Υλοποίηση του προγράμματος «Ανάπτυξη στην Τρίτη Ηλικία» στο νομό Ρεθύμνου

Η υλοποίηση των προγραμμάτων υπήρξε εποικοδομητική και κατάμεστη από εμπειρίες και συναισθήματα, καθώς η εκπαιδευτική διαδικασία με βάση τις αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων με ανθρώπους της Τρίτης Ηλικίας αποτελεί μια μοναδική εμπειρία.
Η υλοποίηση εκ μέρους της Σχολής Γονέων του προγράμματος «Ανάπτυξη στην Τρίτη Ηλικία», θεωρείται καίριας σημασίας, καθώς τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους αυτούς έχει αυξηθεί, καθώς αυξάνεται και το προσδόκιμο της ζωής, σε συνδυασμό με τη μείωση των γεννήσεων, ειδικότερα στις αναπτυγμένες χώρες. Το γεγονός αυτό, συντέλεσε στο να ασχοληθούν πολλές ειδικότητες επιστημόνων με τους ηλικιωμένους. Ενώ παλαιότερα, οι επιστημονικοί κλάδοι που ενδιαφερόταν για αυτούς ήταν οι ιατροί, που τους απασχολούσαν οι παθήσεις των ατόμων αυτής της ηλικίας και η φαρμακευτική αγωγή που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και οι βιολόγοι, που ερευνούσαν διάφορες πτυχές και συμπτώματα του γερασμένου οργανισμού, σταδιακά, παρατηρήθηκε μια αύξηση της προσοχής και από άλλους κλάδους, όπως είναι οι ψυχολόγοι, οι κοινωνιολόγοι κ.α. Φυσικά, δε θα πρέπει να παραλείψουμε και τη συνεισφορά του ΟΗΕ, ο οποίος θέσπισε την 1η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων -δηλαδή των 65 ετών και άνω- αποτελεί περίπου το 23% του πληθυσμού, η ανάγκη για να στραφεί το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας σε αυτούς είναι μεγάλη.
Ο όρος «ανάπτυξη» στον τίτλο του προγράμματος δεν είναι συμπτωματικός αλλά υποδεικνύει ότι στόχος του είναι να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι ικανότητες και στάσεις για μια επιτυχή και παραγωγική γήρανση. Θέματα όπως αυτά της κατάθλιψης, του άγχους, του θρήνου, των διαπροσωπικών συγκρούσεων που πραγματεύονται στα πλαίσια του προγράμματος, αποτελούν προβλήματα και δυσκολίες τα οποία οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και επιζητούν να επιλύσουν και να ξεπεράσουν. Παράλληλα, είναι σημαντικό ότι αποδέχονται, εξελίσσουν και αναπτύσσουν νέους ρόλους αποτελώντας αναπόσπαστο και χρήσιμο μέρος του συστήματος της οικογένειας.
Στην αρχή, η ιδέα της συνεργασίας με ανθρώπους της Τρίτης Ηλικίας αποτελούσε πρόκληση, καθώς υπήρχε ο προβληματισμός ως προς το ενδεχόμενο η μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ της εκπαιδεύτριας και των εκπαιδευόμενων να αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα στην ανάπτυξη της επικοινωνίας, στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων και στη διαμόρφωση ενός ευχάριστου κλίματος στην ομάδα. Η εξέλιξη όμως των εν λόγω ομάδων, με την ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευόμενων και με την εντυπωσιακή, σε κάποιες των περιπτώσεων, διάθεση για μάθηση που εκφραζόταν μέσα από την ενεργό συμμετοχή τους με διαρκείς απορίες και επιθυμία για μοίρασμα εμπειριών ζωής, διέψευσαν κάθε προκατάληψη και αμφιβολία.
Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε στην πρώτη κιόλας συνάντηση, στη γνωριμία με τις ομάδες, καθώς υπήρχε έντονη θέληση για συνεργασία και πολύ ευχάριστη διάθεση από μέρους των εκπαιδευόμενων, γεγονός που συνέβαλε θετικά στη συνοχή των ομάδων. Οι εκπαιδευόμενοι, που ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα της Τρίτης Ηλικίας ήταν άνθρωποι γεμάτοι ζωντάνια και όρεξη για ζωή. Διέθεταν αντίληψη και απόψεις για ό,τι συμβαίνει μέσα τους και γύρω τους και αντιμετώπιζαν καλοπροαίρετα τους συνανθρώπους τους, ενώ δε δίσταζαν να αυτοσαρκάζονται, διαθέτοντας αστείρευτο χιούμορ.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων στις τρεις αυτές ομάδες, εξέφρασε από τις πρώτες συναντήσεις την ανάγκη για εξωτερίκευση των συναισθημάτων του και έδειξε ότι είχε την πρόθεση να μοιραστεί τις εμπειρίες του με τα υπόλοιπα μέλη. Οι  θεματικές των συναντήσεων  όπως ο ρόλος τους στην οικογένεια, η κατάθλιψη, το άγχος, η μοναξιά, τους αφορούσαν άμεσα και τους έδιναν το χώρο να μιλήσουν για αυτά και να εκφραστούν ελεύθερα. Οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας όμως, καθώς είναι απαλλαγμένοι από κάθε αναστολή και φόβο για ελεύθερη έκφραση, κατάφεραν να μοιραστούν συναισθήματα και εμπειρίες, να γίνουν υποστηρικτικοί μεταξύ τους και οι ομάδες από εκπαιδευτικές να υπάρχει διάθεση να εξελιχθούν σε θεραπευτικές ορισμένες φορές.
Υπήρξαν στιγμές μεγάλης συναισθηματικής φόρτισης και λύπης που μοιράστηκαν οι εκπαιδευόμενοι με την ομάδα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η συγκίνηση στη συζήτηση που έγινε για τη μοναξιά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευόμενων ζουν μακριά από τα παιδιά τους. Επίσης, το ότι μια κυρία, που είχε «χάσει» τον εγγονό της πριν μία εβδομάδα, ήρθε στην επόμενη συνάντηση της ομάδας, παρά τη στεναχώρια της και μίλησε ενώ έκλαιγε συνάμα, για το πώς ένιωθε, ενώπιον όλων. Και η περίπτωση ενός κυρίου, του οποίου η γυναίκα αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας και της οποίας τη φροντίδα είχε αναλάβει ο ίδιος, ο οποίος  αποκάλυψε δακρύζοντας το πόσο καλό του κάνει η συμμετοχή του στην ομάδα, καθώς στο σπίτι προσπαθούσε να είναι πάντα χαρούμενος για να μην τον βλέπει η σύζυγός του στενοχωρημένο και αδυνατούσε να μοιραστεί τους φόβους του μαζί της.
Στις συναντήσεις των ομάδων δεν έλειψαν οι ευχάριστες αλλά και οι αστείες στιγμές. Ένα από τα πιο ευχάριστα συμβάντα, ήταν όταν στην απονομή των βεβαιώσεων συμμετοχής σε μία από τις τρεις ομάδες, μία από τις γηραιότερες κυρίες, η οποία δε συμμετείχε πολύ ενεργά στις συναντήσεις, άρχισε να χειροκροτεί και να ρωτά επιμόνως εάν η βεβαίωση που πήρε έγραφε ότι είναι από το Υπουργείο, εννοώντας το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Η συγκεκριμένη κυρία δεν είχε τελειώσει το Δημοτικό και ήταν πολύ σημαντικό για αυτήν το ότι λάμβανε μία τέτοια βεβαίωση.
Η συμμετοχή μας στη Σχολή Γονέων του Νομού Ρεθύμνου είχε ως γνώμονα τις αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων και την προτεινόμενη θεματολογία από τις Σχολές Γονέων ενώ, οι εκπαιδευόμενοι, κατάφεραν να μας καταστήσουν κοινωνούς των εμπειριών, των γνώσεων και των συναισθημάτων τους. Τα οφέλη που αποκομίσαμε από τη συνεργασία μας με τις τρεις αυτές ομάδες ήταν πολλά, αλλά τα σπουδαιότερα είναι τα εξής:
– Ανακαλύψαμε τη χαρά, την καλοσύνη, τη ζωντάνια και τη διάθεση για μάθηση που έχουν οι άνθρωποι της Τρίτης Ηλικίας.
– Η αλληλεπίδρασή μας με τους ανθρώπους αυτούς ήταν καθοριστική για την αναθεώρηση των απόψεών μας πάνω σε πολλά θέματα.
Οι άνθρωποι της Τρίτης Ηλικίας εμπλέκονται έντονα στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν μεταξύ τους και συμμετέχουν ιδιαίτερα ενεργά όταν τα θέματα που πραγματεύεται η ομάδα άπτονται των ενδιαφερόντων τους. Είναι βαθιά η ανάγκη τους να μιλήσουν αλλά και να ακούσουν για αυτά και δεν έχουν αναστολές και φοβίες για το τι πρόκειται να πουν και πως θα ακουστούν. Στις συναντήσεις της ομάδας είναι πρόθυμοι να ξεδιπλώσουν κομμάτια της ζωής τους και έχουν διάθεση υποστήριξης και ενίσχυσης των υπολοίπων εκπαιδευομένων. Οι παρεμβάσεις τους αλλά και ο λόγος που αρθρώνουν, σε πολλές των περιπτώσεων, είναι εντυπωσιακός, αποκαλυπτικός και αποτελεί το απόσταγμα μιας ολόκληρης ζωής. Η αμφίδρομη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ εκπαιδευομένων και εκπαιδευτή αποτελεί μια πολύτιμη ευκαιρία για την εξέλιξη και των δύο πλευρών. Συνεπώς, η συνέχιση του εν λόγω προγράμματος είναι ιδιαιτέρως σημαντική και αναγκαία, καθώς οι άνθρωποι αυτής της ηλικιακής ομάδας αποτελούν ενεργό και αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.