Την προηγούμενη εβδομάδα έσκασε σαν βόμβα μια τεράστιας σημασίας αποκάλυψη. Το Facebook και συγκεκριμένα οι πληροφορίες που συλλέγει για όλους εμάς τους χρήστες του, τροφοδότησαν το σύστημα ανάλυσης της βρετανικής εταιρίας Cambridge Analytica και ανακατεύθυναν την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ, χαρίζοντας τεχνηέντως τη νίκη στον Ντόναλτ Τραμπ στις πρόσφατες Προεδρικές εκλογές. Η Cambridge Analytica καταχράστηκε τα προσωπικά δεδομένα 50 εκατομμυρίων χρηστών και δημιούργησε ένα δυνατό προπαγανδιστικό εργαλείο, εκμεταλλευόμενη πληροφορίες που δεν είχε πάρει την άδεια να χρησιμοποιήσει. Πέρα από το προφανές του αντιδεοντολογικού μέρους, νομίζω ότι η σοβαρότητα του θέματος έγκειται στο τι «τέρατα» δυνητικά μπορεί να δημιουργήσει η κακοδιαχείριση της πληροφορίας από το Facebook.
Παρότι η βασική ιδέα της πλατφόρμας του Facebook, είναι να κρατά σε επαφή τους ανθρώπους, ειδικά όταν παρεμβάλλεται μεγάλη απόσταση, αποδείχτηκε ότι λειτουργεί με πολλούς παράλληλους τρόπους. Είναι ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος ενημέρωσης, μια ευκαιρία να μπει κανείς σε ομάδες με κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι, αλλά κι ένα εργαλείο άμεσης συνομιλίας (Messenger). H προώθηση των αλληλεπιδράσεων που αξίζουν, επισφραγίζει την δημοφιλία του Facebook. Η διαπίστωση ότι οδηγεί σε ένα είδους εθισμό αλλά και σε κοινωνική απομόνωση καθώς η τεχνητή πραγματικότητα έχει υπερκεράσει την κανονική ζωή δεν φαίνεται ως τώρα να έχει αναχαιτίσει τη δημοφιλία του κοινωνικού αυτού δικτύου. Αντίθετα, όλο και μεγαλύτερες ηλικίες χρηστών μπαίνουν στο παιχνίδι. Κι ενώ έμοιαζε ο κύριος κίνδυνος να είναι η διασπορά ψευδών ειδήσεων, με το πρόσφατο σκάνδαλο φάνηκε ότι βαθύτερες διεργασίες λαμβάνουν χώρα, με μάλλον ανεξέλεγκτες και πολύπλευρες συνέπειες. Η κίνδυνος χειραγώγησης της κοινής γνώμης μοιάζει πια να είναι ορατός και τρομακτικός σαν εφιάλτης. Δεν είναι το τι συμπεράσματα βγαίνουν από τα like που κάνεις και τους φίλους που έχεις. Είναι τα συμπεράσματα από το που πας, τι προτιμάς, με ποιους αλληλεπιδράς συχνά, τι αγοράζεις, από ποια sites κάνεις κοινοποιήσεις. Είναι μια ανεξέλεγκτη τεχνολογική πραγματικότητα με διαφορετική επιρροή από τα παραδοσιακά μέσα προπαγάνδας. Είναι μια παγίδα, που ενδεχομένως δεν θα αλλάζει τη βούληση αλλά θα της αγνοεί εντελώς. Μένει να δούμε τι δικλίδες ασφαλείας θα ενεργοποιήσει ο πολιτισμένος κόσμος και τι θεσμικούς ελέγχους θα επιβάλλει. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού ιδεώδους θεωρώ ότι θα είναι καθοριστικός.
* Η Δρ. Άννα Ελευθεριάδου-Γκίκα είναι ιατρός
