Στις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες του Ρεθύμνου βρίσκεται ήδη ο ολοκληρωμένος φάκελος της μελέτης που περιλαμβάνει τις αισθητικές και λειτουργικές παρεμβάσεις για την περιοχή του ενετικού λιμανιού, προκειμένου να πάρει το «πράσινο φως», ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια Δήμος και Λιμενικό Ταμείο να προχωρήσουν στις ενέργειες που απαιτούνται για την εξασφάλιση της απαραίτητης ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, ώστε να ανοίξει ο δρόμος υλοποίησης του έργου.
Η εκπόνηση των μελετών για τον χωροταξικό σχεδιασμό και τη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση του ενετικού λιμανιού, έγινε πέρυσι με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης σε ειδικούς λιμενολόγους, με γνώμονα τις ανάγκες που προκύπτουν από το πλήθος των επισκεπτών (ντόπιων και ξένων) καθημερινά και εκτιμάται ότι μετά την εφαρμογή της θα έχει επιτευχθεί όχι μόνο η ανάδειξη του ίδιου του λιμανιού, αλλά και της πόλης του Ρεθύμνου γενικότερα.
Μια μελέτη με στόχο τη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση ενός τόσο ιδιαίτερης ιστορικότητας χώρου, όπως είναι το ενετικό λιμάνι του Ρεθύμνου, δεν θα ήταν σωστό – τόσο από αρχιτεκτονικής όσο και από τεχνικής άποψης – όπως αναφέρεται στην τεχνική περιγραφή-να μελετηθεί δίχως να ληφθεί ως σημείο αναφοράς η ιστορία του Ρεθύμνου.
Η μελέτη περιλαμβάνει την στατική ενίσχυση των ύφαλων κρηπιδωμάτων του ενετικού λιμανιού, προϋπολογισμού 310 χιλ. ευρώ. Επίσης έχει να κάνει με την αισθητική αναβάθμιση των κτισμάτων, αλλά και τοποθέτηση ξύλινου διαδρόμου1 -1,20 μ, προϋπολογισμού 1 εκατ. ευρώ.
Συγχρόνως προβλέπει και τη μεταφορά των τραπεζοκαθισμάτων προς τα καταστήματα για να εξασφαλιστεί ένας ικανός διάδρομος προσπέλασης πλάτους 2,40 από την άκρη του κρηπιδώματος.
Η πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Ρένα Κουτσαλεδάκη, τόνισε πως προτεραιότητα για το Λιμενικό Ταμείο, αποτελεί η διασφάλιση της στατικότατας του χώρου -των ύφαλων τμημάτων του ενετικού λιμανιού. Σύμφωνα με την ίδια είναι σε συνεννόηση με την αρχαιολογική υπηρεσία, ώστε ο φάκελος του έργου να διεκδικήσει χρηματοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού.
Χαρακτηριστικά, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» η κυρία Κουτσαλεδάκη, τόνισε: «Σαν Λιμενικό Ταμείο δίνουμε έμφαση πρώτα στην στατικότητα των ενετικών κρηπιδωμάτων, που λόγω των πρόσφατων καιρικών φαινομένων έχουν υποστεί επιπλέον ζημιές και σε δεύτερη προτεραιότητα, το συντομότερο δυνατόν, είναι η μελέτη για την αναβάθμιση του ενετικού λιμανιού να πάρει τις απαραίτητες εγκρίσεις για να μπορέσει να μπει σε κάποιο πρόγραμμα χρηματοδότησης. Ήδη είχαμε μια συνομιλία και με την αρχαιολογική υπηρεσία για να μπορέσουμε τουλάχιστον τη στατική συντήρηση των ενετικών κρηπιδωμάτων να την κάνουμε το συντομότερο δυνατόν διεκδικώντας χρήματα από το υπουργείο Πολιτισμού».
Ο υπεύθυνος αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων αρμόδιος για τα μνημεία, που ασχολήθηκε επισταμένως με το θέμα ως πρώην πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου με τα θέματα χωροταξικού σχεδιασμού του ενετικού λιμανιού Μίνως Αλεφαντινός, σε σχετικές δηλώσεις του τόνισε: «Μετά την έγκριση από την Αρχαιολογία, θα περιμένουμε απλά να ανοίξει ο άξονας του ΕΣΠΑ για να μπορέσουμε να εντάξουμε το έργο αυτό. Τη μελέτη πραγματοποίησαν ειδικοί λιμενολόγοι που γνωρίζουν καλά το λιμάνι μας και γι’ αυτό μέσα η μελέτη είχε ένα πολύ μεγάλο λιμενικό έργο για το πώς θα στηριχθεί ο ξύλινος διάδρομος και θα διασφαλιστεί η στατικότητα του χώρου. Είμαι αισιόδοξος και πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να εντάξουμε το έργο στο ΕΣΠΑ».
Τι περιλαμβάνει η μελέτη
Σκοπός της μελέτης-Κριτήρια σχεδιασμού-Σύνταξη Γενικού Χωροταξικού προγράμματος:
– Εκπόνηση σχεδίου γενικής διάταξης λειτουργιών-δραστηριοτήτων εντός του ενετικού λιμανιού και του κρηπιδώματος αυτού, με γνώμονα τις δυνατότητες που παρέχει η λιμενολεκάνη του και οι υφιστάμενοι χερσαίοι λιμενικοί χώροι.
• Εκπόνηση επιμέρους λειτουργικού προγράμματος για τους προτεινόμενους λειτουργικούς χώρους.
• Προσδιορισμός της θαλάσσιας και χερσαίας ζωής και χρήσεων αυτών.
– Η έντονη τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων της πόλης του Ρεθύμνου με την παλιά πόλη και το ενετικό λιμάνι να δέχεται έναν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό επισκεπτών, οδήγησε στην ανάγκη «διαχείρισης» αυτών των επισκεπτών την εξασφάλιση ασφαλούς διέλευσής τους και τη δυνατότητά τους να περιηγηθούν σ’ αυτό. Η σωστή κλίμακα του λιμένος, οι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικά όψεις των κτισμάτων ο αιγυπτιακός φάρος και ο ενετικός κρηπιδότοιχος, δημιουργούν ένα υψηλό αισθητικά περιβάλλον για τον επισκέπτη.
– Ο σχεδιασμός που προκύπτει από την παρούσα μελέτη δίνει στον «επισκέπτη» την απόλυτη προτεραιότητα. Δεν πρέπει όμως να υποβαθμίζεται το γεγονός ότι παραμένει ένα λιμάνι.
– Ένεκα τούτου η δυνατότητα πρόσδεσης-εξυπηρέτησης των αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής μεγέθους-κλίμακας του χώρου είναι στις άμεσες προτεραιότητες των κριτηρίων σχεδίασης της παρούσας μελέτης. Αφού εξασφαλιστεί η εξυπηρέτηση του επισκέπτη και των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, οι εναπομείναντες χώροι στα κρηπιδώματα της χερσαίας ζώνης θα μπορούν να παραχωρηθούν στα καταστήματα εστίασης για την υπαίθρια ανάπτυξη των τραπεζοκαθισμάτων.
- Υφιστάμενη κατάσταση
– Το ενετικό λιμάνι Ρεθύμνου είχε διαχρονικά άμεση επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος, όχι μόνο στην εγγύς του θαλασσίου μετώπου περιοχή, αλλά και στο σύνολο της πόλης.
– Όταν, με τη κατασκευή του νέου λιμένα μεταφέρθηκε η εμπορική δραστηριότητα, συνέχισε αδιαλείπτως να συμμετέχει στην οικονομική ζωή του τόπου ως τουριστικό αξιοθέατο και χώρος ανάπτυξης επιχειρήσεων εστίασης και αναψυχής.
– Η προσέγγιση εντός του ενετικού λιμανιού είναι δυνατή από τρείς πλευρές: από νότια, δυτικά και βορειοδυτικά. Στο κρηπίδωμα της νότιας και δυτικής πλευράς, στο σύνολό της η χερσαία ζώνη έχει διατεθεί στις επιχειρήσεις εστίασης και αναψυχής για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων, πλην ενός διαδρόμου (πλάτους περίπου 1,40m) σε επαφή με τις προσόψεις των κτισμάτων, για την εξυπηρέτηση, διέλευση των επισκεπτών. Η έντονη αυτή δραστηριότητα ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου είχε σαν αποτέλεσμα την υποβάθμισή της ερασιτεχνικής και επαγγελματικής αλιευτικής δραστηριότητας. Σε αυτό βεβαίως συνέβαλλε και η δημιουργία χώρου ελλιμενισμού αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής στη δημιουργηθείσα Μαρίνα της πόλης.
– Επίσης η δίχως μελέτη και σεβασμό στην ιστορικότητα του χώρου τοποθέτηση συστημάτων εξαερισμού ψύξης-θέρμανσης, στις προσόψεις των κτισμάτων αλλοίωσε σε μέγιστο βαθμό την εικόνα των προσόψεων και τη γενικότερη εικόνα του ενετικού λιμανιού που προστατεύεται από τον αρχαιολογικό νόμο με κήρυξη του ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Ακολούθως οι κατασκευές για σκίαση (τέντες) σε επαφή με τις προσόψεις αλλοιώνουν την εικόνα των προσόψεων και στερούν τη δυνατότητα ο επισκέπτης να δει και να πάρει μαζί του εικόνες από το ιδιαίτερο αυτό μνημείο.
– Στην από ανατολή είσοδο του λιμανιού, υπάρχει ισόγειο κτίσμα, η κατασκευή του οποίου τοποθετείται αρχές της δεκαετίας του 1920 και για πάρα πολλά χρόνια χρησιμοποιείτο ως αποβάθρα για την επιβίβαση στα πλοία που συνέδεαν το Ρέθυμνο με την Αθήνα και τα οποία λόγω μεγέθους παρέμεναν έξω από το υπάρχον λιμάνι της πόλης.
– Η βούληση του Λιμενικού Ταμείου Ρεθύμνου να αναστραφεί η υπάρχουσα σημερινή εικόνα και οι σημερινές προτεραιότητες στη λειτουργία του οδήγησαν στην ανάγκη της παρούσας μελέτης.
– Προς βορρά δεσπόζει το διώροφο κτίριο του τελωνείου το οποίο οικοδομήθηκε το 1931, μαζί με άλλα σημαντικά οικοδομήματα της πόλης (ορφανοτροφείο, σχολεία, κ.ά.). Το κυρίως κτίσμα εξυπηρετούσε τις ανάγκες του τελωνείου γραφεία-αποθήκες και αριστερά και δεξιά του κεντρικού όγκου υπήρχαν δύο ισόγεια τμήματα για χρήση αποθηκευτικών χώρων. Αργότερα κτίστηκαν τα κενά μεταξύ των υποστυλωμάτων της πρόσοψης και τα ισόγεια υπόστεγα μετατράπηκαν σε κλειστές αποθήκες. Σήμερα στεγάζεται το Λιμεναρχείο Ρεθύμνου στο ένα από αυτά και το άλλο είναι αποθήκες του τελωνείου. Έως πρόσφατα στεγάζονταν και το χημείο του κράτους. Στη συνέχεια του κτιρίου προς βορρά υπάρχει η παλαιά ράμπα καθέλκυσης σκαφών, που όμως για τις σημερινές συνθήκες είναι δυσχερής η χρησιμοποίησή της.
– Στο παραπλεύρως καρνάγιο σκαρώνονταν κυρίως τρεχαντήρια και σπανιότερα, καραβόσκαρα και βαρκαλάδες, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το ναυπηγείο χρησιμοποιούσε και την υπάρχουσα σήμερα γλίστρα (ράμπα καθέλκυσης), ενώ παραπίσω υπήρχε το λευκό σπιτάκι του φαροφύλακα.
– Στην πρώιμη Τουρκοκρατία φαίνεται ότι λειτουργούσε στο λιμάνι κάποιου είδους φάρος, αφού 1699 αναφέρεται ως φαροφύλακας ο Αλή αγάς, επικεφαλής φρουράς που έδρευε στον προμαχώνα του λιμανιού. Κατασκευή με τυπική μορφή φάρου οικοδομήθηκε στο ακρομόλιο κατά την περίοδο της αιγυπτιακής κυριαρχίας, το έτος 1838 ή 1839, κτίσμα που, με επισκευές τα έτη 1884, 1933 και 1983, έφτασε ως τις μέρες μας και αποτελεί το «σημείο αναφοράς» του μνημείου.
– Με τη σημερινή λειτουργία του λιμανιού ο επισκέπτης εξυπηρετείται από ένα μικρό διάδρομο πλάτους 1,40μ., ο οποίος βρίσκεται σε επαφή με τις προσόψεις των κτισμάτων.
– Το γεγονός: Ότι είναι υποχρεωμένος να διέρχεται ανάμεσα στα καταστήματα και τα τραπεζοκαθίσματά τους, του στερεί παντελώς την δυνατότητα να «δει» το λιμάνι, τον λίθινο κρηπιδότοιχο, τις απέναντι προσόψεις, τον φάρο. Δηλαδή πλέον ο επισκέπτης δεν απολαμβάνει το χώρο και τα τόσο ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία του λιμανιού.
– Ο δε ερασιτέχνης ή επαγγελματίας αλιέας, ο κάτοχος σκάφους αναψυχής, κατ’ ουδένα τρόπο, τους θερινούς μήνες, δεν μπορεί να προσεγγίσει το σκάφος του και να ασκήσει τη θαλάσσια δραστηριότητα του, οπότε έχουμε ένα λιμάνι δίχως καμιά δραστηριότητα λιμανιού.
- Απαραίτητη η διασφάλιση της στατικότητας του ενετικού λιμανιού -Ξύλινος διάδρομος
– Η διατήρηση του παραδοσιακού κρηπιδωμένου μετώπου της λιμενολεκάνης και η προστασία από τις φθορές που δημιουργούνται εκ της επαφής των προσεγγιζόντων σκαφών, από προσδέσεις των κάβων και από τις αποεπιβιβάσεις των λεμβούχων και επισκεπτών. Η αφαίρεση όλων των ξένων στοιχείων όπως σιδηρών βραχιόνων, κρίκων και λοιπών πρόσφατων εξαρτημάτων.
– Η πρόβλεψη ελαφρού έργου προ του μετώπου που θα εξυπηρετεί τις παραπάνω δραστηριότητες και παράλληλα θα προστατεύει το παραδοσιακό μέτωπο. Ως τέτοιο έργο προτείνεται ελαφρά ξύλινη κατασκευή αποσπασμένη κατά το δυνατόν από το παραδοσιακό έργο.
– Το προτεινόμενο έργο συνίσταται σε κατασκευή ξύλινου πεζοδιαδρόμου εν επαφή καθ’ όλο το μήκος της περιμετρικής κρηπίδωσης του Ενετικού λιμένα. Ο πεζοδιάδρομος θα χρησιμοποιείται για την αποφυγή φθορών από την πρόσδεση των αλιευτικών και λοιπών σκαφών, αλλά και για την αποεπιβίβαση δημιουργώντας παράλληλα και μικρή διαπλάτυνση των υφιστάμενων χερσαίων χώρων σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη. Το υλικό κατασκευής του πεζοδιαδρόμου θα είναι ξύλο AZOBE ή IROΚO, οι δε συνδέσεις θα πραγματοποιούνται με μεταλλικά ανοξείδωτα ελάσματα και κοχλιώσεις. Για την εξυπηρέτηση των σκαφών (αναψυχής ή αλιευτικών) προβλέπεται επί του μετώπου του πεζοδιαδρόμου η τοποθέτηση δεστρών για πρόσδεση, ελκτικής ικανότητας.
- Περιγραφή υφιστάμενης κατάστασης-προβλήματα
– Το Ενετικό Λιμάνι του Ρεθύμνου, διαθέτει:
– Συνολικό μήκος κρηπιδωματων: 390 μέτρα
– Ωφέλιμο βάθος:-2,50 μέτρα
– Χερσαία λιμενική ζώνη:5.250 τ.μ.
– Στην είσοδό του δεσπόζει ο αιγυπτιακός φάρος. Τα αλιευτικά σκάφη και τα σκάφη αναψυχής προσδένουν περιμετρικά των κρηπιδωμάτων του ενετικού λιμανιού, όπου υπάρχουν καταστήματα εστίασης και αναψυχής που λειτουργούν καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
- Απαιτούμενες μελέτες
– Μελέτη αποκατάστασης ύφαλων λιμενικών έργων ενετικού λιμανιού Ρεθύμνου (υφιστάμενη μελέτη).
– Μελέτη κατασκευής ξύλινου προβλήτα επί πασσάλων.
– Μελέτη τοπογραφικής αποτύπωσης.
– Υφιστάμενη χωροταξική διαρρύθμιση.
– Προτεινόμενη χωροταξική διαρρύθμιση.
– Γεωτεχνική μελέτη.
Αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες αστικού εξοπλισμού.
Προχωρά η μελέτη για την ασφάλεια του λιμανιού
Μέχρι το Πάσχα αναμένεται να παραληφθεί προμελέτη που αφορά την προστασία και ασφάλεια του εμπορικού λιμανιού του Ρεθύμνου, η οποία είχε χρηματοδοτηθεί από την Περιφέρεια Κρήτης και έχει ήδη ανατεθεί σε μελετητή. Σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις αρχές της εβδομάδας με τους μελετητές, επισημανθήκαν και τα νέα προβλήματα που δημιούργησε η κακοκαιρία, ώστε να υπάρξει πρόβλεψη στην υπό εκπόνηση μελέτη.
Ειδικότερα, η πρόεδρος του Λ.Τ. κ. Κουτσαλεδάκη τόνισε: «Είχαμε συνάντηση με τους μελετητές για την κατασκευή του προσήνεμου μόλου. Οι συνεργάτες μας από το Ηράκλειο-η ομάδα μελετητών ήρθε στο συμβούλιο που κάναμε παρουσία του δημάρχου, αντιπροσωπείας από το ΤΕΕ, από το Τεχνικό Τμήμα της Περιφέρειας και από τον Δήμο τις Τεχνικές Υπηρεσίες και παρουσιάστηκαν μοντέλα ανάσχεσης του κυματισμού. Θα γίνει κάτι σαν κυματοθραύστης που θα αφορά τη βελτίωση του προσήνεμου μόλου.
Μετά το Πάσχα θα είμαστε σε θέση να έχουμε την προμελέτη, έτσι ώστε το συντομότερο δυνατόν να πάρει τις εγκρίσεις από τους αρμόδιους φορείς, για να προωθηθεί και ίσως να μπορέσουμε άμεσα να βρούμε χρηματοδότηση για τη θωράκιση και του τμήματος αυτού του λιμανιού. Οι μελετητές αναφέρθηκαν στον ύφαλο κυματοθραύστη, ο οποίος θα γίνει έξω από το τοιχίο για να μπορέσει να ανασχέσει το κύμα και να μην έχουμε τα φαινόμενα του πλημμυρισμού. Ίσως μέχρι το καλοκαίρι να έχουμε τις εγκρίσεις, θα πρέπει οπωσδήποτε να τις έχουμε το συντομότερο δυνατόν γιατί θα πρέπει να δούμε πώς θα οχυρωθεί η πόλη για να μην έχουμε τα φαινόμενα αυτά που έχουμε μέχρι τώρα. Το λιμάνι πρέπει να γίνει ένας ασφαλής προορισμός για όλους. Το έργο αυτό έχει προϋπολογισμό 8.000.000 ευρώ».