Δευτέρα βράδυ, Μετρό, Στάση Ευαγγελισμού. Μία παρέα εικοσάρηδων, σκυμμένοι ο καθένας στο κινητό του μελετούν σιωπηρά τις ειδήσεις. Υπάρχει άραγε κάτι νεότερο; Μετά από λίγο, σε οικείο περιβάλλον, ένας γνώστης προσώπων και καταστάσεων υποστηρίζει ότι το Δημοψήφισμα θα ματαιωθεί Παρασκευή ή Σάββατο. Αλήθεια, ακόμα κι αν είσαι πρωθυπουργικός σύμβουλος, πόσο σίγουρος μπορεί να είσαι όταν τα πράγματα είναι τόσο ρευστά; Εννέα το βράδυ στο βιβλιοπωλείο του ιστορικού καφέ Floral στην πλατεία Εξαρχείων με εξαιρετική παρέα συζητάμε, ίσως πιο προβληματισμένοι από ποτέ. Κάποιοι φίλοι κλίνουν προς το «Ναι», κάποιοι άλλοι προς το «Όχι» αλλά κανένας δε δείχνει να είναι απολύτως σίγουρος για το ορθό της επιλογής του, κοινός τόπος, μία αύρα αβεβαιότητας, ίσως και φόβου για το τι θα επακολουθήσει. Στον κεντρικό χώρο του μπαρ γίνεται παρουσίαση βιβλίου της Heith Cabot για τη μεταναστευτική πολιτική. Ο χώρος είναι γεμάτος κόσμο και η συγγραφέας συζητά με τους παρευρισκόμενους. Αν και η παρουσίαση έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εμείς καθισμένοι στη γωνιά της βιβλιοθήκης δεν καταφέρνουμε να την παρακολουθήσουμε, συνεπαρμένοι από τη δικιά μας συζήτηση.
Αργά το βράδυ, περνάμε από τη διαδήλωση του «Όχι» στην πλατεία Συντάγματος. Μουσική και εορταστική ατμόσφαιρα, γίνονται όλοι μια τεράστια παρέα. Τριγύρω δεν υπάρχει ούτε ένας αστυνομικός. Θυμάμαι παλαιότερες διαδηλώσεις που η ατμόσφαιρα, νοτισμένη από χημικά, ανέδιδε συναισθήματα μίσους. Χώρα των αντιφάσεων.
Λεωφόρος Πανεπιστημίου, το επόμενο πρωί σε κάθε ΑΤΜ αντιστοιχεί μία ουρά και στο τέλος κάθε ουράς, μία κάμερα τηλεοπτικού συνεργείου. Στην ουρά έξω από την Πειραιώς της πλατείας Μαβίλη, ένα Τούρκικο τηλεοπτικό συνεργείο κάνει ρεπορτάζ. Ο δημοσιογράφος μιλάει βιαστικά κάνοντας έντονες χειρονομίες.
Μέσα στο λεωφορείο που διασχίζει την Λεωφόρο Αλεξάνδρας ξαναδιαβάζω μετά από πολλά χρόνια τα «Σημειώματα Σημειολογίας» του Ουμπέρτο Έκο. Γράφει πως «αν ο πολιτικός κάνει επίτηδες μία δήλωση με σκοπό αργότερα να τη διαψεύσει, ο μόνος τρόπος να τον τιμωρήσουμε είναι να μην ξαναδεχθούμε δηλώσεις του». Πόσο αληθινό και πόσο ασύμβατο με την ελληνική πραγματικότητα.
Προσπαθώ απεγνωσμένα να ενημερωθώ σφαιρικά με κάθε τρόπο. Μιλάω με πολλούς ανθρώπους που γνωρίζουν τα πράγματα «εκ των έσω» κάποιοι φανατικοί του «Ναι» κάποιοι άλλοι του «Όχι». Διαβάζω εφημερίδες και, μετά από πολύ καιρό αποχής παρακολουθώ ξανά τηλεόραση. Διαπιστώνω με λύπη ότι τα ελληνικά ΜΜΕ είναι κολλημένα σε συμφέροντα και αγκυλώσεις εκατέρωθεν. Διαβάζω συστηματικά ξένο τύπο και καταφέρνω να αποκτήσω μία ξεκάθαρη εικόνα. Αυτή η αναξιοπιστία και η ρηχή συνθηματολογία των ελληνικών μέσων με κάνει περισσότερο ανήσυχο και καθόλου αισιόδοξο.
Το βράδυ της Τρίτης στο μικρό μαγαζάκι-καντίνα της πλατείας Μαβίλη οι θαμώνες αστειεύονται ζητώντας να πληρώσουν με δραχμές. Γελάνε, αλλά το γέλιο τους κρύβει μια εμφανή θλίψη.
Την Τετάρτη, το διάγγελμα του πρωθυπουργού με βρίσκει την ώρα του γεύματος στο γραφείο ενός καλού φίλου, όπου συντάσσεται μία από τις πιο γνωστές ιστοσελίδες πολιτικής άποψης. Συζητάμε προβληματισμένοι και στην προσπάθεια να ζυγίσουμε τις δηλώσεις και να βγάλουμε συμπεράσματα, το μυαλό ταξιδεύει αλλού. Θυμάμαι μια ασπρομάλλα παραδοσιακή γιαγιά στο λεωφορείο «Αεροδρόμιο-Σύνταγμα». Εκεί, στην καρδιά της απρόσωπης μεγαλούπολης ανοίγει ένα πακέτο μπισκότα. Γυρίζει στον άγνωστο διπλανό του και του προσφέρει ένα, μετά προσφέρει σε εμένα αλλά και σε όλους τους άγνωστους συνεπιβάτες της τριγύρω. Είναι αλήθεια ότι αυτή η απλή κίνηση της γιαγιάς μέσα σε αυτό το γκρίζο περιβάλλον μου έφερε μια αύρα αισιοδοξίας.
Αεροδρόμιο Σπάτων. Κάποιοι Έλληνες φοιτητές ξεπροβοδίζουν μία παρέα ξένων φίλων τους. Μιλάνε ζωηρά και εύθυμα αγγλικά και ελληνικά και δημιουργούν μια πανδαισία πολιτισμών και χρωμάτων. Όχι, δε θέλω να θυσιάσω το δικαίωμα να είμαι πολίτης μίας ανοιχτής και φιλόξενης Ευρώπης, αλλά και μίας Ελλάδας απαλλαγμένης από δυσβάσταχτα βάρη. Ευσεβείς πόθοι ή δικαίωμα και υποχρέωση όλων μας;
Βάζω σταδιακά τη σκέψη μου σε τάξη αλλά δεν θέλω να δώσω σε κανένα κατεύθυνση προς τη μία ή προς την άλλη πλευρά. Δε θέλω να γίνω ένας ακόμα «ειδήμων» ή παντογνώστης που μαγειρεύει μαγικές συνταγές. Ο καθένας οφείλει να ζυγίσει τα δεδομένα, χωρίς αγκυλώσεις και ρηχές βεβαιότητες και να επιλέξει αυτό που νομίζει σωστό. Το τεστ της Κυριακής, ένα κομβικό σημείο της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ιστορίας, θα είναι πολύ πιο σημαντικό από τα μαθητικά μας διαγωνίσματα. Θέλω να πιστεύω ότι θα πάμε όλοι διαβασμένοι και προετοιμασμένοι, ακόμα κι αν ξέρουμε καλά ότι, είτε έτσι είτε αλλιώς το αποτέλεσμα θα διαμορφωθεί ερήμην μας και εν τέλει εμείς θα πληρώσουμε το λογαριασμό.
