Το αίτημα του δήμου Ρεθύμνης προς το υπουργείο Πολιτισμού να του παραχωρήσει το κτίριο που στεγαζόταν το αρχαιολογικό μουσείο στη Φορτέτσα, το κτίριο των παλιών φυλακών, προκειμένου να το αξιοποιήσει δημιουργώντας πολυχώρο για συνέδρια και πολιτιστικές εκδηλώσεις, όχι μόνο είναι ένα αίτημα δίκαιο αλλά ανατρέχοντας κανείς στο ιστορικό του συγκεκριμένου κτίσματος αντιλαμβάνεται ότι μπορεί μεν το ιδιοκτησιακό του καθεστώς να μην είναι ξεκάθαρο, ωστόσο είναι μια οφειλόμενη επιστροφή του ακινήτου από το κεντρικό κράτος προς την πόλη του Ρεθύμνου και τους δημότες της.
Το κτίριο, που ιστορικά πρόκειται για τον προμαχώνα που ονομαζόταν «Ντάμπια», σήμερα είναι υποβαθμισμένο αφού χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος από την αρχαιολογική υπηρεσία αλλά το ακόμα χειρότερο είναι πως έχει πολύ σοβαρά προβλήματα στατικότητας, δεν υπάρχει καμία μέριμνα για την αποκατάσταση του και η κατάρρευση του είναι θέμα χρόνου.
Η δημοτική αρχή δεν θα διεκδικούσε την παραχώρηση του ακινήτου εάν ήταν ένας χώρος αξιοπρεπής και στεγαζόταν ακόμα εκεί το αρχαιολογικό μουσείο. Όμως η εγκατάλειψη του ιστορικού κτίσματος λόγω της ετοιμορροπίας του και η ερημοποίηση στην οποία οδηγείται, κινητοποίησε τον δήμο να προχωρήσει στην ενέργεια κατάθεσης του αιτήματος για παραχώρηση του προκειμένου να το αποκαταστήσει, να το αναδείξει και να το μετατρέψει σε συνεδριακό-εκθεσιακό-πολιτιστικό κέντρο μέσα από χρηματοδοτικό πρόγραμμα του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, επιχειρηματικότητα και καινοτομία, 2014-2020», του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο αφορά αποκλειστικά εγκαταλελειμμένα δημοτικά κτίρια.
Σύμφωνα με την πρόσκληση του προγράμματος η μέγιστη χρηματοδότηση είναι 2.500.000 ευρώ ανά πρόταση και μέχρι και το 100% του κόστους, ανάλογα με το είδος της αξιοποίησης.
Στόχος είναι να αξιοποιηθούν και να επανενταχθούν στον ιστό μιας πόλης για τουριστικούς, πολιτιστικούς σκοπούς αλλά και για επιχειρηματικές δραστηριότητες, παλιά δημοτικά κτίρια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας.
Στις 16 Ιανουαρίου πρέπει να κατατεθούν οι προτάσεις από τους ενδιαφερόμενους δήμους. Ο δήμος Ρεθύμνης έχει από τον Αύγουστο ζητήσει από το υπουργείο Πολιτισμού να του παραχωρήσει το κτίριο του παλιού αρχαιολογικού μουσείου έτσι ώστε να του δοθεί η δυνατότητα να καταθέσει την πρόταση του στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Τον περασμένο μήνα, σε συνάντηση που είχε ο δήμαρχος Γ. Μαρινάκης με την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, έλαβε θετική απάντηση αλλά προς το παρόν όχι έγγραφη. Ο χρόνος που απομένει είναι ελάχιστος και μέχρι τις 15 του μήνα, αν θέλει κανείς να διασωθεί αυτό το κτίριο πρέπει να έχει γίνει η παραχώρηση του.
Χθες και προκειμένου να κερδίσει χρόνο η δημοτική αρχή το δημοτικό συμβούλιο ομόφωνα ψήφισε θετικά στην υποβολή πρότασης για ένταξη της ανάδειξης του κτιρίου στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, έτσι ώστε εάν τελικά γίνει η παραχώρηση τις αμέσως επόμενες μέρες να προλάβει ο δήμος να καταθέσει τον πλήρη φάκελο του για να τύχει έγκρισης χρηματοδότησης.
Πως βρίσκεται ο δήμος στη θέση να διεκδικεί κάτι που του ανήκε
Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς το ιστορικό του συγκεκριμένου ακινήτου από το 1903 μέχρι σήμερα. Ακίνητο που ουσιαστικό «άρπαξε» το δημόσιο από τον δήμο Ρεθύμνου, ο δήμος υποχρεώθηκε μάλιστα να καταβάλει χρήματα για να το πάρει πίσω, αλλά εν τούτοις δεν χαρακτηρίστηκε ποτέ περιουσία ιδιοκτησίας του, αφού το ιδιοκτησιακό καθεστώς του, ηθελημένα από το κεντρικό κράτος, παρέμεινε ομιχλώδες.
Το ιστορικό όπως το παραθέτει στην υπουργό Πολιτισμού ο δήμαρχος με έγγραφο με το οποίο ζητά την παραχώρηση του ακινήτου στον δήμο αλλά και όπως το παρουσίασε στο δημοτικό συμβούλιο χθες, συνοπτικά, έχει ως εξής:
1. Η Κρητική Πολιτεία, δυνάμει του υπ’ αρ. 513 της 9ης Ιουλίου 1903 νόμου της, παρεχώρησε στον δήμο Ρεθύμνης κατά πλήρη κυριότητα και κατοχή, τον προ του φρουρίου Φορτέτσα προμαχώνα που ονομαζόταν « Ντάμπια». Επιφανείας περίπου 1800 μ2 « …. προς οικοδόμησιν ωφελίμων οικημάτων».
2. Ο δήμος Ρεθύμνης κατασκεύασε 14 κατοικίες τις οποίες εκμίσθωνε εισπράττοντας τα σχετικά ενοίκια.
3. Το δημόσιο το 1933 κατέλαβε το ακίνητο, κατεδάφισε τα κτίσματα του δήμου και οικοδόμησε νέα για τη στέγαση και λειτουργία «επανορθωτικών φυλακών Ρεθύμνης».
4. Ο δήμος Ρεθύμνης προσέφυγε δικαστικά και αναγνωρίσθηκε κύριος του επιδίκου με την 58/31-1-1940 απόφαση «του δικαστηρίου των εν Ρεθύμνω πρωτοδικών», το δημόσιο δε υποχρεώθηκε σε έξωση και αποζημίωση του δήμου.
5. Στη συνέχεια το ελληνικό δημόσιο αποφάσισε να το απαλλοτριώσει για τη δημιουργία φυλακών.
6. Για τον καθορισμό της αξίας του ακινήτου εκδόθηκε σειρά δικαστικών αποφάσεων και τελικώς αποφασίστηκε από το Εφετείο Κρήτης, (155/1957 απόφαση του) η αποζημίωση του δήμου Ρεθύμνης με το ποσό των 441.550,50 δρχ., το οποίο όντως παρακατατέθηκε και το ακίνητο περιήλθε στην περιουσία του υπουργείου Δικαιοσύνης.
7. Το 1969 το υπουργείο Δικαιοσύνης μελετούσε την εκποίηση των ακινήτων «…των καταργηθεισών φυλακών Ρεθύμνης επί τω τέλει της ενισχύσεως δια του προϊόντος της εκποιήσεως ταύτης των πιστώσεων ανεγέρσεως νέων συγχρόνων φυλακών του κράτους», το υπ’ αρ. 62979 / 7-6-69 έγγραφο του υπουργείου Δικαιοσύνης .
Ο δήμος Ρεθύμνης ξεκίνησε αγώνα για την αποτροπή αυτής της ενέργειας και συνεπικουρούμενος από την Εφορεία Αρχαιοτήτων δυτικής Κρήτης προώθησε με σειρά εγγράφων την πρόταση εξαγοράς υπό του δήμου του ακινήτου και διάθεσης του στο υπουργείο προεδρίας της κυβερνήσεως, διεύθυνση αρχαιοτήτων, προκειμένου να ιδρύσει σ’ αυτό «…. άρτιο, ασφαλές και ωραιότατο μουσείο, τόσο αναγκαίο διά την πόλιν».
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισε ήταν η απαίτηση του υπουργείου Δικαιοσύνης για την εξαγορά του έναντι του ποσού των 1.505,800 δρχ., το οποίο είχε εκτιμηθεί από την επιτροπή του άρθρου 11 του ΑΝ 1231/39, (α υπ’ αρ. 2462/13-6-69 , 1424/2570 , 3986 / 23-9-1969 έγγραφα του δήμου Ρεθύμνης).
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού δήλωσε και την πρόθεση του να διαθέσει οικόπεδο κατάλληλο για την ανέγερση του νέου κτιρίου των φυλακών Κρήτης (Σχ. το υπ’ αρ. 2997/1-12-1969 έγγραφο του δήμου Ρεθύμνης και το υπ’ αρ. 10516/1-6-1970 έγγραφο της προεδρίας της κυβερνήσεως, διεύθυνση αρχαιοτήτων ).
8. Ο τότε πρωθυπουργός αντιλαμβανόμενος τη σοβαρότητα του θέματος τόσο για την έκθεση – ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων του νομού Ρεθύμνης, όσο και για την ανάπτυξη της πόλης, έδωσε εντολή στο υπουργείο Δικαιοσύνης να μεταβιβάσει το ακίνητο αντί του ποσού των 441.550,50 δρχ. τόσο, όσο το είχε απαλλοτριώσει από τον δήμο, προκειμένου να εγκατασταθεί εκεί μουσείο, (υπ’ αρ. 72/11-2-1971 έγγραφο του υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου ).
9. Συμφωνήθηκε μεταξύ δήμου και αρχαιολογικής υπηρεσίας να καταβληθεί το απαιτούμενο ποσό στο υπουργείο Δικαιοσύνης εξ ημισείας.
10. Το υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων με το υπ’ αρ. 25472/2595 /20-12-1971, έγγραφο προς το ΤΑΠΑ διαβιβάζει την υπ’ αρ. 34/14-12-1971 πράξη του αρχαιολογικού συμβουλίου και ζητά την άμεση κατάθεση ποσού 220.000 δρχ. στον ειδικό λογαριασμό του υπουργείου Δικαιοσύνης «διά την παραχώρησιν εις την υπηρεσίαν ημών της χρήσεως του κτηρίου των παλαιών φυλακών Ρεθύμνης προκειμένου να μετατραπεί τούτο εις Μουσείον…».
11. Με την 19890/4296/10.8.72 απόφαση του υπουργού Πολιτισμού εγκρίθηκε η μελέτη διαμόρφωσης του αρχαιολογικού μουσείου.
Έκτοτε, ο Δήμος, κατόπιν εντολής του ΥΠΠΟ, παρείχε διαρκή υποστήριξη σε όλα τα στάδια μελετών που εκπονήθηκαν και συνέδραμε την προσπάθεια δημιουργίας Αρχαιολογικού Μουσείου σε όλα τα επίπεδα.
12. Το Μουσείο εν τέλει λειτούργησε γύρω στο 1990 – 1991 , αλλά το κτίριο παρουσίασε σοβαρά προβλήματα στο στατικό φορέα του και κρίθηκε επικίνδυνο λόγω ετοιμορροπίας.
Αναζητήθηκαν λύσεις μεταστέγασης του και μετά από αρκετό διάστημα προκρίθηκε η μεταφορά και η έκθεση αντιπροσωπευτικών εκθεμάτων στο κτίριο του Αγίου Φραγκίσκου στην Παλιά Πόλη.
Πράγματι ο σκοπός αυτός επιτεύχθηκε το Καλοκαίρι του 2016 κατά τρόπο απόλυτα επιτυχή σύμφωνα με την κοινή γνώμη ντόπιων και ξένων επισκεπτών.
Σήμερα το κτίριο παραμένει κλειστό στο κοινό και λειτουργεί ως αποθηκευτικός χώρος αρχαίων ευρημάτων.
«Απαραίτητη η υπογραφή της υπουργού Πολιτισμού μέχρι την Τρίτη»
Η αγωνία ωστόσο είναι τεράστια ως προς τις πιθανότητες ένταξης του δήμου Ρεθύμνου στο παραπάνω ανταγωνιστικό πρόγραμμα και τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει με πρωτοβουλία του δήμαρχου δυο συναντήσεις στο υπουργείο Πολιτισμού με τη συμβολή και το υπουργού Υγείας Α. Ξανθού, προκειμένου να δοθεί λύση στο αδιέξοδο.
Σημειώνεται ότι πρόκειται για ένα κτίριο με συνολική έκταση 1120 τ.μ. εκ των οποίων τα 880 είναι ημιυπόγειο, τα 1.120 ισόγειο και 77 τ.μ. στο πατάρι. Σύμφωνα με την πρώτη έκθεση-μελέτη που έχει γίνει προβλέπεται η κατασκευή ενός χώρου δυναμικότητας 500-550 θέσεων.
Στην τοποθέτηση του ο δήμαρχος Ρεθύμνου σημείωσε την επιτακτική ανάγκη παραχώρησης του κτιρίου με την υπογραφή της υπουργού Πολιτισμού για να έχει σοβαρές πιθανότητες ο δήμος να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το ανταγωνιστικό πρόγραμμα. Ευχαρίστησε για τη συμβολή του μέχρι στιγμής τον υπουργό Υγείας και βουλευτή Ρεθύμνου Ανδρέα Ξανθό ενώ μεταξύ άλλων στην τοποθέτηση του ανέφερε:
«Το κτίριο είναι πληρωμένο από μας. Εμείς δίνουμε στην υπηρεσία την αρχαιολογική τρεις υπαλλήλους από την προγραμματική σύμβαση της παλιάς πόλης που την πληρώνουμε μόνο εμείς, ενώ ταυτόχρονα εμείς έχουμε παραχωρήσει χώρους του δήμου στην αρχαιολογία. Η υπογραφή της υπουργού μέχρι την Τρίτη είναι μονόδρομος».
Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος τεχνικών έργων που έκανε την εισήγηση του θέματος ανέφερε: «Η δημοτική αρχή πριν τέσσερα χρόνια ξεκίνησε να σκέφτεται ένα πλάνο που αφορούσε το κτίριο των παλαιών φυλακών στη Φορτέτσα και τη μετατροπή τους σε ένα πολυχώρο πολιτιστικών δράσεων και εκδηλώσεων. Πριν 1,5 μήνα άνοιξε το μέτρο, το οποίο είναι ανταγωνιστικό με τίτλο «δημιουργική επανάχρηση δημοτικής ακίνητης περιουσίας». Πρόκειται για ένα ανταγωνιστικό πρόγραμμα, κάθε δήμος είχε δικαίωμα να καταθέσει μια πρόταση με προϋπολογισμό έως 2.5 εκ ευρώ. Είδαμε τι αν πηγαίναμε σε ένα μικρότερο δημοτικό κτίριο δεν θα ήταν ανταγωνιστική η πρόταση μας σε σχέση με άλλες υποψηφιότητες και δεν θα μπορούσαμε να διεκδικήσουμε πολλά χρήματα. Για τον λόγο αυτό αποφασίσαμε και προσπαθήσαμε να απασχοληθούμε με αυτό το κτίριο το οποίο σε αντίθεση με το κτίριο της Φιλαρμονικής σε μέγεθος και ιστορικότητα θα μπορούσε να ξεπεράσει άλλες υποψηφιότητες. Χάσαμε χρόνο ένεκα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Όταν το κτίριο έπαψε να λειτουργεί σαν φυλακές το 1971 αγοράστηκε έναντι 441.000 δραχμών τότε που δόθηκαν 221.000 από τον δήμο και 220.000 από υπουργείο Πολιτισμού για να κατασκευαστεί αρχαιολογικό μουσείο. Όμως δεν υπήρχαν οι σχετικοί τίτλοι ούτε στον δήμο, ούτε στο υπουργείο Πολιτισμού. Έγινε ραντεβού του δημάρχου με στελέχη του υπουργείο δυο φορές, προκειμένου να προχωρήσουν οι διαδικασίες. Την περασμένη Παρασκευή ο δήμαρχος, εγώ και η διευθύντρια της αρχαιολογικής υπηρεσίας συναντήθηκαν και δεσμεύτηκε ο δήμος ότι αν και εφόσον να αναλάβει την υποχρέωση να βρει και νοικιάσει έναν χώρο για να αποθηκευτούν τα αρχαιολογικά ευρήματα έκτασης 800 τ.μ. Αμέσως ο υπουργός Υγείας είχε συνάντηση με δήμαρχο και περιμένουμε μέχρι την Τρίτη να γίνει η παραχώρηση από το υπουργείο Πολιτισμού και το ιδιοκτησιακό το βλέπουμε στην πορεία. Με τη σχεδιαζόμενη παρέμβαση ο δήμος θα αποκτήσει ένα σύγχρονο πολυχώρο πολιτισμού με σειρά δραστηριοτήτων πολιτιστικές εκθεσιακού χαρακτήρα καθώς και διοργάνωσης ημερίδων συναυλιών παραστάσεων και κάθε είδους πολιτιστική δραστηριότητα. Η συγκεκριμένη λειτουργία του χώρου ενισχύεται από την άμεση γειτνίαση της με τη Φορτέτσα και έχει μεγάλο ενδιαφέρον αρχαιολογικό καθώς γειτνιάζει με το θέατρο «Ερωφίλη» που γίνονται κατ’ εξοχήν εκδηλώσεις τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο χώρος θα ενισχυθεί από δραστηριότητα που ήδη υπάρχει και θα βοηθήσει και την επισκεψιμότητα της Φορτέτσας».
Σύσσωμη η αντιπολίτευση συμφώνησε με την υποβολή της πρότασης ώστε να αξιοποιηθεί το συγκεκριμένο κτίριο. Ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης Θοδωρής Νίνος ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η ιστορικότητα, η τοποθεσία και η αξία του μνημείου είναι χαρακτηριστικά μιας προνομιούχας πρότασης και είμαστε σύμφωνοι με την επιλογή του κτιρίου προκειμένου να γίνει κοιτίδα πολιτισμού μετά τον σωφρονισμό. Θεωρούμε ότι χωροταξικά η ύπαρξη του λιμανιού πολύ κοντά στο σημείο εξυπηρετεί την προσβασιμότητα άρα επί της ουσίας καμία διαφωνία. Παρά το ότι στο κομμάτι του λειτουργικού κόστους δεν φαίνεται η μελέτη να είναι πλήρης καθώς φαίνεται ότι η χρήση θα είναι παθητική και θα επιβαρύνεται σύστημα από 130.000 ευρώ πάρα ταύτα θεωρούμε ότι η υπεραξία σε επίπεδο πολιτισμού και τουριστικής αναβαθμός και ασφυκτιούσας σε πολλά επίπεδα πολιτιστικών οργανώσεων θα δώσει μια «εκτόνωση» και θα καλύψει μια μεγάλη ανάγκη».
Από την πλευρά του ο Μιχάλης Ανδρουλάκης τόνισε: «Είμαστε απόλυτα σύμφωνοι. Κλείνει μια φυλακή, ανοίγει μια ζωή, οι κοινωνίες. Ναι μεν μπορεί να έχουμε τη σκέψη να το διαμορφώσουμε για χρήση και των πολιτών μας αλλά και γενικότερα σαν μέρος να έχουμε μια υπεραξία δείχνοντας η πόλη μαζί με τα μνημεία της και τις δραστηριότητες τις πολιτιστικές της».
Ο Μανούσος Μανουσογιάννης, από τη Λαϊκή Συσπείρωση, τόνισε μεταξύ άλλων: «Συμφωνούμε με το πρόγραμμα κυρίως για λόγους ιστορικότητας αρχιτεκτονικής αξίας και της πολιτιστικής του συγκεκριμένου κτιρίου και του χώρου που βρίσκεται, ώστε να διασυνδέεται με τη Φορτέτσα, το Λιμάνι και την παλιά πόλη. Υπάρχουν εντάσεις και επιφυλάξεις καθώς θα θέλαμε οι χώροι να είναι ανοιχτοί στις ανάγκες της νεολαίας και των εργαζομένων και επίσης έχουμε επιφύλαξη για το κατά πόσο θα λειτουργήσει αυτή η δομή με το προσωπικό που αναφέρετε».