίων. Φύση ανήσυχη και εκρηκτική, με σπάνιες ικανότητες και τόλμη, ο Barozzi αναμείχθηκε στα δημόσια πράγματα του γενέθλιου τόπου του εκπροσωπώντας κατ’ επανάληψη την κοινότητα του Ρεθύμνου ενώπιον των ανώτατων διοικητικών αρχών της Κρήτης και της Βενετίας σε κρίσιμες και για σημαντικά θέματα. Εργάστηκε με ζήλο στην προώθηση των συμφερόντων της ιδιαίτερης πατρίδας του, κερδίζοντας την εκτίμηση των κατοίκων αλλά και το φθόνο των πολιτικών του αντιπάλων.
Είχε σχέσεις με τους σύγχρονούς του κρητικούς λογίους και ποιητές. Στην έπαυλή του στον Άγιο Κωνσταντίνο, μέσα σ’ ένα υποβλητικό περιβάλλον στολισμένο με κάθε λογής καλλιτεχνικούς και αρχαιολογικούς θησαυρούς και αρμονικά ενταγμένο στο φυσικό τοπίο, περνούσε ο Φραγκίσκος Barozzi τις πιο δημιουργικές ώρες του ασχολούμενος με τη συγγραφή, τη φυσική φιλοσοφία, τα μαθηματικά ακόμη και τις απόκρυφες επιστήμες. Βρέθηκα πρόσφατα μέσα σε παλαιό, άριστα αναστηλωμένο σπίτι στον Άγιο Κωνσταντίνο, το οποίο εκτιμάται ότι ίσως να αποτελεί τμήμα της έπαυλης του Barozzi.
Ανάμεσα στα ποικίλα γεγονότα της τρικυμισμένης, μυθιστορηματικής ζωής του περιλαμβάνεται η σύλληψη, η δίκη και καταδίκη του από την ιερά εξέταση (καλοκαίρι του 1587), ως μάγου και αποστάτη της χριστιανικής πίστης. Πλήρωσε γι’ αυτό χρηματική ποινή και αναγκάστηκε να αποκηρύξει δημόσια στην πλατεία του Αγίου Μάρκου τις ιδέες του, υφιστάμενος μεγάλη σωματική και ψυχική εξουθένωση.
Ελάχιστοι συμπατριώτες μας γνωρίζουν την ύπαρξη του μεγάλου αυτού Βενετοκρητικού λογίου της Αναγέννησης. Ο καθηγητής Στέφανος Κακλαμάνης σημειώνει: «Η ενασχόλησή μου με τον Φραγκ. Barozzi και το έργο του πηγάζει από την πεποίθηση ότι μορφές σαν κι αυτή συμβάλλουν αποφασιστικά στη βαθύτερη κατανόηση του κρητικού πολιτισμού κατά την περίοδο της Αναγέννησης, γιατί η σχέση τους με τις ιδεολογικές τάσεις και τα ιστορικά και πνευματικά γεγονότα που περιγράφουν στα κείμενά τους είναι στενότατη».
Πάμε μια βόλτα στο όμορφο χωριό Άγιος Κωνσταντίνος; Εκεί η ιστορία υπάρχει ζωντανή! Οι κάτοικοι θα μας δείξουν τη θέση «Μπουτσουνάρια» -ενάμισι χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού- όπου κάποτε υπήρχε το ξακουστό περιβόλι και η περίφημη κρήνη του Barozzi. Ακόμη θα μας δείξουν την επιγραφή που κάποτε κοσμούσε την κρήνη αυτή. Θα προσπαθήσομε να μαντέψομε που βρισκόταν το σπίτι του μέσα στο χωριό, ενώ στο διπλανό Ζουρίδι ίσως ο Θωμάς να μας δείξει το οικόσημο του Barozzi που βρίσκεται ακόμη εκεί. Η ιστορία μας περιμένει ζωντανή στον Άγιο Κωνσταντίνο, καθώς και το πνεύμα του μεγάλου Βενετοκρητικού που θα φτερουγίζει πάντα στ’ αγαπημένα σοκάκια του.
«…και του Μπαρότσι το χωριό τον Άγιο Κωνσταντίνο
και τσι Βιτσίλες, τα νερά, και το περβόλι εκείνο…».
* Ο Μανόλης Καλλέργης είναι γιατρός
