Ψυχικές αντιστάσεις στη δοκιμασία της κρίσης

 

Οι συσσωρευμένες οδυνηρές συνέπειες της κρίσης, υλικές και ψυχολογικές, θέτουν αδήριτη την ανάγκη άμεσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους. Η αρχική αντίσταση πηγάζει από τον ίδιο το δοκιμαζόμενο άνθρωπο, από τις φυσικές, τις ψυχικές και τις πνευματικές δυνάμεις που διαθέτει και είναι σε θέση να επιστρατεύσει την ώρα της κρίσης. Καθημερινά είμαστε μάρτυρες δικαιολογημένης διαμαρτυρίας διαφόρων ομάδων που τους πνίγει το άδικο και τους πληγώνει η αναλγησία. Παράλληλα, με δυνάμεις που αναδύονται από το ήθος και την ανθρωπιά των ανθρώπων, αντλούνται από την παράδοση και την παιδεία τους, και αναζητούνται στην αναθέρμανση των ανθρωπίνων σχέσεων και της κοινωνικής αλληλεγγύης, αντιμετωπίζονται αρχικά σε προσωπικό ψυχολογικό επίπεδο, οι πρώτες συνέπειες της κρίσης.

 

Στην κρίση που περνάμε κρίνεται η αντοχή και η ικανότητα του καθενός μας, να υπερβαίνουμε τις δυσκολίες και να μη μας συνθλίβουν οι αντιξοότητες, όποιες κι αν είναι. Προσπαθούμε να συνειδητοποιήσουμε τη σοβαρότητα της κρίσης και να ερμηνεύσουμε την αιτία της. Ενεργοποιούμε τις ψυχικές μας δυνάμεις για να καταλαγιάσουμε τα έντονα αρνητικά συναισθήματα, την αβεβαιότητα, το φόβο, το άγχος, την απαισιοδοξία. Ζητάμε να σταθούμε στα πόδια μας, να ανακτήσουμε αυτοπεποίθηση, να διαλύσουμε το σοκ που έχουμε υποστεί και να μην επιτρέψουμε στον εφιάλτη της αβεβαιότητας να μας εξουθενώνει.

 

Συγχρόνως αναμένεται, με δικαιολογημένη ανησυχία και εναγώνια προσδοκία, να ληφθούν έγκαιρα, από την υπεύθυνη πολιτική ηγεσία, τα ενδεδειγμένα μέτρα, για να γίνει η κρίση το γρηγορότερο παρελθόν, όπως ελπίζουμε ότι θα συμβεί και με την παρούσα συγκυρία.

 

Μέχρι τότε ο καθένας προσπαθεί, με τον τρόπο που μπορεί, με τις γνωστικές του λειτουργίες και ικανότητες, να αντιληφθεί, να εκλογικεύσει και να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα, στην οποία βρίσκεται. Με τις θετικές συναισθηματικές του δυνάμεις, όπως την υπομονή, την αισιοδοξία και την ελπίδα, να οπλισθεί με θάρρος και αντοχή, δαμάζοντας τις αρνητικές καταστάσεις φόβου, ανασφάλειας, απαισιοδοξίας και θλίψης. Με τη λειτουργία και τη δύναμη της θέλησής του, να ενεργοποιήσει όλες τις ψυχικές του δυνάμεις σε αποφάσεις και πράξεις, για μια δυναμική αντιμετώπιση της δοκιμασίας και επινόηση τρόπων χειρισμού και υπέρβασης των συνεπειών της.

 

Με τις ειδικότερες πνευματικές λειτουργίες και ικανότητες που ως άνθρωπος διαθέτει, να αναζητήσει νόημα και σκοπό στα γεγονότα και τις καταστάσεις, στήριξη και παρηγοριά στον πόνο και τη στέρηση, τρόπους εξόδου από τα αδιέξοδα, ακόμη και τη δύναμη της υπέρβασης. Οι πνευματικές αυτές λειτουργίες και ικανότητες περιγράφονται και περιέχονται στις πέντε βασικές ψυχολογικές έννοιες: τη λογικότητα, την κοινωνικότητα, τη δημιουργικότητα, την ηθικότητα και τη θρησκευτική πίστη. Ανάλογα με την ιδιαίτερη αγωγή και παιδεία και τα προσωπικά «πιστεύω» του καθενός, είναι περιοχές του ανθρώπινου ψυχισμού, από τις οποίες αντλούνται θετικές δυνάμεις αντιμετώπισης και υπέρβασης της δοκιμασίας.

 

Πρόκειται για ιδιότητες και χαρακτηριστικά που διακρίνουν σαφώς την ανθρώπινη φύση από την υπόλοιπη κτίση, για γνωρίσματα που προσδιορίζουν αποκλειστικά τον άνθρωπο και διαγράφουν το μεγάλο και αγεφύρωτο χάσμα που τον χωρίζει από το πιο εξελιγμένο ζωικό είδος. Είναι οι εσωτερικές δυνάμεις για υψηλές κατακτήσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δημιουργίας. Είναι η ανεξάντλητη πηγή αξιών και ιδανικών που δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη και ανεβάζουν σε διαρκώς υψηλότερα επίπεδα την ποιότητα της ζωής. Κυρίως αποτελούν τη δύναμη και την έμπνευση για υψηλές επιδόσεις του ανθρώπινου στοχασμού, για βίωση εθνικών αξιών, για ανάταση θρησκευτική, για πραγμάτωση ηθικής ζωής, για καλλιτεχνική δημιουργία, για αισθητική απόλαυση, για ανάπτυξη της επιστήμης, για οικονομική πρόοδο, για κοινωνική συνοχή, για δημιουργία και παραγωγή ανθρώπινου πολιτισμού.

 

Η αυθόρμητη ενεργοποίηση και η συστηματική αξιοποίηση των φυσικών, ψυχικών και οι πνευματικών δυνάμεων στην αντιμετώπιση της κρίσης αποτυπώνεται σε καθημερινές αφανείς πράξεις συγκινητικής αλληλεγγύης και θυσιαστικής αγάπης. Εκδηλώνεται ακόμη και στις πολλές, μικρότερες ή μεγαλύτερες μορφές οργανωμένης εθελοντικής δράσης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, που με ιδιαίτερη συχνότητα και ποικιλία επινοούνται και ενεργοποιούνται την περίοδο αυτή.

 

Ο δοκιμαζόμενος, ωστόσο, άνθρωπος δεν είναι πάντοτε σε θέση να αντιμετωπίσει την κρίση με μόνο τις δικές του ψυχικές αντοχές και πνευματικές αντιστάσεις. Η περιπέτειά του, εξάλλου, δεν οφείλεται στον ίδιο, αλλά σε ανεξέλεγκτους, εκτός του εαυτού του παράγοντες. Ούτε και η ενεργοποίηση της ατομικής ή ομαδικής προσφοράς αγάπης είναι πάντοτε επαρκής, πέρα από το να δώσει μια άμεση ανακούφιση και μια προσωρινή λύση σε μικρή έκταση. Οι υπάρχουσες υλικές και ψυχικές προϋποθέσεις, μπορεί να κλιμακώνονται από την παντελή έλλειψη οποιασδήποτε στήριξης, μέχρι την ύπαρξη κάποιων δυνατοτήτων που και αυτές αποδεικνύονται τελικά αναποτελεσματικές. Γι’ αυτό και αναμένεται από τους κυρίως υπεύθυνους θεσμούς και αρμόδιους φορείς, μια πιο συνολική και πιο οριστική βοήθεια και συμπαράσταση στα προβλήματα που προκαλεί η κρίση.

 

Αναμένεται αρχικά από την κυρίως υπεύθυνη για την οικονομική κρίση πολιτεία και την πολιτική, να επιδιώξει και να επιτύχει την ταχύτερη έξοδο της χώρας από την αδιέξοδη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Να ανασυγκροτηθεί το κράτος και να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε όλους το τομείς, να ανορθωθεί το κύρος της χώρας στη συνείδηση των πολιτών και διεθνώς και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην αδιάφθορη πολιτική και την ευνομούμενη δημοκρατία. Να ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα για την καταπολέμηση της διαπιστούμενης βαθιάς διαφθοράς των υπευθύνων, σε όλες τις μορφές της, και για την εξυγίανση του δημόσιου και κοινωνικού βίου από τα φαινόμενα σήψης και παρακμής. Το κοινωνικό λεγόμενο κράτος να εξασφαλίζει, με κάθε μέσο, την άμεση ανακούφιση των πιο αδύνατων και ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.

 

Η παιδεία να υψωθεί στο ύψος της μεγάλης της αποστολής και να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε όλες της βαθμίδες της, καλλιεργώντας πρωτίστως ήθος και παρέχοντας στα παιδιά και στους νέους τις γνώσεις και τις αξίες που απαιτούν οι καιροί και τους θωρακίζουν για να αντέχουν στις δοκιμασίες και να προχωρούν δημιουργικά στη ζωή τους.

 

Η Εκκλησία να στηρίξει, όπως και το κάνει σε ευρεία κλίμακα, με τις υλικές δυνατότητες που διαθέτει, όσο γίνεται μεγαλύτερο πλήθος συνανθρώπων που μαστίζονται από άμεσες ανάγκες επιβίωσης. Ως θεοίδρυτος θεσμός, μοναδικός χώρος βίωσης και εμπειρίας της πίστης και της αγάπης, να προσφέρει στα μέλη της και σε όσους της το ζητούν, τη δική της θεϊκή στήριξη και πνευματική θαλπωρή, όχι μόνο καλύπτοντας ανάγκες, αλλά δίνοντας ουσιαστικό νόημα και σταθερή δύναμη υπέρβασης της δοκιμασίας.

 

Η επιστήμη και η διανόηση διαθέτει πολύτιμη γνώση και εμπειρία, ώστε να είναι σε θέση, απευθυνόμενη σε μικρότερες ομάδες ή και στον ευρύτερο δοκιμαζόμενο πληθυσμό, να στηρίξει ψυχικά, να αναπτερώσει το ηθικό, να δώσει νόημα και σκοπό στα συμβαίνοντα, αισιοδοξία και ελπίδα στον καταπτοημένο άνθρωπο. Αναμένεται, και μάλιστα επειγόντως, από τους εκπροσώπους των ανθρωπολογικών επιστημών (Βιολογία, Ψυχολογία, Ιατρική, Κοινωνιολογία, Παιδαγωγική) να μιλήσουν για ό,τι πιο θετικό και δυνατό διαθέτει η φύση του ανθρώπου και για τον τρόπο αξιοποίησής του, για να σταθεί ικανός να αντιμετωπίσει την κρίση. Και από τους εργάτες των ανθρωπιστικών επιστημών (Φιλολογία, Ιστορία, Φιλοσοφία, Τέχνη, Θεολογία), να προβάλλουν τις γνώσεις, τις αξίες και τις πνευματικές δυνάμεις που στηρίζουν, εμπνέουν και ανυψώνουν ουσιαστικά τον δοκιμαζόμενο άνθρωπο, δίνοντάς του και τη δυνατότητα υπέρβασης της κρίσης στον προσωπικό και κοινωνικό του βίο.

 

Τέλος τα μέσα γενικής επικοινωνίας, πληροφόρησης και ψυχαγωγίας, η τέχνη στις διάφορες μορφές της, η πολιτιστική δημιουργία, η λαϊκή παράδοση, η διασκέδαση μπορεί να έχουν ιδιαίτερα σημαντική συμβολή. Να συμπαρασταθούν στην ανακούφιση από τον πόνο, στην ανανέωση της ψυχικής διάθεσης και στην προστασία της ψυχικής υγείας, αντί να εκπέμπουν την ωμή και χυδαία πρόκληση και να προκαλούν χαοτική σύγχυση ιδεών και αξιών. Να προσφέρουν κάτι ουσιαστικό που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανθρώπινες ψυχικές και πνευματικές ανάγκες σε ώρα κρίσης.

 

Εκείνο που επισημαίνεται εδώ είναι ότι σε κάθε μορφή παρεχόμενης στήριξης προς το δοκιμαζόμενο άνθρωπο, δεν πρέπει να αγνοείται η ενιαία φυσική, ψυχική και πνευματική φύση του, και ότι η βοήθεια είναι τόσο αποτελεσματική όσο τηρείται μια ιεραρχημένη και ισόρροπη ικανοποίηση των βιολογικών, των ψυχικών και των πνευματικών του αναγκών. Ότι η αλληλεγγύη αρχίζει από την εξασφάλιση των βασικών αγαθών επιβίωσης και ποιότητας ζωής και προχωρεί και στις λοιπές ανάγκες ψυχικής και πνευματικής συμπαράστασης. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να διαφεύγει ότι ο δοκιμαζόμενος είναι ανθρώπινο πρόσωπο, άξιο απόλυτου σεβασμού των αναγκών του, της μοναδικότητάς του, της ελευθερίας του και της αξιοπρέπειάς του.