ΟΙ ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ 80 ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΥ ΕΜΕΙΝΑΝ ΕΝΕΡΓΑ ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ 30
Τα 90 χρόνια του ρεθεμνιώτικου ποδοσφαίρου 1925-2015
Του ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΡΥΟΒΡΥΣΑΝΑΚΗ
Μέρος 1ο
Μετά από μια έρευνα που έκανα και κράτησε αρκετά χρόνια, έχοντας ως οδηγό τα αρχεία των εφημερίδων, διάφορα ντοκουμέντα, φωτογραφίες, πληροφορίες πρωταγωνιστών και το βιβλίο μου «Ρεθυμνιώτικο Ποδόσφαιρο» 1999, παρουσιάζουμε από σήμερα την ιστορία του ρεθυμνιώτικου ποδοσφαίρου.
Σχεδόν 100 χρόνια δράσης του ρεθυμνιώτικου ποδοσφαίρου που ξεκίνησε το 1925 με τη δραστηριότητα μέχρι σήμερα περίπου 85 σωματείων, από τα οποία τα 30 είναι ενεργά.
Τα πρώτα επτά σωματεία και οι πρωτεργάτες
1) Α.Ο. Ατρόμητος (1925-1983). Το 1925 με πρωτεργάτες τους Ανδρέα και Μανούσο Κλάδο, Γιάννη Τζέλησι, Δ. Μαρκουλάκη, Χαρ. Κουτσουράκη, Β. Φύκια κ.α., ιδρύθηκε το πρώτο Ρεθεμνιώτικο Σωματείο, με τους αναφερθέντες να είναι και ποδοσφαιριστές του.
Πρώτοι πρόεδροι και παράγοντές του ήταν οι: Μανούσος Χατζηγρηγόρης, Στέλιος Ψυχουντάκης (ο μετέπειτα δήμαρχος), Γ. Κουτσουράκης, Β. Δρανδάκης, Γ. Σηφάκης, Μ. Κούνουπας κ.α. ενώ ο Νίκος Γκαγκαουδάκης ήταν ο εκπρόσωπός του στο ΣΕΓΑΣ.
Στο πρώτο ανεπίσημο πρωτάθλημα που έγινε το 1929, ανάμεσα σε Ατρόμητο, ΑΟΡ-Εθνικό, Αχιλλέα, Άρη και Αραράτ, ισοβάθμησαν Ατρόμητος και ΑΟΡ, ενώ το 1930 ο Ατρόμητος ήταν πρωταθλητής.
Στις 24-5-1930 έγινε στο Ρέθυμνο στην πλατεία Αβέρωφ (Νομαρχίας), παρουσία του επισκόπου Κ. Τιμοθέου και Αρχών, το πρώτο μεγάλο φιλικό με τον ΟΦΗ, με την ομάδα του Ηρακλείου να κερδίζει 3-0, ενώ ήρθε στην πόλη μας με το ατμόπλοιο «Κανάρης».
Με τον Ατρόμητο αγωνίζονταν τα πρώτα χρόνια οι: Ι. Τζέλησις,, Γ. Πανταζής, Β. Φύκιας, Μ. και Α. Κλάδος, Ε. Μιχελάκης, Στ. Παπαδάκης, Χ. Κουτσουρακης, Β. Δαμβόγλου, Δ. Μαρκουλάκης, Κ. Ποθουλάκης, Ε. Μαραγκουδάκης, Ν. και Γ. Καραμανώλης, Τ. Μεσθεναίος, Ζιράρ, Γ. Ψύρρης κ.α.
Το 1983 ο Ατρόμητος συγχωνεύτηκε με τον Ρεθυμνιακό και ίδρυσαν την ΕΑΡ.
2) Εθνικός ή ΑΟΡ (1927-1935). Ιδρύθηκε το 1927 από τον ανθυπασπιστή Στρατολογίας και ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Τάσο Μεσθεναίο (από τους πρωτεργάτες του ρεθεμνιώτικου ποδοσφαίρου, χωρίς να υπάρχει μια οδός να φέρει τ’ όνομά του), μαζί μ’ άλλους Ρεθεμνιώτες και Αρμένιους ποδοσφαιριστές τους Παγδίκ, Ζιράρ, Αρτών κ.α.
Πρώτος πρόεδρος τη ομάδας που το 1929 μετονομάστηκε από Εθνικό σε Αθλητικό Όμιλο Ρεθύμνου ή ΑΟΡ ήταν ο Μανούσος Χατζηγρηγόρης.
Το 1930 ο ΑΟΡ κέρδισε με 2-0 την Ιωνία Χανίων στο πρώτο μεγάλο του παιχνίδι με γκολ των Φραγκιαδάκη, Βασιλάκη, ενώ στις 24-6-1931 είχαμε ΟΦΗ-ΑΟΡ 2-2.
Από τους πρώτους ποδοσφαιριστές της ομάδας ήταν οι: Κ. Δρανδάκης, Γ. Κωστάκης, Β. Πανάγος, Τ. Μεσθεναίος, Μπαγκντίκ Πακογιάν, Ζιρράρ Μουχαμιάν, Γ. Τσικόγιας, Ελ. Δασκαλάκης, Χ. Κουτσουράκης, Λ. Χατζηαποστόλου, Γ. Ζαμπετάκης, Γ. Μπερνιδάκης, Γ. Βότζης, Λ. Χατζηαποστόλου, Λ. Σμπώκος, Θ. Σιμιτζής κ.α.
Το 1931 ο ΑΟΡ αναδείχτηκε πρωταθλητής.
3) Αχιλλέας (1927-1933). Ιδρύθηκε από τους: δικηγόρο Μανόλη Τσιριμονάκη, Μανόλη Μερσηνία (που ήταν και ο πρώτος πρόεδρος), με λίγα χρόνια δραστηριότητας.
Με την ομάδα αγωνιζόταν οι: Κ. Πελτέκης, Αγ. Χατζηανδρέου, Μαν. Μερσηνίας, Αν. Τσακάλης, Κ. Χατζηκωνσταντίνου κ.α.
4) Άρης Περιβολίων (1928-Σήμερα Νο1 ενεργό). Ο Εργατικός Αθλητικός Όμιλος «Άρης» Περιβολίων ιδρύθηκε το 1928 από τον Βαγγέλη Τσουρλάκη μαζί μ’ άλλους Περβολιανούς.
Πρώτοι πρόεδροι της ομάδας ήταν οι: Μάρκος Παυλιδάκης, Λευτ. Καλογεράκης, Νικ. Σταματάκης, Στέλιος Τσουρλάκης κ.α.
Από τους πρώτους ποδοσφαιριστές ήταν οι: Αθανασάκης, Τατάκης, Γιακουμιδάκης, Γιάννης Καρεκλάς, Δημ. Δελήμπασης, Κυρ. Πεσβάντης, Δ. Λαγουδάκης κ.α.
5) Αραράτ-Αρμενική Ένωση (1929-1945). Ιδρύθηκε από Αρμένιους που ήρθαν στην πόλη μας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, σ’ ανάμνηση του Όρους Αραράτ, στο οποίο κάθισε η κιβωτός του Νώε.
Ονομαστοί ποδοσφαιριστές ήταν οι: Μ. Ζιράρ, Πακογιάν Μπαγκντίκ, Αγκόπ, Αστίκ, Γαρμπής κ.α.
Το 1945 που οι Αρμένιοι επέστρεψαν στα μέρη τους, ο Σύλλογος διαλύθηκε.
6) Ένωση Πανόρμου (1930-40). Ήταν το πρώτο σωματείο που ιδρύθηκε σε χωριό, με μικρή δραστηριότητα.
7) Άφοβος Ατσιποπούλου (1930-1988). Στα πρώτα χρόνια της ομάδας αγωνιζόταν οι: Στ. Σταγάκης, Λευτ. Λιονής, Β. και Μ. Ροδινός, Κ. Τσίβης, Ν. Γάσπαρης, Μιχ. Παπατζανής (αναδείχτηκε ως κορυφαίος τερματοφύλακας της Κρήτης το 1931).
Η κορυφαία Ρεθεμνιώτικη 11άδα το 1930-31
Από το 1930-31 έχει ξεκινήσει ο θεσμός της ανάδειξης των διακριθέντων ποδοσφαιριστών σε κάθε χρονιά. Η πρώτη ρεθεμνιώτικη αθλητική εφημερίδα «Κρητικά Σπορ» των Κ. Παπαδάκη και Κ. Πελτέκη μετά από ψηφοφορία ανέδειξε την κορυφαία 11άδα του 1930-31 (εντός παρενθέσεως οι ψήφοι) που ήταν:
1. Αν. Κλάδος (56)
2. Δ. Μαρκουλάκης (52)
3. Ν. Βαρδαμίδης (8)
4. Τ. Μεσθεναίος (7)
5. Μανούσ. Κλάδος (5)
6. Χ. Κουτσουράκης (3)
7. Ζιράρ Μουχαμιάν (2)
8. Θ. Πανάγος (2)
9. Ασλάνης Κολυβάς (2)
10. Β. Φύκιας (2)
11. Παγδίκ Πατικιάν (2)
Την επόμενη χρονιά τα «Σπορ των Χανίων» ανέδειξαν τους κορυφαίους της Κρήτης, ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν οι ρεθεμνιώτες Παγδίκ και ο τερματοφύλακας του Άφοβου Μιχ. Παπατζανής.
Τα άλλα σωματεία
8) Α.Ο. Κεραυνός (1945-61)
9) Ν. Κεραυνός (1962-74)
10) Α.Ο.Ν. Κεραυνός (1975-Σ2)
11. ΠΑΣ Αστέρας (1945-62)
12) Ν. Αστέρας (1962-74)
13) ΑΟΝ Αστέρας (1975-Σ3)
14) Φωστήρας (1949-51)
15) Τίγρης (1949-51)
16) ΑΕΚ Καλλιθέας (1949-52)
17) Ρεθυμνιακός (1961-Σ4)
18) ΑΟ Ρεθύμνης (1967-83)
19) Α.Ο. Αποδούλου (1962-66)
20) Α.Ο. Επισκοπής (1962-Σ5)
21) Ολυμπιακός Πρινέ (1962-85)
22) Α.Ο. Μελάμπων (1962-Σ6)
23) Αρκάδι Αγγελιανών (1962-2012)
24) Α.Ε. Περάματος (1962-68)
25) Αστέρας Περάματος (1969-Σ7)
26) Α.Ο. Ρουμελί (1962-86)
27) Δόξα Πανόρμου (1962-84)
28) Ο.Φ. Αρμένων (1962-Σ8)
29) Ερμής Ζωνιανών (1962-Σ9)
30 Α.Ε. Μισιρίων (1962-66)
31) Αετός Ανωγείων (1963-Σ10)
32) Α.Ο. Σπηλίου (1972-Σ11)
33) Α.Ο. Γαράζου (1969-82)
34) Τάλως Γαράζου (1981-Σ12)
35) Α.Ο. Μελιδονίου (1970-74)
36) Τάλως Μελιδονίου (1980-Σ13)
37) Ταύρος Περιβολίων (1979-88)
38) Ποσειδώνας Γερανίου (1979-Σ14)
39) Α.Ο. Ψηλορείτης (1980-Σ15)
40) Α.Ο. Βενί (1982-2008)
41) Α.Ο. Λιβαδίων (1983-Σ16)
42) ΕΑΡ (1983-99)
43) Δόξα Αξού (1983-2010)
44) Α.Ο. Σκεπαστής (1983-92)
45) ΠΑΟ Αλφά (1983-Σ17)
46) Φλόγα Ρουστίκων (1983-Σ18)
47) Δόξα Πλατανιά (1983-Σ19)
48) Αστάλι Σισών (1984-98)
49) Πήγασος (1999-2007)
50) Α.Ο. Χουμερίου (1985-90)
51) Α.Ο. Αΐμονα (1985-89)
52) Αγρ. Αστέρας Σταυρωμένου (1986-98)
53) Φοίνικας (1986-Σ20)
54) Α.Ο. Κεραμέ (1986-93)
55) Ένωση Πανόρμου-Ρουμελί (1986-90)
56) Α.Ε. Αγκουσελιανών (1987-2004)
57) Α.Ο. Μαργαριτών (1987-Σ21)
58) Ένωση Ατσιπ.-Πρινέ (1988-Σ22)
59) Αναγέννηση (1988-92)
60) Ερασιτ. ΕΑΡ (1990-92)
61) Α.Ο. Ρουσσοσπιτίου (1991-99)
62) Α.Ο. Ελεύθερνας (1991-2007)
63) Α.Ο. Πανόρμου (1992-Σ23)
64) Α.Π.Σ. Καλονύκτι (1993-2013)
65) Α.Ο. Ασή Γωνιάς (1995-Σ24)
66) Α.Ο. Πηγής (1995-2014)
67) Πλάτανος Ακουμίων (1995-98)
68) Σύβριτος (1996-2009)
69) ΕΑΡ 2000 (1996-2007)
70) Α.Ο. Κρησσών (1996-2012)
71) Αίαντας (1997-2010)
72) Α.Ο. Αγ. Γαλήνης (1998-2007)
73) Κάλυβος (2002-Σ25)
74) Π.Σ. Ρέθυμνο (2002-Σ26)
75) Α.Ο. Κάτω Βαλσαμόνερου (2005-07)
76) Απόλλωνας (2005-Σ27)
77) ΑΓΟΔΑ (2006-Σ28)
78) Κράνα (2009-2013)
79) ΡΕΚΑΛ (2008-Σ29)
80) Επισκοπή Β’ (2010-Σ30)
81) Αστέρας Περάμ. (Γυναίκες) (2013-Σ31)
82) Ένωση Μυλοποτάμου (2015-Σ32)
83) ΝΕΑΡ (2015-Σ33)
84) Ένωση ΑΣΕΠ (2015-Σ34)
Συνεχίζεται
Ατρόμητος 1930 πρωταθλητής στο Ρέθυμνο, διακρίνονται οι: Ανδρέας και Μανούσος Κλάδος, Χ. Κουτσουράκης, Β. Φύκιας, Μ. Μαραγκουδάκης, Β. Ουρανός κ.α.
Άρης το 1938 το αρχαιότερο εν ενεργεία σωματείο, με τους:
Όρθιοι: Ι. Χατζηδάκης, Ι. Τζέλησις, Κ. Πεσβάντης, Δ. Λαγός, Κ. Γιακουμιδάκης, Περ. Βογιατζάκης, Δ. Στεργίου-Τατάκης.
Καθ.: Μιχ. Σιμιτζής, Γιακουμιδάκης (Ψαρός), Δ. Δελήμπασης, Ι. Παπαδάκης, Γ. Μαγνήσαλης
Ο τελικός πρωταθλήματος το 1929 ανάμεσα σε Ατρόμητο-ΑΟΡ που έληξε ισόπαλος, στην πλατεία Αβέρωφ. Διακρίνονται οι: Τ. Μεσθεναίος (αριστερά με παπιγιόν), Στυλ. Ψυχουντάκης (δεξιά) Λ. και Η. Χατζηαποστόλου (κάτω), Κλάδος, Ζωγράφος κ.α.
Άφοβος Ατσιποπούλου το 1931 με τους Μιχ. Παπατζανή, Στ. Σταγάκη, Β. και Μ. Ροδινό, Κ. Τσίβη, Λ. Λιονή κ.α.
Η ομάδα του Αραράτ το 1929
Όρθιοι: Αν. Ζωγράφος, Μπηνιατίδης, Μπερνιδάκης, Βότζης, Ζαμπετάκης, Αστίκ, Στ. Ζαχαριάδης
Καθ.: Γιάννης Σιμιτζής (ο μικρός), Κοκκινάκης, Αν. Κουκουβάγιας, Τσικόγιας, Χατζηαποστόλου κ.α.
Το 1931 ο πρόεδρος του ΑΟΡ Μαν. Χατζηγρηγόρης υποδέχεται τον πρόεδρο του Εργοτέλη, πριν τον μεταξύ τους αγώνα