Η επαναχρησιμοποίηση μη συμβατικών υδατικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων των εκροών επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων, συμβάλλει στην ορθολογικότερη διαχείρισή τους και αυξάνει τη διαθεσιμότητά τους. Ιδιαίτερα, η επαναχρησιμοποίηση των εκροών υγρών αποβλήτων ευνοείται από τις συνεχώς εξελισσόμενες σχετικές τεχνολογίες, αλλά απαιτεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την ορθολογική τους χρήση.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), παρά της αυξανόμενες ανάγκες σε νερό, η επαναχρησιμοποίηση και γενικά η χρήση μη συμβατικών υδατικών πόρων, υστερεί συγκριτικά με άλλες αναπτυγμένες περιοχές του πλανήτη. Π.χ. στη Γαλλία ανακυκλώνεται μόνο το 1% των χρησιμοποιούμενων υδάτων, όταν στη γειτονική Ιταλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 8% και στην Ισπανία 14%. Σε ολόκληρη την ΕΕ επαναχρησιμοποιείται μόνον περίπου ένα δισεκ. m3/έτος των επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων, ενώ το δυναμικό επαναχρησιμοποίησης είναι πολλαπλάσιο αυτού (6-7 φορές περισσότερο). Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να ξεκινούν δράσεις για τη συλλογή και γενικά για ορθολογικότερη διαχείριση των υδατικών πόρων.
Στην Ελλάδα η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση εκροών επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων εφαρμόζεται σε περιορισμένη κλίμακα. Συνολικά υπολογίζεται ότι λιγότερο από 5% των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων επαναχρησιμοποιείται, συμβάλλοντας λιγότερο από 1% στην συνολική χρήση νερού. Από αυτά μόνο το 2% χρησιμοποιείται για άρδευση γεωργικών εκτάσεων και αστικών χώρων πρασίνου και το υπόλοιπο 3% επαναχρησιμοποιείται έμμεσα, είτε μέσω ποταμών, είτε υπογείων υδροφορέων ή άλλων υδατικών συστημάτων, στα οποία διατίθενται. Αντίθετα, στο Ισραήλ επαναχρησιμοποιείται το 90 % των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων.
Τελευταία φαίνεται να αυξάνεται, έστω και με αργούς ρυθμούς, η επαναχρησιμοποίηση υδατικών πόρων στη χώρα μας. Στην ανατολική Αττική κατασκευάζονται τρία μεγάλα έργα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων για τις πόλεις Ραφήνα/Πικέρμι/Σπάτα/Αρτέμιδα, Κορωπί/Παιανία και Μαραθώνα/ Νέα Μάκρη (Εικόνα 1). Το πρώτο είναι υπό κατασκευή, αυτό του Κορωπίου/Παιανίας έχει κατασκευασθεί, αλλά τα δίκτυα αποχέτευσης είναι υπό κατασκευή και αυτό του Μαραθώνα/Νέας Μάκρης είναι υπό μελέτη και προεργασία κατασκευή του. Αυτές οι νέες μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων στη Ανατολική Αττική σχεδιάζονται έτσι, ώστε να παράγουν ανακυκλώσιμο νερό κατάλληλο για εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων, κυρίως την χειμερινή περίοδο και αποκατάσταση υπόγειων υδατικών σωμάτων. Επίσης θα μπορούν να αρδεύσουν γεωργικές καλλιέργειες και χώρους πρασίνου και γενικά κοινόχρηστους χώρους τη θερινή περίοδο (Papadopoulou et al., 2022). Η ολοκλήρωση των παραπάνω έργων θα αποτελέσει μια παραδειγματική υποδομή ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης υδατικών πόρων για τη χώρα μας.
Αντίθετα, το έργο της επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων των Αθηνών, στη νήσο Ψυττάλεια, το μεγαλύτερο σχετικό έργο της Ελλάδας, που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1995 με υδραυλική δυναμικότητα 300 εκατ. m3εκροών/έτος, περιλαμβάνει προηγμένη δευτεροβάθμια επεξεργασία και επεξεργασία της ιλύος για την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας από το παραγόμενο βιοαέριο. Όμως, η επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων εκροών είναι σχεδόν αδύνατη εξαιτίας του υψηλού κόστους άντλησης και μεταφοράς πίσω στην Αττική. Γενικά η μεταφορά νερού για ύδρευση αστικών παράκτιων περιοχών, με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού από μεγάλες αποστάσεις της ενδοχώρας, όπως στην περίπτωση της Αθήνας και άπαξ χρήση του και στην συνέχεια επεξεργασία των υγρών αποβλήτων και διάθεση των εκροών τους στην θάλασσα, θεωρείται μη αειφόρος πρακτική (Angelakis et al., 2018). Δηλαδή, αν η Μονάδα Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων της Ψυττάλειας είχε κατασκευαστεί πλησιέστερα στην Αττική και χρησιμοποιούνταν η σημερινή προηγμένη τεχνολογία επεξεργασίας των εκροών υγρών αποβλήτων, τα επεξεργασμένα νερά θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιούνται στην Αθήνα, κάνοντάς την πράσινη και ελκυστική πόλη.
Ανεξάρτητα από αυτά, οι παρατηρούμενες τελευταία αυξητικές τάσεις επαναχρησιμοποίησης εκροών επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων στην ΕΕ και φυσικά στην Ελλάδα, ελπίζω να επιταχυνθούν, ακολουθούντες άλλες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σχεδιαζόμενη ύδρευση της πόλης του Λος Άντζελες στα προσεχή έτη, με την επαναχρησιμοποίηση 100 % των εκροών των επεξεργασμένων αστικών υγρών αποβλήτων και η διακοπή της ύδρευσης από τον ποταμό του Κολοράδο. Κάτι ανάλογο ισχύει σε άλλες, παράκτιες κυρίως πόλεις του αναπτυγμένου κόσμου.
Βιβλιογραφία
Angelakis, A. N., Asano, T., Bahri, A., Jimenez, B. E., and Tchobanoglous, G. (2018).Water reuse: from ancient to modern times and the future. Frontiers in Environmental Science 6, 26.
Papadopoulou, A., Stefanakou, G., and Fougias, E. (2022). Promotion of environmental projects to conform with UWWTD and integrated water management. Water Practice and Techn. 17, 1421-1432.
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων
