Γενοκτονία των Ποντίων: Καθολικό χρέος αναγνώρισης

Η 19η Μαΐου έχει ανακηρυχθεί ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων¹ μόλις το 1994.

Τέτοια ημέρα το 1919 ο Κεμάλ μπήκε στη Σαμψούντα επιχειρώντας να δώσει με τη φωτιά και το τσεκούρι την «τελική λύση» στο ποντιακό ζήτημα-τακτική δοκιμασμένη με επιτυχία και στην περίπτωση των Αρμενίων.² Αυτό διάλεξε ως καλύτερο δώρο για τα γενέθλιά του ο εξαγριωμένος «γκρίζος λύκος», όπως τον αποκαλούσαν οι αφιονισμένοι οπαδοί του…

Η «γενοκτονία» ως διεθνής νομικός όρος διαμορφώθηκε κυρίως στη δίκη της Νυρεμβέργης κατά των ναζί εγκληματιών του Β` Παγκοσμίου Πολέμου και πέρασε στο Διεθνές Δίκαιο το 1948 από τον Ο.Η.Ε. με τη Σύμβαση της Ρώμης για τα Aνθρώπινα Δικαιώματα. Σύμφωνα με αυτή «γενοκτονία είναι η εσκεμμένη προσπάθεια καταστροφής ολικά ή μερικά μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας».

Στην περίπτωση του αφανισμού των Ελλήνων της Μ. Ασίας και ειδικότερα του Πόντου στοιχειοθετείται α­πόλυτα η εγκληματική πρόθεση των γενοκτόνων, δηλαδή των Νεότουρκων, που διαπνέονταν από την ιδε­ολογία του παντουρκισμού και της καθαρότητας του Ισλάμ, όπως αποκαλύφθηκε όταν, μετά την επικράτησή τους το 1908, εξανεμίστηκε το ελπιδοφόρο για τους εύπιστους σύνθημά τους «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελ­φοσύνη» («Χουριέτ, Αντουλέτ, Μουσαϊβέτ»).

Η περίοδος 1916 -1923 ήταν το αποκορύφωμα του ξεριζωμού των Ελλήνων του Πόντου, που ήρθε να δια­κόψει μια τρισχιλιετή ιστορική συνέχεια. Τελικός απολογισμός: 353.000 εξοντώθηκαν, με πράξεις που δεν υπάρχουν λόγια να τις περιγράψουν. 1.500.000 πήραν το δρόμο της προσφυγιάς προς τη μεσημβρινή και τη Νότια Ρωσία. Μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης (1923) και την Ανταλλαγή των Πληθυσμών ο αποδεκατισμένος ποντιακός ελληνισμός παίρνει το δρόμο του γυρισμού στην προαιώνια πατρίδα με μόνη παρηγοριά το «Ή Ρωμανία πέρασε, ανθεί και φέρει κι άλλα».³ Κανείς Ελληνοπόντιος δεν απέμεινε στην ιστορική του εστία, εκτός από 300.000 που βίαια εκτουρκίστηκαν και εξισλαμίστηκαν. Αν όλα αυτά δεν συνιστούν γενοκτονία τότε τι συνιστούν;

Η γενοκτονία, εξάλλου, των Ποντίων (και όχι μόνο) πιστοποιείται από πάμπολλα διπλωματικά έγγραφα Ευρωπαίων και Αμερικανών πρεσβευτών στην Εγγύς Ανατολή, μαρτυρίες επιζώντων και κυρίως τα δημοσιεύματα και τις δηλώσεις των Νεότουρκων της κρατικής εξουσίας. ⁴

Αλλά «προς τι η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων και γενικότερα των Ελληνομικρασιατών;», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, όχι κατ’ ανάγκη κακοπροαίρετος.

Η φράση του Χίτλερ «Ποιος θυμάται τους Αρμένιους;» ως άλλοθι για το ολοκαύτωμα των Εβραίων μας λέει τίποτε;

Η μνήμη, λοιπόν, και τα μνημεία της γενοκτονίας των Ποντίων για μας συνιστούν απλώς χρήση του δικαιώματος μας στην ιστορική μνήμη αλλά και εκπλήρωση του υψηλού χρέους μας απέναντι στα θύματα του ελληνισμού. Δεν συνιστούν τροφοδότηση μνησικακίας, γιατί με το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού», όπως έλεγε ο Γκάντι, θα τυφλωθεί όλος ο κόσμος. Συνιστούν τροφοδότη της αυτοκριτικής και της αυτοπροστασίας μας. Γιατί η ιστορία εκδικείται τους αμνήμονες, όπως επιβεβαιώθηκε και στην Κύπρο, την Πόλη, την Ίμβρο και στην Τένεδο… Αντίθετα η μνήμη της αλήθειας των γεγονότων αποτελεί την καλύτερη υποδομή για την οικοδό­μηση ενός μέλλοντος χωρίς ολοκαυτώματα.

Και στην σύγχρονη (;) Τουρκία, όμως, τέτοιες μέρες μνήμης προσφέρουν την ευκαιρία να δει κατάματα την ιστορία, προχωρώντας σε μια αντικειμενική και γενναία κριτική θε­ώρηση του παρελθόντος της και προβάλλοντας μια άλλη ταυτότητα, απαλλαγμένη από τις σταθερές που ανακυκλώνουν τα πογκρόμ και την αδιαλλαξία της∙ να τολμήσει τη ρήξη με το χθες∙ να αποστασιοποιηθεί από τους δράστες των γενοκτονιών∙ να αποενοχοποιηθεί, όπως έκανε η σύγχρονη Γερμανία με το ναζισμό. Το οφείλει στις νέες γενιές της… Στο παρόν και στο μέλλον της… Από την αλήθεια ποτέ τελικά κανείς δεν βγαίνει χαμένος.⁵

Όσο, όμως, σ’ αυτή τη χώρα η «δημοκρατία» θα… φοράει χακί και θα θεωρείται… εθνικό σπορ η παραβίαση του θαλάσσιου και εναέριου χώρου μας και η παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, όλα αυτά θα ακούγονται σαν… πoντιακό ανέκδοτο!

Αλλά και όσο το δίκαιο της πυγμής της δεν αντιμετωπίζεται με τη πυγμή του δικαίου αλλά με χάδια και εξοπλισμούς από – κατά τ’ άλλα – συμμάχους μας!

1. Μέχρι σήμερα τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τους Τούρκους έχουν αναγνωρίσει α) σε επίπεδο κρατικής οντότητας: η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας και πολύ πρόσφατα, στις 11 Μαρτίου 2010, το Σουηδικό Κοινοβούλιο (αναγνώριση της γενοκτονίας συγχρόνως των Αρμενίων και των Ασσυρίων),και β) σε επίπεδο ομοσπονδιακό: οι πολιτείες των ΗΠΑ, Νέα Υόρκη (2002), New Jersey (2002), Columbia (2002), South Carolina (2003), Georgia (2003), Pennsylvania (2003), Cleveland (2005). Παράλληλα ενώ το θέμα έχει απασχολήσει το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη.
2. Σε έγγραφο του αυστριακού υπουργού Εξωτερικών προς το Βερολίνο το 1916 αναφέρονται τα εξής: «Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του Κράτους, όπως πριν τους Αρμένιους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ’ τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τούρκικα τάγματα τιμωρίας ή καίονται και καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερησίαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων». (Ενεπεκίδη Πολυχρόνη, Οι διωγμοί των Ελλήνων του Πόντου 1908-1918, Αθήνα, 1962, σ.11).
3. «Οι Έλληνες οι ελθόντες εκ του κυρίως Πόντου δεν είναι δυστυχώς δυνατόν λόγω ελλείψεως στοιχείων να αριθμηθούν. Δια τούτο υφ’ ημών προτείνεται ο αριθμός των 400.000, ο οποίος αποδίδει τον μέσον αριθόν μεταξύ των υπό των διαφόρων μελετητών και υπό των ασχοληθέντων μετά των Ποντίων προσφύγων προτεινομένων». ( Σύλλογος των φοιτησάντων εις την ευαγγελικήν Σχολήν Σμύρνης, Μικρά Ασία, Πόντος, Θράκη. Αθήνα 1972, σελ.49).
4. Xακί Xαμή μπέης, βουλευτής της Σινώπης:«Tο πρόσωπό μας θα είναι αιώνια κηλιδωμένο εξαιτίας των εκτοπίσεων». Γιαχγιά Γκαλίπ, βουλευτής Kίρσεχιρ: «Θέλω όλοι να είναι μάρτυρες ότι εγώ δεν συμφωνώ για τον εκτοπισμό κανενός. H εξορία είναι μια βόμβα για τη χώρα. Eίναι τρομερό. Πόσα χρόνια μετά θα τα πληρώσουμε; Tους εγκληματίες να τους επιλέξουν τα δικαστήρια, όπως και τους αθώους». Σαλαχατίν μπέης, βουλευτής Mερσίνης: «Μήπως η επιθυμία της Eθνοσυνέλευσης είναι να μην απομείνει κανένας μη μουσουλμάνος, να εξοριστεί και να αφανιστεί μέχρι κι ο τελευταίος; (…) Kύριοι, μια κυβέρνηση, μια κυβέρνηση ισλαμική, μια κυβέρνηση οσμανική, ό,τι θέλετε πείτε, μια κυβέρνηση τουρκική είναι η κυβέρνηση όλων των υπηκόων που τελούν υπό τις εντολές της, ανεξαρτήτως θρησκείας, φύλου, θρησκευτικού δόγματος. Ή μήπως είναι κυβέρνηση μόνο των μουσουλμάνων; Θα απονείμει ίση δικαιοσύνη; Γιατί θέτουμε μια πολιτική αφανισμού και καταστροφής;» («Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου», blogs: Αρμενικά και logospellas.gr).
5. «Σ’ ένα ανθρώπινο, πολιτισμένο νέο τουρκικό περιβάλλον το άγαλμα του ΤΟΠΑΛ ΟΣΜΑΝ, του σφαγέα το Ποντιακού ελληνισμού, το σύμβολο της βίας και του μίσους, που δεσπόζει επάνω στην όμορφη και μαρτυρική πόλη της Κερασούντας, θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα μνημείο αφιερωμένο στο Ποντιακό Ολοκαύτωμα. Στη Δυτική Γερμανία δεν υπάρχουν αγάλματα του Γκαίμπελς, αλλά μνημεία του Εβραϊκού και του ευρύτερου ανθρώπινου ολοκαυτώματος». (Μιχάλης Χαραλαμπίδης, Το Ποντιακό Ζήτημα, Ιδρυμα Μεσογειακών Μελετών, 1996, έκδοση 2^η, σελ. 69).

ΠΗΓΗ: Γιώργος Δ. Φρυγανάκης, ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, Αθήνα 2020