Χωρίς καμία αμφιβολία, ένας από τους συνεκτικούς δεσμούς, ο οποίος αν ήταν γερός δε θα είχαμε ποτέ κλυδωνισμούς σε μιαν κοινωνία, είναι ο αμοιβαίος σεβασμός της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων μεταξύ των πολιτών.
Ας ξαναπροσπαθήσουμε, λοιπόν, πρώτα, να ορίσουμε τι είναι αξιοπρέπεια και τι δικαιώματα. Κατόπιν, ας ιδούμε τι είναι σεβασμός. Χρειάζονται, νομίζω, οι εν λόγω διευκρινίσεις, γιατί, κάπου μέσα στο καθημερινό τρέξιμο, κινδυνεύουμε να τα ξεχάσουμε.
Έτσι, αξιοπρέπεια ενός ανθρώπου είναι, κατά τη γνώμη μου, το σύνολο των ιδιοτήτων εκείνων του χαρακτήρα του που τον ξεχωρίζουν από τους άλλους ή/και του προσδίδουν αξία αφενός μεν, αφετέρου δε η συμφωνία των λόγων και των πράξεών του με τους κανόνες της σωστής προς τους άλλους συμπεριφοράς.
Τα δικαιώματα χωρίζονται σε ατομικά και κοινωνικά, σε πολιτικά και ηθικά. Τα ατομικά αφορούν ένα μεμονωμένο άτομο, τα κοινωνικά τα οργανωμένα μέλη ενός κοινωνικού συνόλου. Τα ηθικά δικαιώματα των ανθρώπων ορίζονται και προστατεύονται από τους άγραφους νόμους και τις ηθικές αρχές τις οποίες αυτοί χαράζουν, ενώ τα πολιτικά σχετίζονται με τους κανόνες του γραπτού δικαίου και εξασφαλίζουν στους πολίτες εξουσίες και ελευθερίες στα πλαίσια του κοινωνικού τους ρόλου. Μ’ άλλα λόγια, έχουμε ατομικά πολιτικά και ηθικά δικαιώματα, που αφορούν κάθε πολίτη χωριστά, αλλά και κοινωνικά ηθικά και πολιτικά δικαιώματα για ομάδες πολιτών ή ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο.
Στις ανθρώπινες κοινωνίες, σεβασμός συνήθως καλείται η αναγνώριση και η εκτίμηση που έχουν οι άλλοι προς ένα συνάνθρωπό τους λόγω του πνευματικού ή του ψυχικού του κόσμου και για το ήθος του ή εξαιτίας της ηλικίας του ή/και της κοινωνικής του θέσης και της οικονομικής του ισχύος, ιδίως όταν όλα τα προαναφερθέντα τον ξεχωρίζουν από τους πολλούς. Καθημερινά, όμως, ομιλούμε για σεβασμό σε μιαν κοινωνία και οσάκις τηρούμε και εφαρμόζουμε με τη θέλησή μας όλα όσα ορίζουν, με σκοπό την αρμονική ένταξη στο ανθρωπογενές μας περιβάλλον και την έκτοτε κοινωνική συμβίωση, οι γραπτοί και άγραφοι κανόνες και νόμοι της.
Κατόπιν τούτων, έχω μιαν απορία για όλους μας. Μα, σας παρακαλώ, απαντήστε μου με το χέρι στην καρδιά…
Ομιλούμε, στις μέρες μας, περί σεβασμού των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των συνανθρώπων μας, ενώ (α) οι συντάξεις και τα λοιπά εισοδήματα των γονιών μας, των παππούδων και των γιαγιάδων, που τόσα πρόσφεραν άοκνα για να μπορούμε εμείς σήμερα να ζούμε, διαρκώς συρρικνούνται χωρίς κρατική αρωγή και υποστήριξη και στον αντίποδα τα βιοτικά τους έξοδα αυξάνονται αχαλίνωτα, (β) οι μισθοί των εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα κοντεύουν να «πιάσουν πάτο», παρότι εργάζονται υπό απάνθρωπες συχνά συνθήκες, με πενιχρά μέσα, με δαμόκλεια να κρέμεται στο λαιμό τους η σπάθα της απόλυσης και με «συναδέλφους» κοντά τους, οι οποίοι «σκάβουν», από προσωπικό συμφέρον κινηθέντες, το λάκκο των γύρωθέ τους και, τέλος, (γ) βγαίνουν στο «σφυρί» για ψίχουλα η ανάγκη για δουλειά, η περίθαλψη και η παιδεία του λαού και η πανανθρώπινη ειρήνη, για να πλουτίζουν τα αφεντικά του χρήματος, για να ευφραίνονται οι λίγοι και οι τοκογλύφοι, και δίνονται ψεύτικες υποσχέσεις για καλύτερες μέρες;
Πείτε, λοιπόν, την αλήθεια στα παιδιά που μας περιτριγυρίζουν και ψάχνουν το σεβασμό, ώστε να τον έχουν θεμέλιο στο οικοδόμημα της ζωής τους, για να μάθουν και να ξέρουν…
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ., φιλόλογος
