Από τη Σούζαν ως την Γαρυφαλλιά
Η αφορμή γι’ αυτό το άρθρο, μας δόθηκε από το οικτρό συμβάν της δολοφονίας της άτυχης φαρμακοποιού, της Γαρυφαλιάς στη Φολέγανδρο, όπου για μια ασήμαντη αιτία ένας ανεκδιήγητος 30χρονος της αφαίρεσε τη ζωή. Πριν από ακριβώς δύο χρόνια τον Μάιο του 2019 είχε συμβεί μια παρόμοια θλιβερή ιστορία στην Κρήτη με την δολοφονία στο Μάλεμε των Χανίων της Αμερικανίδας βιολόγου Σούζαν Ήτον, από έναν νέο άνθρωπο, ηλικίας μόλις 27 ετών. Ήταν δύο σημαδιακά θλιβερά συμβάντα με θύματα δύο γυναίκες και με δράστες δύο νέους άνδρες της Ελληνικής κοινωνικής καθημερινότητας. Όμως τα άτομα αυτά, έως και την ημέρα της αποτρόπαιης πράξης τους, δεν είχαν κινήσει κάποιες υποψίες για τις δόλιες σκέψεις τους, αφού λειτουργούσαν φυσιολογικά στον τοπικό τους κοινωνικό χώρο.
Γυναικοκτονίες στον Ελλαδικό χώρο
Οι παραπάνω δύο γυναικοκτονίες συντάραξαν όπως ήταν φυσιολογικό κατ’ αρχήν τις τοπικές τους κοινωνίες, όπου εσυνέβησαν, αλλά και ολόκληρη την Ελληνική κοινή γνώμη. Δεν ήταν όμως οι μόνες που εβασάνισαν τις συνειδήσεις των Ελλήνων πολιτών κατά το δίχρονο αυτό διάστημα. Στον Ελλαδικό μας χώρο τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες 20 περίπου γυναικοκτονιών, όταν συνυπολογίσουμε και τις 7 δολοφονίες γυναικών στην περιοχή της Λάρνακας της Κύπρου, τον Μάιο του 2019. Τους τελευταίους μάλιστα μήνες μετρούμε τρεις τουλάχιστον γυναικοκτονίες, στη Μακρυνίτσα, στα Γλυκά νερά και την τελευταία στη Φολέγανδρο. Οι υπόλοιπες γυναικοκτονίες των δύο τελευταίων χρόνων, διαπράχθηκαν στο Ηράκλειο, στην Νέα Αλικαρνασσό, στη Μακρακώμη, στο Λαύριο, στη Βέροια, στην Κηφισιά, στην Καλαμπάκα, στο Λουτράκι, στη Καλλιθέα, στον Πύργο Δηρού της Μάνης και ίσως και αλλού, που μας διαφεύγουν.
Λατινική Αμερική και Νοτιοανατολική Ασία
Ωστόσο αν θεωρήσουμε πως οι γυναικοκτονίες είναι φαινόμενο που συναντιέται στις ολιγώτερον ανεπτυγμένες χώρες, αυτό δεν είναι πραγματικότητα. Στις χώρες αυτές, σίγουρα συμβαίνουν πολύ περισσότερες, όπου βέβαια υπάρχει και πολύ περισσότερη εγκληματικότητα. Τέτοιες είναι, το Μεξικό, οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, καθώς και κάποιες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Η Βραζιλία
Τα σκήπτρα όμως σε αυτό το άθλιο φαινόμενο κατέχει η Βραζιλία, όπου υπάρχει η δυνατότητα να καταγράφονται αυτά τα περιστατικά. Με στοιχεία του Ιουλίου του 2019 της διεθνούς οργάνωσης WUNRN (Women’s UN Report Network) για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, στη Βραζιλία, μια χώρα των 200 περίπου εκατομμυρίων κατοίκων, δολοφονούνται κατά μέσο όρο 4 γυναίκες ανά ημέρα. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 1.460 δολοφονημένες γυναίκες τον χρόνο! Πραγματικά τρομακτικό νούμερο! Ωστόσο με στοιχεία επίσης διεθνούς οργανισμού, η Βραζιλία δεν είναι η χειρότερη χώρα στον κόσμο όσον αφορά την κακομεταχείριση των γυναικών. Σε αυτό το θέμα δηλαδή της χειρότερης χώρας, με εκτιμήσεις για το 2019 την 1η θέση κατέχει το Αφγανιστάν, και ακολουθεί το Κονγκό, το Πακιστάν, και η Ινδία. Στις χώρες αυτές βέβαια εκτιμούμε πως δεν μπορούν να υπάρξουν ειλικρινή και ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των γυναικοκτονιών ανά έτος, πιστοποιημένα από έγκυρο διεθνή οργανισμό.
Οι Δυτικές κοινωνίες
Όμως και οι Δυτικές ανεπτυγμένες κοινωνίες και κατά παραδοχή περισσότερον προοδευμένες πολιτισμικο-κοινωνικά, δεν είναι και αυτές αθώες στα ειδεχθή αυτά εγκλήματα. Στατιστικά στοιχεία από έγκυρους οργανισμούς ανεβάζουν τις δολοφονίες γυναικών για το 2020 για κάποιες δυτικές χώρες όπως τη Γαλλία στις 90, για την Ιταλία στις 67, για την Ισπανία στις 45, για το Βέλγιο στις 24 και όμοια και για τις υπόλοιπες. Παρατηρούμε λοιπόν πως οι αθλιότατες αυτές πράξεις είναι ένα φαινόμενο που διαπερνά κοινωνικές τάξεις, ανεπτυγμένες και μη αναπτυγμένες χώρες, αλλά και πολιτισμούς. Έχει τη βάση του στη λειτουργία κάποιων ανδρών υπό την επήρεια των πιο βάρβαρων ενστίκτων τους, που τους καθιστά απόλυτα κοινωνικά επικίνδυνους.
Κοινωνική ανασφάλεια
Εξετάζοντας αλήθεια αυτά τα συμβάντα, μας γεννιέται ένα υποθετικό ερώτημα. Τα άτομα αυτά που έχουν διαπράξει γυναικοκτονία, εάν δεν θα την είχαν διαπράξει αυτή τη συγκεκριμένη, θα διέπρατταν άραγε ποτέ κάποια άλλη όμοια πράξη ή θα προέβαιναν σε κάποια άλλη εξ ίσου ειδεχθή ενέργεια; Το ερώτημα αυτό βέβαια, ως υποθετικό που είναι, δύσκολα θα μπορούσε να απαντηθεί με σχετική πειστικότητα. Ωστόσο και μόνο του ότι, αυτό αιωρείται στη συλλογική μας σκέψη, φανερώνει έναν μαζικό προβληματισμό που υποβόσκει στο υποσυνείδητό μας, δημιουργώντας μια αίσθηση κοινωνικής ανασφάλειας. Σε 15 χώρες της Λατινικής Αμερικής όπου οι γυναικοκτονίες είναι πολύ συχνό συμβάν, κατόπιν πιέσεων της IACHR (Παναμερικανικής επιτροπής για τα ανθρώπινα δικαιώματα), ψηφίστηκαν στα κοινοβούλιά τους, νόμοι πολύ αυστηροί, που επιβάλλουν ποινές φυλάκισης από 10 χρόνια ως και ισόβια κάθειρξη. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, σε ό,τι αφορά την περίπτωση της Βραζιλίας:
«H επιτροπή καλεί την κυβέρνηση της Βραζιλίας να εφαρμόσει στρατηγική πρόληψης αυτών των εγκλημάτων και να εκπληρώσει την υπόσχεση της για διερεύνηση και ποινική δίωξη των υπευθύνων, και για προστασία και επανορθώσεων σε όλα τα θύματα» δήλωσε η οργάνωση IACHR από την έδρα της στην Ουάσιγκτον.
Η ανεπάρκεια των μέτρων
Ωστόσο είναι ολοφάνερο πως τα διοικητικά – νομικά αυτά μέτρα δεν αρκούν για να αποτρέπονται τέτοια άθλια συμβάντα. Χρειάζονται να εφαρμόζονται πολύ περισσότερες και πολυεπίπεδες ενέργειες, και κυρίως δράσεις στον κοινωνικό χώρο. Οι κινήσεις αυτές θα πρέπει να περνούν μηνύματα για την αμέριστη αλληλεγγύη μας που πρέπει να αναπτύσσεται και να εκδηλώνεται καθημερινά και στην πράξη, προς τις απειλούμενες γυναίκες. Επίσης θα πρέπει να αναπτύσσονται υπηρεσίες εθελοντισμού, όπως και να διοργανώνονται συχνές εκδηλώσεις με σκοπό την ενθάρρυνση των γυναικών και την τόνωση της αυτοπεποίθησής τους. Όλες οι κυβερνήσεις οφείλουν να παίρνουν προληπτικά μέτρα που θα μπορούσαν να αποτρέψουν τα φαινόμενα βίας που θα μπορούσαν να εκδηλωθούν κατά των γυναικών. Σαν μια πολύ αποτελεσματική κίνηση, θα ήταν να δημιουργηθούν σε όλες τις χώρες υπουργεία αποκλειστικά για γυναικεία θέματα, όπως ήδη υπάρχουν σε κάποιες όπως για παράδειγμα στην Γαλλία. Σίγουρα η παιδεία του πληθυσμού έχει το ρόλο της στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών.
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Στις 11 Μαΐου του 2011 υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη η σύμβαση για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, από 44 χώρες μέλη του Ο.Η.Ε. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, όπως και ονομάστηκε, υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, τέθηκε σε ισχύ το 2014 και υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2017. Είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του. Τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή, δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών. Ωστόσο η κίνηση αυτή κρίνεται μεν πολύ θετική, αλλά δεν αρκεί για να εξαλειφθεί το φαινόμενο. Για παράδειγμα αναφέρουμε πως αν και η Συνθήκη αυτή υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη, η Τουρκία τον περασμένο Μάρτιο ανακοίνωσε την αποχώρησή της από αυτή, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις.
Ταμείο στα πρότυπα της UNICEF
Κατά τη γνώμη μας, είναι ανάγκη να παρθούν γενικότερα αλλά και σε βαθύτερο επίπεδο μέτρα, σε παγκόσμια κλίμακα. Μια τέτοια κορυφαία και αποτελεσματική κίνηση θα ήταν για παράδειγμα να συσταθεί μια αυτόνομη και ισχυρή οργάνωση – ταμείο στα πλαίσια του Ο.Η.Ε., στα πρότυπα της UNICEF, με παραρτήματα σε όλες τις 193 χώρες μέλη του. Θα έχει σαν σκοπό, να διοργανώνει και να συντονίζει δράσεις για την προάσπιση των θεμάτων των γυναικών. Ακόμη θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλει κυρώσεις εις βάρος των χωρών που δεν συμμορφώνονται θεσμικά και νομοθετικά, στις βασικές αλλά και στις υπόλοιπες διακηρύξεις της. Ακόμη θα έχει τη δυνατότητα και την ευχέρεια να αποστέλλει παρατηρητές στις χώρες μέλη της για να ελέγχουν το επίπεδο των εφαρμοζόμενων μέτρων. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να έχει την θεσμική μορφή του ταμείου (FUND) όπως την έχει η UNICEF, με ισχυρούς αυτόνομους οικονομικούς πόρους για να μπορεί να διατηρεί απόλυτη αυτονομία κινήσεων και παρεμβάσεων. Εδώ αναφέρουμε ότι τα έσοδα της UNICEF για το 2015 ήταν 5 δισ. δολάρια. Το ταμείο αυτό θα μπορεί να χρηματοδοτεί δράσεις όπως, καμπάνιες, εκδόσεις, διαφημίσεις σε μέσα ενημέρωσης, αλλά και τη δημιουργία ενός πολύ ισχυρού δικτύου δομών νομικής συνδρομής και παροχής στήριξης και θαλπωρής σε κακοποιημένες ή απειλούμενες γυναίκες.
Από τη μάνα μας ως την σύζυγό μας ή και την θυγατέρα μας
Όπως λοιπόν καταλαβαίνουμε το θέμα της γυναικοκτονίας και της γενικότερης εκδήλωσης βίας κατά των γυναικών είναι υπόθεση όλων μας. Ας αναλογιστούμε πως ανά πάσα στιγμή ένα πρόσωπο του στενού συγγενικού ή φιλικού μας περιβάλλοντος, που μπορεί να είναι μητέρα, αδελφή θυγατέρα, σύζυγος, εξαδέλφη, θεία ή και φίλη μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή την επικίνδυνη και πιθανά οδυνηρή θέση. Γιατί να μην είμαστε προετοιμασμένοι ώστε να έχουμε πιθανότητες να την αποτρέψουμε!
