Πριν 60 χρόνια, «φωτιές» άναψε στη Βουλή ο… Ν. Καζαντζάκης

1955, 4 Μαΐου. Δύο χρόνια σχεδόν πριν πεθάνει ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης, το έργο του «Καπετάν Μιχάλης» γίνεται το αντικείμενο μιας έντονης συνεδρίασης στη Βουλή των Ελλήνων.

 

Στην εξουσία βρίσκεται ο «Ελληνικός Συναγερμός» του στρατάρχη Παπάγου, με υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων τον Αχιλλέα Γεροκωστόπουλο και Εσωτερικών τον Ιωάννη Νικολίτσα. Η κυβέρνηση διώκει ανηλεώς τους πολιτικούς της αντιπάλους, ακόμα κι αν πρόκειται για πνευματικούς ανθρώπους αυτού του τόπου, με τη συνδρομή των ανωτέρων Εκκλησιαστικών αρχών της Ελλάδας.

 

Στη συνεδρίαση της 4ης Μαΐου, έλαβαν μέρος αντιπολιτευόμενοι βουλευτές και πρωταγωνιστές ήταν οι κρητικής καταγωγής τέως υπουργοί, Εμμ. Κοθρής, Κ. Μητσοτάκης, Εμμ. Λουλακάκης, που κατέθεσαν επερώτηση στη Βουλή για την αποκήρυξη του «Καπετάν Μιχάλη» από την Εκκλησία (Ιούλιος 1954), η οποία και εξακολουθεί να ζητεί απαγόρευση του εν λόγω βιβλίου από την κυβέρνηση και τον αφορεσμό του Ν. Καζαντζάκη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

 

Βέβαια, η «θεολογία» του Καζαντζάκη (όπως αυτή αποτυπώνεται στον «Τελευταίο πειρασμό», στην «Οδύσσεια», στην «Αναφορά στον Γκρέκο» και στον «Καπετάν Μιχάλη» και συνοψίζεται σε δύο φράσεις του συγγραφέα: «Θεέ μου, κάνε με θεό» και «όχι, ο θεός δεν θα μας σώσει, εμείς θα σώσουμε τον θεό…») ενόχλησε την Εκκλησία τόσο, όσο να μην περιοριστεί στον αφορεσμό και την απαγόρευση των έργων του, αλλά και να μην επιτρέψει το 1957 τη χριστιανική ταφή του. Οι επερωτώντες βουλευτές εντόπισαν την επίκρισή τους στο ότι η Κυβέρνηση παρέπεμψε τελικά την υπόθεση στον εισαγγελέα και στο ότι τιμώρησε ήδη δημοτικούς συμβούλους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που είχαν συμμετάσχει σε διαμαρτυρία υπέρ του διάσημου Κρητικού συγγραφέα και πρώην υπουργού τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

 

Ας ιδούμε, λοιπόν, μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας των Αθηνών «Ελευθερία» (σελ. 5, 05-05-1955) τι ακριβώς ειπώθηκε στη Βουλή από Κρητικούς βουλευτές εκείνη την ημέρα, για το συμπατριώτη τους Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του με αφορμή ερώτηση της αντιπολίτευσης, με την οποία ζητούν να παύσει ο διωγμός του έργου του Ν. Καζαντζάκη. Μάλιστα, οι ερωτώντες το υπουργείο Παιδείας βουλευτές επικρίνουν «ζωηρώς» τη στάση της Ιεράς Συνόδου, ενώ η κυβέρνηση προσπαθεί να αποσείσει τις ευθύνες της.

 

Πρώτος έλαβε τον λόγο ο βουλευτής Ηρακλείου Εμμανουήλ Λουλακάκης. Διάβασε επαινετικά για τον Καζαντζάκη σχόλια ξένων κριτικών και τόνισε πως είναι απαράδεκτο να απαγορεύεται στη χώρα μας η κυκλοφορία των έργων ενός «τόσο επιφανούς τέκνου της Ελλάδος». Για τον «Καπετάν Μιχάλη» επεσήμανε ότι πρόκειται για έξαρση της εποποιίας των κρητικών αγώνων, ο «Χριστός Ξανασταυρώνεται» διεκτραγωδεί τους διωγμούς του Γένους και ο «Τελευταίος πειρασμός» αποτελεί ένα βαθύτατο θρησκευτικό έργο.

 

Στην παρέμβασή του ο υπουργός Παιδείας, διαμαρτυρήθηκε γιατί η αντιπολίτευση θέλει να δημιουργήσει την εντύπωση περί διωγμού του συγγραφέα και ρώτησε από ποιον καταδιώκεται ο Καζαντζάκης και το έργο του. Ο Λουλακάκης του απήντησε πως η Ιερά Σύνοδος καταδιώκει «μιαν δόξαν της Ελλάδος». Συμπληρωματικά τότε ο βουλευτής Λασιθίου Εμμανουήλ Κοθρής είπε, μεταξύ άλλων, ότι πρέπει να σταματήσει η δίωξη του έργου του Καζαντζάκη, που «αποτελεί μιαν από τας μεγαλυτέρας πνευματικάς κορυφάς της παγκοσμίου λογοτεχνίας», ενώ ο Χανιώτης βουλευτής Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ανάμεσα στ’ άλλα, από του βήματος της Βουλής θα δηλώσει ότι «ο Ν. Καζαντζάκης θεωρείται από τους πρώτους λογοτέχνας διά την παγκοσμίαν αξιολόγησιν και αποτελεί βαρύ σφάλμα το γεγονός ότι ενεφανίσθη εις την Πατρίδα μας η τάσις διώξεως των έργων του[…] Απαιτούμεν όπως η κυβέρνησις λάβη θέσιν επί του θέματος και φροντίση να παύση το ταχύτερον η καταδίωξις».

 

Ακολούθως, ο βουλευτής Ηρακλείου Κ. Μαρής τόνιζε ότι «Δεν είναι προς τιμήν μας να καταδιώκωμεν πνευματικούς ανθρώπους της χώρας μας των οποίων το έργον έτυχεν παγκοσμίου αναγνωρίσεως» και, τέλος, ο βουλευτής Λασιθίου Μ. Χλουβεράκης είπε ότι ο «Καπετάν Μιχάλης», όπως διαπίστωσε ο ίδιος με την ανάγνωσή του, «είναι έργον χριστιανικόν και ευρίσκεται εντός των εθνικών πλαισίων».