Η εφημερίδα Επαρχία είναι μια από τις ελάσσονες εφημερίδες του Ρεθύμνου, την οποία ελάχιστοι γνωρίζουν, παρά το γεγονός ότι είναι μεταπολεμική και δεν θα έπρεπε να την έχει σκεπάσει η λήθη του χρόνου. Ο λόγος που αποφάσισα να γράψω γι’ αυτήν, στα πλαίσια των σημειωμάτων για τις Ρεθεμνιώτικες εφημερίδες που δημοσιεύω κατά καιρούς στα Ρεθεμνιώτικα Νέα, είναι το γεγονός ότι τη συνοδεύει μια δυσάρεστη ιστορία, που νομίζω ότι είναι καλό και χρήσιμο να κοινοποιηθεί.
Η ιστορία ανάγεται στη δεκαετία του 1990. Τότε η Δημόσια Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου στεγαζόταν στο κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου δίπλα στον ναό της Αγίας Βαρβάρας. Από την είσοδο έμπαινες σε έναν μακρύ διάδρομο που χώριζε τις δύο κύριες και μοναδικές αίθουσες της Βιβλιοθήκης. Σ’ αυτόν τον διάδρομο, λόγω έλλειψης χώρου, ήταν τοποθετημένες οι εφημερίδες δεμένες σε μεγάλους τόμους.
Εκεί ήταν τοποθετημένη και η εφημερίδα Επαρχία, δεμένη σε έναν ισχνό τόμο. Κάποια στιγμή (άγνωστο το πότε ακριβώς) η εφημερίδα εξαφανίστηκε. Ίσως κάποιος, που την είχε επισημάνει και είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτήν, φεύγοντας από τη Βιβλιοθήκη την έβαλε στη μασχάλη και αποχώρησε. Έτρεφα μια αμυδρή ελπίδα ότι κάπου είχε παραπέσει και ότι τώρα με τη μεταφορά της Βιβλιοθήκης στο νέο κτίριο, θα βρισκόταν. Όμως δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν συνέβη και η εφημερίδα στην καλύτερη περίπτωση λανθάνει ή στη χειρότερη έχει χαθεί για πάντα, δυστυχώς πριν προλάβει, τουλάχιστον, να ψηφιοποιηθεί.
Οι εφημερίδες, όπως λέει και το όνομά τους έχουν εφήμερη αξία. Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο τύπος, ιδιαίτερα ο επαρχιακός, αποτελεί την πολύτιμη κιβωτό ενός τόπου, όπου φυλάσσονται και απαθανατίζονται τα γεγονότα και τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγάλο ρόλο στα τοπικά πράγματα και συνθέτουν διαχρονικά την ιστορία και την εικόνα της συγκεκριμένης περιοχής. Κατά συνέπεια είναι λυπηρό το γεγονός της απώλειας μιας εφημερίδας, όσο μικρή και αν είναι, ιδιαίτερα όταν είναι μοναδική και δεν υπάρχει πουθενά άλλο αντίτυπο.
Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκει και η Επαρχία. Έχει την τιμή να είναι η πρώτη εφημερίδα στον νομό Ρεθύμνης, η οποία δεν έχει έδρα την πρωτεύουσα του νομού, αλλά ένα χωριό της επαρχίας. Η συγκεκριμένη είχε έδρα το Σπήλι και διαπραγματευόταν θέματα που αφορούσαν κυρίως την επαρχία Αγίου Βασιλείου, αλλά και των άλλων επαρχιών, αφού στον υπότιτλο αναφέρεται ως Παγκρήτιος Εφημερίς. Ήταν εβδομαδιαία και κυκλοφόρησε τη διετία 1949-1950 με συνολικά 37 φύλλα στο ενεργητικό της.
Ο εκδότης
Εκδότης και διευθυντής ήταν ο Σπηλιανός Στέλιος Αλ. Καλογρίδης. Ο Καλογρίδης ήταν γιος του δασκάλου Αλέξανδρου Καλογρίδη. Γεννήθηκε στις 31/10/1903 και πέθανε στο Σπήλι στις 15/2/1988.
Σπούδασε νομικά χωρίς να περατώσει τις σπουδές του. Ασκούσε στο Σπήλι το επάγγελμα του Δικολάβου. Διετέλεσε πρόεδρος της κοινότητας του Σπηλίου από 20/5/1951 έως 31/12/1952 και από 17/5/1959 έως 15/8/1964. Επίσης διετέλεσε κοινοτικός σύμβουλος από 1/1/1954 έως 30/4/1959 και από 16/8/1964 έως 31/5/1965.
(Τη φωτογραφία του Καλογρίδη, καθώς και όλες τις παραπάνω πληροφορίες, τις οφείλω στον φίλο Ηλία Λουλούδη, τον οποίο ευχαριστώ και από αυτή τη θέση).
Ταυτότητα της εφημερίδας «Επαρχία»
Τίτλος: Επαρχία
Υπότιτλος: Παγκρήτιος Εβδομαδιαία Εθνική Εφημερίς.
Εκδότης: Εκδίδεται παρά Επιτροπής.
Διευθυντής: Στέλιος Α. Καλογρίδης.
Περιοδικότητα: Εβδομαδιαία.
Φύλλα: 1 (10-7-49) έως 37 (14-5-50).
Σχήμα: 32X50 – Δισέλιδη – Πεντάστηλη.
Γραφόταν στο Σπήλι Αγ. Βασιλείου και τυπωνόταν στο Ρέθυμνο.
Τυπογραφείο: Καλαϊτζάκη.
Τα σωζόμενα φύλλα
Ευτυχώς εκτός από τον τόμο με τα 37 φύλλα που χάθηκε, υπήρχαν και τρία λυτά φύλλα, τα οποία φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη. Από αυτά μπορούμε να έχουμε μια εικόνα της εφημερίδας όχι πλήρη αλλά ικανοποιητική. Για τον λόγο αυτό θα τα δούμε παρακάτω πιο αναλυτικά:
-
Φύλλο Νο 1 της 10ης Ιουλίου 1949
Στην προμετωπίδα υπάρχει ο τίτλος και ο υπότιτλος και γύρω από αυτούς, υπάρχουν διάφορες πληροφορίες για την εφημερίδα, οι οποίες επαναλαμβάνονται και στα επόμενα φύλλα. Αριστερά του τίτλου υπάρχει η ταχ. διεύθυνση της εφημερίδας και η ετήσια συνδρομή, η οποία ανέρχεται σε 30.000 δραχμές1. Δεξιά του τίτλου υπάρχει ο τόπος και η ημερομηνία έκδοσης. Κάτω από τον τίτλο υπάρχει ο αριθμός φύλλου και ο εκδότης.
Στην πρώτη σελίδα του 1ου φύλλου υπάρχει το άρθρο του εκδότη (editorial), που συνήθως μπαίνει στο πρώτο φύλλο και που εξηγεί τους λόγους που οδήγησαν στην έκδοση. Άλλωστε ο τίτλος του άρθρου είναι ενδεικτικός: ΔΙΑΤΙ ΕΚΔΙΔΟΜΕΘΑ. Το άρθρο καταλήγει με την επίκληση …Ακολουθήσατέ μας. Συντρέξατέ μας. Ενισχύσατέ μας. Στην ίδια σελίδα στη στήλη ΤΟ ΚΑΡΝΕ ΜΟΥ υπάρχει το χρονογράφημα της εφημερίδας, που υπογράφει ο Άλφας Σίγμας, που δεν είναι άλλος από τον αείμνηστο δάσκαλο Ανδρέα Σταυρουλάκη, ο οποίος ως Αγιοβασιλειώτης (από τη Μουρνέ) θεώρησε χρέος του να συνδράμει την εφημερίδα. Άλλο άρθρο στην 1η σελίδα του 1ου φύλου αναφέρεται στην ίδρυση και λειτουργία των γυμνασίων Σπηλίου, Πανόρμου και Βυζαρίου. Στη στήλη ΚΡΙΣΕΙΣ, που καλύπτει όλο το δεξιό της 1ης σελίδας υπάρχουν διάφορα σχόλια για τοπικά θέματα.
Στη 2η σελίδα την αριστερή στήλη καταλαμβάνει ο Παρατηρητής με διάφορες μικρές επαρχιακές ειδήσεις. Επίσης στη 2η σελίδα υπάρχει κείμενο για το Σπήλι του προέδρου της Κοινότητας Σπηλίου Κων. Τζανακάκη. Το δεξιό μέρος της 2ης σελίδας καταλαμβάνει η στήλη ΥΣΤΑΤΗ ΩΡΑ με εξωτερικές ειδήσεις. Τη σελίδα συμπληρώνουν διαφημίσεις Ρεθεμνιώτικων επιχειρήσεων.
-
Φύλλο Νο 20 της 20ης Νοεμβρίου 1949
Τα 2/3 της πρώτης σελίδας αυτού του φύλλου καταλαμβάνει άρθρο του αείμνηστου δασκάλου Ιωάννη Αλεξανδράκη από τον Κισσό, το οποίο έχει τίτλο ΑΙ ΕΦΕΔΡΙΚΑΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΙ ΑΝΗΚΟΥΝ ΕΙΣ ΤΟ ΕΛΛ. ΕΘΝΟΣ. Το δεξιό μέρος της σελίδας καταλαμβάνει η στήλη ΚΡΙΣΕΙΣ με δύο σχόλια. Το ένα με τίτλο Ο Άγιος Βασίλειος και η Ένωσις Γεωργικών Συνεταιρισμών, και το άλλο με τίτλο Γεωργικές Γραμμές, όπου δίνονται συμβουλές προς τους αγρότες.
Στη δεύτερη σελίδα υπάρχουν: α) Επιστολή της ελαιουργικής εταιρίας ΕΤΕΛ με τίτλο ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΕΣ σε απάντηση άρθρου του Α. Μπικάκη, προέδρου της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνης. β) Εκτενές κείμενο για το εκπαιδευτικό συνέδριο, που συνήλθε στα Χανιά και διήρκεσε έξι ημέρες. γ) Επάνω δεξιά της σελίδας υπάρχει θεολογικό κείμενο με τίτλο ΤΑ ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, το οποίο υπογράφει Η Κα Ν.
Από αυτήν τη σελίδα νομίζω ότι είναι αξιομνημόνευτες δυο μικρές ειδήσεις που έχουν ενδιαφέρον. Ο ηγούμενος της Μονής Πρέβελη κάλεσε τους κατοίκους των χωριών της Γιαλιάς να βοηθήσουν για την επιδιόρθωση του δρόμου του Κουρταλιώτη, υποσχόμενος δωρεάν τροφή, αλλά κανείς δεν παρουσιάστηκε. Η εφημερίδα στηλιτεύει αυτήν την αδιαφορία των κατοίκων. Η δεύτερη μικρή είδηση έχει τίτλο Η κατολίσθησις των Αποστόλων και αναφέρεται στο γνωστό πρόβλημα του Αμαριώτικου χωριού Άγιοι Απόστολοι και γράφει ότι …το Υπουργείον Ανοικοδομήσεως μελετά την ανοικοδόμησιν οκτώ οικισμών εις Αποστόλους.
-
Φύλλο Νο 25 της 25ης Δεκεμβρίου 1949
Το φύλλο αυτό είναι Χριστουγεννιάτικο γι’ αυτό και τα δύο κύρια άρθρα της εφημερίδας, που καλύπτουν τα 2/3 της πρώτης σελίδας, είναι αφιερωμένα στα Χριστούγεννα. Το πρώτο έχει τίτλο ΕΠΙ ΓΗΣ ΕΙΡΗΝΗ και το δεύτερο ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ. Και τα δύο αναφέρονται στο γεγονός ότι επιτέλους ο λαός κάνει ειρηνικά Χριστούγεννα μετά από μια δεκαετία πολέμου, κατοχής και εμφυλίου.
Από τις ειδήσεις της δεξιάς στήλης της πρώτης σελίδας αναφέρουμε δύο που νομίζουμε έχουν κάποιο ιστορικό ενδιαφέρον για την περιοχή. Η πρώτη αναφέρεται στη χάραξη του δρόμου Λαμπινή – Καρίνες και στη διαμαρτυρία των κατοίκων της Λαμπινής ότι η συγκεκριμένη χάραξη καταστρέφει μεγάλο μέρος από τα αμπέλια του χωριού τους.
Η δεύτερη αναφέρεται στην πρωτοβουλία της εφημερίδας για την ίδρυση Βιβλιοθήκης στο Σπήλι και ζητείται από τους αναγνώστες να καταθέσουν στα γραφεία της εφημερίδας βιβλία ή άλλες δωρεές για τον σκοπό αυτόν.
Στη δεύτερη σελίδα στην αριστερή στήλη με τίτλο ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ διαβάζουμε ότι ο Ηγούμενος της Μονής Πρέβελη2, μετά την αποτυχία της πρώτης του έκκλησης προς τους κατοίκους της περιοχή, επανήλθε με νέα πρόσκληση προς τους κατοίκους να βοηθήσουν στην επισκευή και βελτίωση του δρόμου του Κουρταλιώτη, προσφέροντας ημερομίσθιο 12.0003 δραχμές και τροφή. Μάλιστα στην πρόσκληση αναφέρει ότι …Η Μονή εκτελεί το καθήκον της, τώρα είναι και η σειρά των κατοίκων. Δεν γνωρίζουμε αν αυτή η νέα πρόσκληση προς τους κατοίκους βρήκε ανταπόκριση. Άλλη ενδιαφέρουσα είδηση στην ίδια στήλη είναι ότι εγκρίθηκε η ανοικοδόμηση πλήρους γυμνασίου στο Σπήλι εις τον λόφον Μαυρόι έξωθι του Σπηλίου. Κάτω αριστερά στην ίδια στήλη υπάρχει έμμετρο κείμενο με τίτλο ΤΑ ΠΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ, που αποτελεί συνέχεια από προηγούμενο φύλλο και υπογράφεται ψευδωνύμως από κάποια ΝΙΤΣΑ.
Στην ίδια σελίδα το πάνω μέρος της 2ης και 3ης στήλης καταλαμβάνεται από δημοσίευμα του Ανδρ. Αγκριθαράκη με τίτλο Η ΨΕΥΔΟΡΚΙΑ και υπότιτλο ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟΝ ΑΜΑΡΤΗΜΑ. Η υπόλοιπη σελίδα συμπληρώνεται με ανακοινώσεις και διαφημίσεις.
Αυτά είναι τα τρία σωζόμενα φύλλα της εφημερίδας ΕΠΑΡΧΙΑ και κλείνοντας το παρόν δημοσίευμα διατυπώνω την ευχή και την ελπίδα κάποια στιγμή να επιστραφεί στη Βιβλιοθήκη ο τόμος με τα 37 φύλλα, αφού για τον κατέχοντα δεν έχει ιδιαίτερη αξία, ενώ είναι πολύτιμος για τη ιστορία της επαρχίας Αγίου Βασιλείου και όχι μόνο.
Γένοιτο.
1 Οι 1.000 δραχμές λίγα χρόνια μετά (1954) μετατράπηκαν σε μία δραχμή.
2 Τότε ήταν ηγούμενος ο Διονύσιος Σταφυλάκης.
3 Διάβαζε 12 δραχμές.
