Η Κρήτη αναδεικνύεται σε πεδίο περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών με την προστασία περιοχών Natura και την εφαρμογή προγραμμάτων όπως το Life Phoenix, που στοχεύουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και της φυσικής κληρονομιάς του νησιού
Τη βραδύτητα που χαρακτηρίζει την εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνει η παγκόσμια κοινότητα για τον περιορισμό και τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής τόνισε ο Μιχάλης Προμπονάς, φυσικός περιβαλλοντολόγος και υπεύθυνος του εργαστηρίου οικολογίας και διαχείρισης περιβάλλοντος του μουσείου Φυσικής Ιστορίας, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ΣΚΑΪ Κρήτης 92,1 και την εκπομπή της Σώτιας Πεντεδήμου. Όπως ανέφερε μεταξύ άλλων, η ραγδαιότητα των καιρικών φαινομένων, οι τάσεις μείωσης της χρηματοδότησης που διατίθεται για περιβαλλοντικά ζητήματα και η αργή και συχνά αποσπασματική εφαρμογή πολιτικών για την πράσινη ανάπτυξη και την εξασφάλιση της βιωσιμότητας, είναι ζητήματα που προβληματίζουν και θέτουν σε αμφισβήτηση ακόμα και τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού. Σύμφωνα με τον κ. Προμπονά, οι στόχοι της συμφωνίας για επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας του πλανήτη μέχρι το 2050 και για μείωση του 50% των ρύπων από τα αέρια του θερμοκηπίου είναι ίσως μη ρεαλιστικοί, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέχρι το 2050, θα χρειαζόμαστε τρεις πλανήτες για να ζούμε. Σημαντικό ρόλο παίζει η ατομική ευθύνη στην υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης του ανθρακικού μας αποτυπώματος, ωστόσο όπως επεσήμανε ο κ. Προμπονάς, ακόμα σημαντικότερη είναι η θέσπιση συγκροτημένων πολιτικών εκ μέρους των κρατών.
Την ίδια ώρα, συνολικά 54 προστατευόμενες περιοχές Natura υπάρχουν στην Κρήτη, οι οποίες βρίσκονται υπό τη διαχείριση του ΟΦΥΠΕΚΑ, μέσω των δύο μονάδων διαχείρισης του νησιού, η μία αφορά τη Δυτική και η άλλη την Ανατολική Κρήτη. Όπως σημείωσε ο κ. Προμπονάς, η προστασία αυτών των περιοχών είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και τη συντήρηση των συγκεκριμένων οικοσυστημάτων και για τις επόμενες γενιές. Μία επιπλέον δράση περιβαλλοντικής προστασίας είναι το πρόγραμμα Life Phoenix, που αφορά την προστασία του φοίνικα του Θεόφραστου, ο οποίος εντοπίζεται σε έξι διαφορετικές περιοχές της Κρήτης. Στόχος του προγράμματος Life Phoenix είναι η προώθηση των γνώσεων, μεθοδολογιών και διαδικασιών που αποσκοπούν στη βελτίωση της διατήρησης της κατάστασης των ενδημικών φοινικοειδών της Ευρώπης, που σχηματίζονται από τον κανάριο φοίνικα στα Κανάρια Νησιά και τον κρητικό φοίνικα στην Ελλάδα.
«Το περιβάλλον πριν από κάποιες δεκαετίες θεωρούνταν πολυτέλεια»
Περισσότερο ενημερωμένοι σε σχέση με το παρελθόν είναι οι άνθρωποι σήμερα, όσον αφορά το περιβάλλον και τα θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος, σύμφωνα με τον κ. Προμπονά, ο οποίος αναφέρθηκε στην πληθώρα των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων που μας παρέχουν πληροφορίες, χωρίς ωστόσο να το κάνουν όλα και απαραίτητα σωστά. «Το περιβάλλον μέχρι πριν από κάποιες δεκαετίες θεωρούνταν πολυτέλεια, γιατί ίσως δεν είχε καταλάβει ο κόσμος πόσο σημαντική ήταν η περιβαλλοντική διακυβέρνηση. Βλέπουμε λοιπόν τα τελευταία χρόνια ότι τα προβλήματα είναι πολύ πιο έντονα», σημείωσε, ενώ στη συνέχεια τόνισε ότι υπάρχουν πολιτικές που έχουν να κάνουν με την προστασία, τον περιορισμό ή τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης και αλλαγής και τάσεις που στοχεύουν στην περιβαλλοντική βελτίωση.
Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα πολιτικών που μπορούν να εφαρμοστούν, τα οποία είτε έχουν να κάνουν με τη διατήρηση μία στάσης αδράνειας απέναντι στην κλιματική αλλαγή, που θα οδηγήσει σε μη αντιστρεπτά καιρικά φαινόμενα, είτε έχουν να κάνουν με εφαρμογή των αποφάσεων της συμφωνίας του Παρισιού. «Υπάρχουν πολλά μοντέλα πολιτικών που μπορούν να εφαρμοστούν. Αν εφαρμοστεί η πολιτική της αδράνειας, θα αυξηθεί η θερμοκρασία τρεις και πέντε βαθμούς και θα οδηγηθούμε σε μη αντιστρεπτά φαινόμενα. Η φύση και ο πλανήτης θα επιβιώσουν, εμείς όχι. Υπάρχουν μοντέλα που μιλούν για μετριασμό. Η Ε.Ε. είναι πρωτοπόρα, προτείνει πολιτικές και δράσεις και προσπαθεί να τις εφαρμόσει και στα κράτη μέλη, τα οποία είναι υποχρεωμένα να τις εφαρμόσουν και με βάση την κρατική τους νομοθεσία. Το θέμα είναι ότι αργούμε κάπως», σημείωσε ο κ. Προμπονάς.
«Παλαιότερα μιλούσαμε για μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, τώρα ζούμε με αυτήν»
Η ανάληψη ατομικής ευθύνης δεν επαρκεί για τη διαχείριση των προβλημάτων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, όπως τόνισε ο κ. Προμπονάς, επισημαίνοντας επίσης ότι ο κώδωνας του κινδύνου έχει κρούσει εδώ και πολλές δεκαετίες. «Η ατομική ευθύνη δεν σημαίνει ότι μπορεί να λύσει τα πάντα. Πρέπει και οι κυβερνήσεις να δράσουν και να υλοποιήσουν πολιτικές, οι οποίες να είναι φιλοπεριβαλλοντικές ή να βοηθάνε σε θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος, που έχει να κάνει με τον μετριασμό των επιπτώσεων που έχουμε από τις ανθρώπινες κυρίως δραστηριότητες. Δεν σημαίνει ότι με ατομικές ενέργειες θα λύσω το ενεργειακό πρόβλημα που υπάρχει ή την ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας. Καλό είναι να το κάνω, ό,τι κάνεις είναι καλό. Πρέπει να έχουμε και αντίστοιχες πολιτικές που να οδηγούν στην προστασία ή στη σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος. Κάποια πράγματα γίνονται αποσπασματικά και κάποια είναι επικοινωνιακά, ακόμα και σε επίπεδο ΕΕ. Παλαιότερα μιλούσαμε για μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, τώρα ζούμε με αυτήν. Πλέον μιλάμε για προσαρμογή».
Παράλληλα, εφικτοί είναι οι στόχοι της συμφωνίας του Παρισιού, σύμφωνα με τον κ. Προμπονά, ωστόσο δημιουργείται προβληματισμός για το κατά πόσο το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί θα προλάβει να καλύψει τις ανάγκες του πλανήτη. «Η συμφωνία του Παρισιού που είναι σε ισχύ έχει θέσει εφικτούς στόχους, αλλά πρέπει πιο γρήγορα να παρθούν κάποια μέτρα. Για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση με την πράσινη συμφωνία έχει πάρει την απόφαση να γίνει κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050 και έχουν θέσει διάφορους στόχους, όπως μέχρι το 2030 να μειωθούν μεσοπρόθεσμα 50% οι ρύποι και οι εκπομπές του θερμοκηπίου. Αυτό που λέει πάλι η Ε.Ε είναι ότι μέχρι το 2050 θα χρειαζόμαστε τρεις πλανήτες για να καλύψουμε το λεγόμενο οικολογικό αποτύπωμα, ή τις ανάγκες που έχουμε, λόγω του ότι αυξάνεται και ο πληθυσμός. Πρέπει να πάρουμε πολύ πιο γρήγορα μέτρα, όσον αφορά την κατανάλωση, την αειφόρο ανάπτυξη, την ενέργεια και την παραγωγή της. Αλλιώς δεν θα μπορείς να παράγεις τρόφιμα και να καλύπτεις τις ανάγκες για να ζουν οι άνθρωποι. Δεν ξέρω αν θα προλάβουμε τη συμφωνία του Παρισιού. Μπορεί στο μεσοδιάστημα να αλλάξουν οι στόχοι. Ίσως το 2050 φανεί μακροπρόθεσμος στόχος», ενώ απαντώντας σε αυτούς που μιλούν για κλιματική μεταβλητότητα και όχι για κλιματική κρίση, ο κ. Προμπονάς σημείωσε: «Η κλιματική μεταβλητότητα υπήρχε στη διάρκεια των αιώνων, αλλά δεν γίνονταν τόσο έντονα όσο γίνεται τώρα. Πλέον μιλάμε για άνοδο της θερμοκρασίας κάθε χρόνο, άνοδο της στάθμης της θάλασσας, για ακραία καιρικά φαινόμενα».
«Οι προστατευόμενες περιοχές γίνονται με γνώμονα τον άνθρωπο, δεν γίνονται για να αποκλειστεί ο άνθρωπος»
Συνολικά 364 προστατευόμενες περιοχές Natura βρίσκονται στην Ελλάδα, με 54 εξ αυτών να βρίσκονται στην Κρήτη. Σύμφωνα με τον κ. Προμπονά, το καθεστώς προστασίας στο οποίο υπάγονται αυτοί οι οικότοποι υπάρχει προκειμένου να διατηρείται το προσφερόμενο αντικείμενο τους και για το μέλλον. «Οι προστατευόμενες περιοχές γίνονται με γνώμονα τον άνθρωπο, δεν γίνονται για να αποκλειστεί ο άνθρωπος. Έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 και έχουν ένα καθεστώς προστασίας για να προστατευτεί το αντικείμενο που πρέπει να προστατευτεί, είτε αυτό είναι η βιοποικιλότητα, είτε είναι οι οικότοποι προτεραιότητας, είτε σπάνια είδη. Αυτά είναι για να τα έχει ο άνθρωπος και για να συνεισφέρει και στην υγεία, δημόσια και ψυχική. Τις προστατευόμενες περιοχές τις προστατεύουμε για να έχουμε το αντικείμενο και στις επόμενες γενιές, για να έχουμε αυτό που λέμε τη βιωσιμότητα».
Όπως τόνισε, οι προστατευόμενες περιοχές διαχειρίζονται από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, ο οποίος έχει λάβει σημαντικούς και αρκετούς πόρους για να πραγματοποιηθούν δράσεις και έργα που θα αφορούν ενέργειες διαχείρισης και παρακολούθησης των πληθυσμών. «Στην Κρήτη έχουμε δύο ειδικές μονάδες διαχείρισης, η μία του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και προστατευόμενων περιοχών Δυτικής Κρήτης και η άλλη έχει να κάνει με τις προστατευόμενες περιοχές της Ανατολικής Κρήτης. Αυτοί προσπαθούν να εφαρμόσουν τα διαχειριστικά μέτρα, πραγματοποιώντας διαχειριστικές δράσεις άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε ανεπιτυχώς. Είναι πάρα πολλά τα μέτωπα που έχουν να αντιμετωπίσουν, ενώ υπάρχει διαρκή συνεργασία με τους τοπικούς φορείς».
Ένα σημαντικό πρόγραμμα προστασίας των φοινικόδασων
Σην προστασία του Κρητικού φοίνικα του Θεόφραστου, ο οποίος εντοπίζεται σε έξι περιοχές του νησιού, το Βάι, τη Χρυσοσκαλίτισσα, την Πρέβελη, τη Σούγια Σελίνου, τον Άγιο Νικήτα και το Μάρτσαλο στοχεύει το πρόγραμμα Life Phoenix. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα σημαντικό έργο που υλοποιείται σε συνεργασία με εταίρους από την Ισπανία και συγκεκριμένα μία αναπτυξιακή εταιρεία από τα Κανάρια Νησιά, όπου υπάρχει ο Φοίνικας των Κανάριων Νήσων, που είναι επίσης προστατευόμενο είδος. Σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία προστασίας της φύσης και το υπουργείο Περιβάλλοντος, οι έξι περιοχές βρίσκονται σε πιλοτική παρακολούθηση, ενώ το έργο Life Phoenix ολοκληρώνεται το 2028. «Μέσα από το έργο Life Phoenix, που θα ολοκληρωθεί το 2028 παίρνουμε γνώσεις από ειδικούς επιστήμονες για τα δάση φοινίκων και προσπαθούμε να εφαρμόσουμε αντίστοιχα μέτρα και στην Ελλάδα και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που υπάρχουν με τους φοίνικες, όπως είναι ο τουρισμός, η υπερβόσκηση», τόνισε ο κ. Προμπονάς, συμπληρώνοντας επίσης ότι υπάρχει πρόθεση για σημαντικές δράσεις περίφραξης, οριοθέτησης και διαμόρφωσης μονοπατιών στις συγκεκριμένες περιοχές, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η προσβασιμότητα των επισκεπτών.
Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΣΤΑΚΟΓΛΟΥ
