Του ΠΟΛΥΒΙΟΥ ΨΗΝΑ*
Σε έναν γνώστη της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, σε έναν άνθρωπο δηλαδή που περνά πολλές ώρες καθημερινά σε ένα σχολείο, όλα αυτά τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για την αναμόρφωση του σχολείου και την αντιμετώπιση της σχολικής βίας, φαντάζουν σαν τα μέτρα που παίρνονται στο πόδι όταν ένας δρόμος έχει κακοτεχνίες. Αντί να φτιάξουμε δηλαδή τον δρόμο, ώστε να τον κάνουμε πιο ασφαλή, απλά χαμηλώνουμε το όριο ταχύτητας, ή ειδοποιούμε μέσω σήμανσης για επικίνδυνη στροφή, ή αυξάνουμε τα πρόστιμα. Με αυτόν τον τρόπο, η κεντρική ευθύνη της πολιτείας για βελτίωση του δρόμου μετατρέπεται σε ατομική ευθύνη του οδηγού.
Ένα παρόμοιο σκεπτικό υιοθετεί και το υπουργείο Παιδείας. Χωρίς καμία επιστημονική χαρτογράφηση των προβλημάτων της εκπαίδευσης και χωρίς καμία διαβούλευση με τη σχολική κοινότητα, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς, προσπαθεί να λύσει διαχρονικά δομικά προβλήματα με διάθεση καφενείου και συζητήσεων που γίνονται στο πόδι, και πάντα έχοντας υπόψη το συντηρητικό της ακροατήριο.
Ακόμα και η έμφαση στη λέξη ποινολόγιο καταδεικνύει τη διάθεση να μεταφέρεις το πρόβλημα στο επίπεδο της ατομικής ευθύνης, στους προβληματικούς μαθητές που είναι η αιτία όλων των κακών και στις οικογένειές τους που δεν μπορούν να βάλουν όρια. Αυτό ακριβώς το επιχείρημα εξέφρασε ο πρωθυπουργός σε τηλεοπτική του συνέντευξη πριν μερικές ημέρες. Ωστόσο, το ότι οι οικογένειες δεν βάζουν όρια και οι μαθητές δεν σέβονται κανόνες είναι μόνο η περιγραφή του προβλήματος και όχι η αιτία του. Και, για τις πραγματικές αιτίες έξαρσης της σχολικής βίας, ο πρωθυπουργός δεν λέει τίποτα και το υπουργείο Παιδείας δεν πράττει τίποτα ουσιαστικό. Στην ίδια συνέντευξη που παραχώρησε ο πρωθυπουργός, όταν του αναφέρθηκε ότι οι διαθέσιμοι σχολικοί ψυχολόγοι αρκούν μόνο για μια ημέρα στα σχολεία, ο ίδιος αντέτεινε με άνεση ότι οι ψυχολόγοι έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και ότι η χώρα επενδύει σε αυτόν τον τομέα. Ωστόσο, είναι προφανές ότι όταν οι σχολικοί ψυχολόγοι βρίσκονται σε ένα σχολείο μόνο μια ημέρα από τις πέντε, όταν το εν λόγω προσωπικό αλλάζει κάθε χρόνο, ή δεν τοποθετείται από την αρχή της σχολικής χρονιάς, τότε είναι ηλίου φαεινότερο ότι ούτε νοιάζεσαι πραγματικά για την ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη των μαθητών, ούτε και ενδιαφέρεσαι ουσιαστικά για την πρόληψη και διαχείριση της βίας στα σχολεία. Η δε προσπάθεια του πρωθυπουργού, σε μια αποστροφή του λόγου του, να συνδέσει τις βίαιες συμπεριφορές στα σχολεία με τις μολότοφ και τις καταλήψεις στα πανεπιστήμια είναι απόλυτα γραφική και ενδεικτική της ελαφρότητας με την οποία αντιμετωπίζεται η εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα.
Και επειδή η διακυβέρνηση της τελευταίας πενταετίας δεν είναι ούτε ανοιχτή, ούτε συμμετοχική μιας και οι αποφάσεις παίρνονται σε κλειστά γραφεία, έπειτα απλά ανακοινώνονται και αμέσως μετά ψηφίζονται, ελέω πλειοψηφίας, η κυβέρνηση δεν έχει την παραμικρή ιδέα για τον αντίκτυπο όλων αυτών των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που πέρασαν τα τελευταία χρόνια. Δεν γνωρίζει ούτε στο ελάχιστο αν και πώς οι μεταρρυθμίσεις της επιβάρυναν ψυχοσυναισθηματικά τους μαθητές, αν προσέθεσαν στους γονείς περισσότερα οικονομικά βάρη, αν έθρεψαν ακόμη περισσότερα αρνητικά συναισθήματα για το σχολείο, αν προσέθεσαν ακόμη μεγαλύτερη αδιαφορία για τα σχολικά δρώμενα και αν απαξίωσαν το σχολείο ακόμα περισσότερο στα μάτια των μαθητών. Γιατί, είναι ηλίου φαεινότερο ότι η απαξίωση του σχολείου αποτελεί πλέον ένα εδραιωμένο κοινωνικό φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο έντονη. Όπως επίσης δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι προβληματικές συμπεριφορές αναπτύσσουν κυρίως μαθητές οι οποίοι έχουν διαγράψει συγκεκριμένες τροχιές μέσα στο σχολικό θεσμό, έχουν διαμορφώσει συγκεκριμένες στάσεις και αντιλήψεις για το σχολείο, έχουν βιώσει στο πετσί τους την απόρριψη, τη ματαίωση και την αποτυχία, ενώ το ευρύτερο αξιακό τους σύμπαν δεν εφάπτεται σε κανένα σημείο με αυτό του σχολείου, ως θεσμού. Ας έχουμε υπόψη λοιπόν ότι τα παιδιά που ως επί το πλείστον εμπλέκονται σε παραβατικές συμπεριφορές, που απαξιώνουν το σχολείο και αντιστέκονται στη λογική του, έχουν απορριφθεί από το ίδιο το σχολικό σύστημα και έχουν κατηγοριοποιηθεί ως «ακατάλληλοι» μαθητές, σε πολύ πιο πρώιμα στάδια του εκπαιδευτικού συστήματος. Όταν λοιπόν λες, ότι τα παιδιά που κάνουν bullying και σπάνε το σχολείο απλά δεν έχουν όρια και οι οικογένειές τους δεν κάνουν κάτι για αυτό, περιγράφεις απλά ένα αποτέλεσμα και αγνοείς όλη τη δυναμική που οδηγεί σε αυτή την κατάσταση.
Σε κάθε περίπτωση, είναι αδιανόητο να νομοθετείς αγνοώντας τις στάσεις, τις προσδοκίες και τα συναισθήματα των μαθητών. Είναι αδιανόητο με τις εκπαιδευτικές πολιτικές που ακολουθούνται, το σχολείο να μετατρέπεται όλο και περισσότερο, από παράγοντας προστασίας σε παράγοντα κινδύνου, παράγοντα άγχους, ανταγωνισμού και δυστυχίας πολλών μαθητών. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον ο κ. Πιερρακάκης, ο οποίος είναι θιασώτης των ψηφιακών μέσων, να οργανώσει σε ετήσια βάση μια ηλεκτρονική έρευνα ικανοποίησης των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων για τις εκπαιδευτικές πολιτικές που προωθούνται κάθε λίγο και λιγάκι. Αν είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και αν θεωρούν ότι νομοθετούν δίκαια και ορθά δεν θα διστάσουν να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των πολιτικών τους, θέτοντας τις στη βάσανο των πρωταγωνιστών. Αντέχει η κυβέρνηση μια τέτοια αξιολόγηση;
Ολοκληρώνοντας τις σύντομες αυτές σκέψεις, το πιο αυστηρό ποινολόγιο είναι ένδειξη ότι δεν υπάρχει καμία διάθεση να αντιμετωπιστεί η βία στα σχολεία επενδύοντας σε ένα πιο ανθρωποκεντρικό σχολείο, σε δομές ενσωμάτωσης και ψυχοκοινωνικής στήριξης των μαθητών, σε ένα σχολείο που θα αξιοποιεί πραγματικά το ανθρώπινο κεφαλαίο και θα καλλιεργεί μελλοντικούς πολίτες με ενσυναίσθηση, ευθύνη, αλληλεγγύη και όραμα.
Από την άλλη, οι πενταήμερες αποβολές, η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος και ο ψηφιακός βούρδουλας είναι ο πιο εύκολος και βολικός τρόπος για μια Κυβέρνηση που δεν θέλει να ξοδέψει δεκάρα για τη σοβαρή αντιμετώπιση ενός δομικού κοινωνικού προβλήματος και απλά αυξάνει τις ποινές κάνοντας τα πάντα πιο αυστηρά στα χαρτιά. Θυμηθείτε το παράδειγμα του δρόμου. Αντί να φτιάξω την κακοτεχνία, προειδοποιώ με μια πινακίδα. Αντί να μεγαλώσω τον δρόμο, χαμηλώνω το όριο ταχύτητας και αυξάνω τα πρόστιμα. Ελλάδα 2.0.
* Ο Πολύβιος Ψήνας είναι κοινωνιολόγος
