Η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ-Τμήματος Δυτικής Κρήτης στην 6η Συνεδρίαση της 29-04-2025 μετά από συζήτηση σχετικά με το νέο Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) 11-4-2025 (ΦΕΚ 194/Δ/15-4-2025), το οποίο αφορά στην οριοθέτηση των οικισμών κάτω των δύο χιλιάδων (2.000) κατοίκων περιλαμβανομένων και των προϋφιστάμενων του 1923 ανακοινώνει τις απόψεις της για τον εν λόγω Π.Δ.:
«Δυστυχώς, η οριζόντια εφαρμογή του εν λόγω Προεδρικού Διατάγματος, το οποίο προβλέπει όχι μόνο την απαγόρευση διεύρυνσης των ορίων των οικισμών, αλλά και την αναδρομική συρρίκνωση αυτών, όπως και την επιβολή νέων αυστηρότερων όρων δόμησης, δημιουργεί σειρά από ανορθολογισμούς και αδικίες προς του πολίτες, εξαΰλωση της αξίας της ακίνητης περιουσίας κυρίως των μικροϊδιοκτητών και των ασθενέστερων πολιτών γενικότερα, υπονομεύοντας κατάφορα την ασφάλεια δικαίου όπως και θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα περί ιδιοκτησίας.
Αναλυτικά:
Η έκδοση του εν λόγω Π.Δ. αποσκοπεί στην υποχρέωση συμμόρφωσης της Διοίκησης στις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και στην ενσωμάτωση σε κανόνες δικαίου των πάγιων νομολογιακών κατευθύνσεων που αφορούν ζητήματα οριοθέτησης οικισμών, με κυρίαρχο αυτό της αναρμοδιότητας των Νομαρχών στην έγκριση των ορίων των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, καθώς και στην εξυπηρέτηση της ανάγκης ενοποίησης των δύο υφιστάμενων διαταγμάτων περί οριοθέτησης οικισμών (Π.Δ. 2.3.1981 ΦΕΚ Δ 138 και Π.Δ. 24.4.1985 ΦΕΚ Δ 181).
Το νέο Π.Δ., το οποίο προέκυψε κατόπιν επεξεργασίας από το ΣτΕ (Πρακτικά Επεξεργασίας ΣτΕ 74/2024 και 17/2025), καθορίζει τα κριτήρια, τις διαδικασίες και τους όρους για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, συμπεριλαμβανομένων και των προϋφιστάμενων του 1923, καθώς και τις χρήσεις γης και τους γενικούς όρους δόμησης και δεν εφαρμόζεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες Δόμησης αν δεν έχει προηγηθεί η έκδοση του Π.Δ. οριοθέτησης του οικισμού.
Σύμφωνα με το Π.Δ., προβλέπεται η οριοθέτηση οικισμών, η επανέγκριση των υφιστάμενων ορίων οικισμών, όπως είχαν καθοριστεί με προγενέστερες διοικητικές πράξεις, ή η αναοριοθέτησή τους, σε περιπτώσεις που εντοπίζονται ουσιώδη ελαττώματα.
Κομβική ημερομηνία για τον καθορισμό των ορίων είναι η 14η Μαρτίου 1983, ημερομηνία έναρξης ισχύος του Ν. 1337/1983, και η πραγματική κατάσταση του οικισμού κατά την τότε χρονική στιγμή. Όλα τα στοιχεία που αφορούν τα κτίσματα θα πρέπει να ανάγονται υποχρεωτικά σε χρόνο προγενέστερο του έτους 1985 και να αποδεικνύουν την ύπαρξη του οικισμού ως αυτοτελούς οικιστικού συνόλου με τουλάχιστον δέκα (10) κτίρια ή/και άλλες κοινόχρηστες/κοινωφελείς λειτουργίες ή χώρους. Κατά τον προσδιορισμό των ορίων, θα ερευνάται υποχρεωτικά η ύπαρξη τμήματος που προϋφίσταται του 1923.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διαδικασία επανέγκρισης ή αναοριοθέτησης απαγορεύεται η διεύρυνση του ορίου του οικισμού με βάση νέα πραγματική κατάσταση που προέκυψε μετά τον αρχικό καθορισμό του.
Ο ιστός των οικισμών, βάσει του νέου Π.Δ., διακρίνεται σε τρία τμήματα-ζώνες (Ζώνη Α για το προϋφιστάμενο του 1923 συνεκτικό τμήμα, Ζώνη Β για το συνεκτικό τμήμα που δημιουργήθηκε το διάστημα 1923-1983 και Ζώνη Β1 για το διάσπαρτο τμήμα που δημιουργήθηκε το διάστημα 1923-1983). Επιπλέον, προβλέπεται ο επανακαθορισμός του Δελτίου Αρχιτεκτονικής Αναγνώρισης κάθε οικισμού. Η διαδικασία οριοθέτησης κινείται είτε από τον οικείο Δήμο είτε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο πλαίσιο εκπόνησης Τοπικών ή Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ/ΕΠΣ) ή με αυτοτελές Π.Δ., με μέριμνα για τη συμμετοχή των φορέων και των πολιτών. Το τοπογραφικό διάγραμμα ή ο ορθοφωτοχάρτης που δημοσιοποιείται για την οριοθέτηση αυτού πρέπει να είναι σε κλίμακα 1:5.000. Όρια οικισμών που καθορίστηκαν από αναρμόδια όργανα επανεγκρίνονται ή αναοριοθετούνται υποχρεωτικά στο πλαίσιο των ΤΠΣ/ΕΠΣ ή αυτοτελούς Π.Δ. Σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις, για την έκδοση Π.Δ. οριοθέτησης οικισμού στο πλαίσιο ΤΠΣ/ΕΠΣ ή αυτοτελούς Π.Δ. που καλύπτει τουλάχιστον έναν οικισμό, ακολουθούνται οι διατάξεις του εν λόγω νέου Π.Δ.
Στην Π.Ε. Χανίων, εκπονούνται σήμερα ΤΠΣ για τον Δήμο Σφακίων και Δήμο Πλατανιά και η Μελέτη Οριοθέτησης Οικισμών Δήμου Χανίων, ενώ αυτές τις μέρες συμβασιοποιείται το ΤΠΣ Δήμου Αποκορώνου και Δήμου Καντάνου – Σελίνου, ενώ τα ΤΠΣ Δήμου Κισσάμου και Δήμου Χανίων δεν έχουν προκηρυχθεί ακόμα.
Στην Π.Ε. Ρεθύμνου εκπονούνται ΤΠΣ για το Δήμο Ρεθύμνου και το Δήμο Μυλοποτάμου και οι Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών του Δήμου Αγ. Βασιλείου και του Δήμου Αμαρίου.
Στο πλαίσιο των παραπάνω εκπονούμενων μελετών, η οριοθέτηση των οικισμών θα γίνεται με το νέο Π.Δ. Μέχρι την έκδοση του Π.Δ. οριοθέτησης κάθε οικισμού, οι διατάξεις του από 11.04.2025 Π.Δ. δεν εφαρμόζονται ευθέως για την έκδοση οικοδομικών αδειών ή άλλων πράξεων, πλην της απαγόρευσης ανέγερσης βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων κατηγορίας Α και εν γένει οχλουσών εγκαταστάσεων σε απόσταση έως και πεντακοσίων (500) μέτρων περιμετρικά του οικισμού, η οποία είναι άμεσα εφαρμοστέα.
Παρατηρήσεις – Προβληματισμοί:
- Η εφαρμογή του από 11.04.2025 Π.Δ. για τον προσδιορισμό του ορίου των οικισμών βάσει της πραγματικής κατάστασής τους κατά την 14η Μαρτίου 1983, ενέχει μεγάλο κίνδυνο, ιδιοκτησίες που ήταν εντός οικισμού (οικόπεδα) βάσει της οριοθέτησής τους με Απόφαση Νομάρχη σύμφωνα με το Π.Δ. του 1985, να βρεθούν εκτός οικισμού (να γίνουν αγροτεμάχια).
Πρέπει να σημειώσουμε το προφανές, ότι δηλαδή η επανέγκριση ή αναοριοθέτηση των ορίων των οικισμών, θα έπρεπε να λάβει υπόψη της, την έγκριση των ορίων δυνάμει προγενέστερων διοικητικών πράξεων και να μην επέλθει με κανένα τρόπο συρρίκνωση αυτών, προστατεύοντας έτσι το ατομικό δικαίωμα στην ιδιοκτησία, κατ’ επιταγή του αρθ.17 παρ.1 του Συντάγματος.
Σε μία ευνομούμενη πολιτεία και ένα κράτος δικαίου, δεν νοείται άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα που για 40 χρόνια βρίσκονται εντός οικισμού, να τίθενται ξαφνικά, με την εφαρμογή του νέου Π.Δ., εκτός οικισμού και να καθίστανται μη άρτια και μη οικοδομήσιμα αγροτεμάχια.
Αυτή η αναδρομική ανατροπή είναι η επιτομή της παραβίασης της «Αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη Διοίκηση», υπονομεύει την «Ασφάλεια Δικαίου», προσβάλλει πρόδηλα την «Αρχή της Αναλογικότητας» προς τους πολίτες και σίγουρα θέτει εν αμφιβόλω τον «Ορθολογικό Χωρικό Σχεδιασμό» που προτάσσει το αρθ.24 του Συντάγματος.
- Άλλος σημαντικός τεχνικής φύσεως προβληματισμός αφορά στις ιδιοκτησίες που τέμνονται από το όριο του οικισμού. Η νέα διάταξη απαιτεί το τμήμα εντός ορίων οικισμού να αντιστοιχεί σε έκταση τουλάχιστον 30% της συνολικής ιδιοκτησίας, γεγονός που εκτιμούμε ότι θα δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην εφαρμογή και θα καταστήσει μη οικοδομήσιμα πολλά τεμνόμενα ακίνητα.
- Το από νέο Π.Δ. αφορά ρητά οικισμούς που ήταν απογεγραμμένοι ως αυτοτελείς πριν το 1983 με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων και εξακολουθούν να έχουν πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων. Ανακύπτει λοιπόν το ερώτημα για την πολεοδομική αντιμετώπιση των οικισμών που το 1983 είχαν πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, αλλά σήμερα έχουν πληθυσμό άνω των 2.000 κατοίκων και δεν υπάγονται έτσι στο νέο Π.Δ. Θεωρούμε κρίσιμο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να δώσει άμεσα απάντηση για το ζήτημα αυτό, το οποίο δεν μνημονεύεται πουθενά.
- Οικόπεδα που θα κατατμηθούν μετά την 15η.04.2025, ημερομηνία έναρξης ισχύος του από 11.04.2025 Π.Δ., ακολουθώντας τις διατάξεις του από 24.04.1985 Π.Δ/τος (ΦΕΚ 181/Δ), ενέχει μεγάλος κίνδυνος μετά την έκδοση του Π.Δ. της οριοθέτησης των οικισμών να καταστούν μη άρτια. Αυτό θα συμβεί στα Τμήματα των οικισμών που θα οριστεί Ζώνη Α (συνεκτικό προ 1923 τμήμα, με κατά κανόνα αρτιότητα 2000 τμ και παρεκκλίσεις 300 τ.μ. για οικόπεδα προϋφιστάμενα της 13-03-1981 και 150 τ.μ. για οικόπεδα προϋφιστάμενα της 25-07-1979), στη θέση τμημάτων που αποτελούσαν το συνεκτικό τμήμα του οικισμού προ 1985 με αρτιότητα κανόνα μικρότερη των 2000τ.μ. ή/και στην περίπτωση οικισμών που οι νέες αρτιότητες των Ζωνών θα είναι μικρότερες από αυτές που έχουν καθοριστεί στις Αποφάσεις Νομάρχη.
Η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ-ΤΔΚ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα προβεί σε περαιτέρω αναλύσεις και ενέργειες για την ενημέρωση των μελών του αλλά και της κοινωνίας. Σε κάθε περίπτωση,
Καλούμε την Πολιτεία να αποσύρει ή να αναστείλει άμεσα το επίμαχο Π.Δ. και ταυτόχρονα να επισπεύσει στο σύνολο της Επικράτειας την ολοκλήρωση των νόμιμα θεσμοθετημένων σύγχρονων εργαλείων τακτοποίησης του χώρου που διαθέτει (Τ.Π.Σ & Ε.Π.Σ.), ώστε η όποια ενσωμάτωση νομολογιακών κατευθύνσεων να υλοποιηθεί με επιστημονικό, εξειδικευμένο τοπικά, ορθολογικό και δίκαιο τρόπο για τους πολίτες, και όχι με παρωχημένες ή οριζόντιες λογικές που θα απαξιώσουν και εν τέλει θα εξαφανίσουν την ανάπτυξη της υπαίθρου».
