Το έτος 1879 συγκροτήθηκε ο Δήμος Αποδούλου, με έδρα το ομώνυμο χωριό της τέως επαρχίας Αμαρίου του τότε Τμήματος (νομού) Ρεθύμνης. Στη διοικητική δικαιοδοσία του Δήμου Αποδούλου συμπεριλαμβάνοντο δεκατέσσερα (14) χωριά. Τα έντεκα (11) ήσανε τα χωριά της Αμπαδιάς ήτοι: Aποδούλου, Σάτα, Κλήμα, Λοχριά, Άρδαχτος, Πλάτανος, Βαθειακό, Κουρούτες, Νίθαυρη, Αγία Παρασκευή και Άγιος Ιωάννης και τα τρία (3) επιπλέον ήσανε : Xωρδάκι, Άνω Μέρος και Δρυγιές.
Το έτος 1901, επί Κρητικής Πολιτείας, ο Δήμος Αποδούλου μετονομάστηκε σε Δήμο Κουρήτων. Η έδρα του Δήμου Κουρήτων μεταφέρθηκε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, μέχρι το έτος 1911, που δημιουργήθηκαν οι Αγροτικοί Δήμοι (Κοινότητες).
Τα παραπάνω στοιχεία προκύψανε από τις πολύχρονες έρευνές μου και περιλαμβάνονται στις σελίδες των εκδοθέντων βιβλίων μου.
Μια σημαντική απόφαση-δημοψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Κουρήτων που πάρθηκε στην έδρα του Δήμου τον Άγιο Ιωάννη, στις 25 Σεπτεμβρίου του έτους 1908, κηρύσσει την ανεξαρτησία της Κρήτης και την Ένωσή της με την Ελλάδα.
Στη συνέχεια των ερευνών μου εντόπισα σημαντικό αριθμό και άλλων εγγράφων (Χρηματικών Ενταλμάτων και Αποδείξεων Πληρωμής) 120 σχεδόν χρόνων του Δήμου Κουρήτων. Τα Χρηματικά Εντάλματα αφορούνε τους διατελέσαντες Δημάρχους, την έδρα, την ενοικίαση δημαρχιακού καταστήματος, μισθοδοσίες Γραμματέα – Ταμία – Κλητήρα – Εισπράκτορα κλπ. Οι αποδείξεις αφορούνε κυρίως αποζημιώσεις από αγροζημίες, για όλα τα χωριά του Δήμου Κουρήτων και επιπλέον για τα χωριά Μέλαμπες, Αγία Γαλήνη, Κρύα Βρύση, Ορνέ κ.ά Αγίου Βασιλείου.
Από τα έγγραφα αυτά και συγκεκριμένα από το Χρηματικό Ένταλμα Νο 39/31 Δεκεμβρίου 1905, που το υπογράφει ως Δήμαρχος Κουρήτων ο Αριστείδης Σ. Ψαρουδάκης προκύπτει ότι πληρώθηκε ο ίδιος «δι ενοίκιον Δημαρχιακού καταστήματος από Ιανουάριο μέχρι τέλους Δεκεμβρίου 1905 δραχ 60.» Επομένως το Δημαρχείο Κουρήτων με Δήμαρχο τον Αριστείδη Ψαρουδάκη εστεγάζετο στο Αποδούλου, σε ιδιοκτησία του ιδίου, από το 1901 έως 31 Δεκεμβρίου 1905.
Από τον Ιανουάριο του 1906 προκύπτει ότι, ανέλαβε Δήμαρχος Κουρήτων ο Ζαχαρίας Κατσαντώνης, παρέμεινε ως Γραμματέας και Ταμίας ο Αριστ. Ψαρουδάκης και η έδρα του Δήμου μεταφέρθηκε από το Αποδούλου στον Άγιο Ιωάννη.
Από τα Χρηματικά εντάλματα προκύπτει επίσης ότι, ο Δήμος Κουρήτων πλήρωσε στον Συμεών Καπαρό κάτοικο Αγίου Ιωάννη διάφορα χρηματικά ποσά, «δι ενοίκιον του Δημαρχιακού καταστήματος» και συγκεκριμένα από τον Ιανουάριο του έτους 1906 έως και τον Απρίλιο του έτους 1911. Είναι επομένως σαφές ότι, η έδρα του Δημαρχείου Κουρήτων ήτανε στον Άγιο Ιωάννη από τον Ιανουάριο του 1906 έως το 1911 και εστεγάζετο συνεχώς στην οικία (οντά) του Συμεών Καπαρού, που κληρονόμησε και κατοίκησε αργότερα η κόρη του Φωτεινή γυναίκα του Ιάκωβου Μαριδάκη (Γεροδιάκωβου).
Στα χρηματικά εντάλματα αναφέρονται από τον Άγιο Ιωάννη εκτός από τον ενοικιαστή Συμεών Καπαρό και ο Κλητήρας Μιχαήλ Συμ. Καπαρός, ο Εισπράκτορας Ανδρέας Ζωιδάκης, οι Αγροφύλακες Νικόλαος Ε. Μπριλλάκης και Ιωάννης Σ. Ζαχαριουδάκης και ο Ζαχ. Μπριλλάκης ως παλαιός δικαιούχος. Αναφέρονται επίσης εκτός από τον Δήμαρχο Ζαχαρία Κατσαντώνη, τον Γραμματέα και Ταμία του Δήμου Αριστείδη Στ. Ψαρουδάκη, Εισπράκτορες, Κλητήρες, Αγροφύλακες και άλλα άτομα από τα υπόλοιπα χωριά του Δήμου, που παρείχανε τις υπηρεσίες τους σ’ αυτόν.
Από τις αποδείξεις πληρωμής εκτιμάται ότι, τις αγροζημίες επιδίκαζε ο Επόπτης Αγροφυλακής Αμαρίου στο Νεύς Αμάρι, εισέπραττε τα ποσά ο Δήμος Κουρήτων και τα απέδιδε στους ζημιωμένους. Στη δικαιοδοσία του Επόπτη Αγροφυλακής Αμαρίου φαίνεται ότι ήτανε και τα χωριά Μέλαμπες, Αγία Γαλήνη, Κρύα Βρύση, Ορνέ κ.ά Αγίου Βασιλείου.
Πολλά θα μπορούσανε να γραφτούνε για το καθένα έγγραφο ξεχωριστά, αλλά δεν θα κάνω ιδιαίτερη ανάλυση του περιεχομένου τους. Πιστεύω πως όσοι τα διαβάσουνε και ενδιαφέρονται μπορούνε να τα αναλύσουνε περισσότερο.
Παραθέτω ενδεικτικά (22) Χρηματικά Εντάλματα του Δήμου Κουρήτων που αφορούνε, τον Ζαχαρία Κατσαντώνη ως Δήμαρχο, τον Αριστείδη Ψαρουδάκη ως Δήμαρχο και ενοικιαστή του Δημαρχιακού καταστήματος, Γραμματέα και Ταμία, τον Συμεών Καπαρό ως ενοικιαστή του Δημαρχιακού καταστήματος και τους Μιχαήλ Συμ. Καπαρό, Ανδρέα Ζωιδάκη, Νικόλαο Ε. Μπριλλάκη, Ιωάννη Σ. Ζαχαριουδάκη και Ζαχ. Μπριλλάκη, καθώς και οκτώ (8) Αποδείξεις Πληρωμής που αφορούνε άτομα του οικισμού Αγίου Ιωάννη.
Α. Χρηματικά Εντάλματα (22)
- Χρηματικό Ένταλμα (1). Ο Αριστ. Σ. Ψαρουδάκης εισέπραξε χρηματικό ποσό για ενοίκιο του Δημαρχ. καταστήματος από Ιανουάριο μέχρι τέλους Δεκεμβρίου 1905.
- Χρηματικά εντάλματα ενδεικτικά (2). Ο Ζαχαρίας Κατσαντώνης εισέπραξε διάφορα ποσά για μισθοδοσία του ως Δήμαρχος από έτος 1906 έως έτος 1910.
- Χρηματικά εντάλματα ενδεικτικά (2). Ο Αριστ Ψαρουδάκης εισέπραξε διάφορα ποσά για μισθοδοσία του ως Γραμματέας από έτος 1906 έως έτος 1910.
- Χρηματικά εντάλματα (11). Ο Συμεών Καπαρός εισέπραξε διάφορα ποσά «δι ενοίκιον του Δημαρχιακού καταστήματος», από τον Ιανουάριο του έτους 1906 έως Απρίλιο του έτους 1911, καθώς και ως Επιστάτης οδοποιϊας Αγίου Ιωάννη.
- Χρηματικά εντάλματα (2). Ο Κλητήρας Μιχ. Σ. Καπαρός, εισέπραξε διάφορα ποσά για μισθοδοσία του.
- Χρηματικά εντάλματα (2). Ο Εισπράκτορας Ανδρ. Ζωϊδάκης,, εισέπραξε διάφορα ποσά για δικαίωμα εισπράξεών του.
- Χρηματικό ένταλμα (1). Οι Αγροφύλακες Νικ. Εμμ. Μπριλλάκης-Ιωάν Σ. Ζαχαριουδάκης εισέπραξαν χρηματικό ποσό για δικαίωμα προστίμου.
- Χρηματικά εντάλματα (1). Ο Ζαχαρίας Μπριλλάκης εισέπραξε διάφορα ποσά για μισθοδοσία του εκ προσθέτων φόρων.
Β. Αποδείξεις Πληρωμής (8)
- 17 Μαΐου 1907. Ο Τίτος Καπαρός, για ζημία από Απόστολο Μπριλλάκη Δρχ. 7,75
- 10 Απριλίου 1908. Ο Αγροφύλαξ Εμμαν Γ. Παραδεισανός, για χρήση 1907 Δρχ. 1,35
- 18 Σεπτεμβρίου 1908. Ο Δημ. Εισπράκτωρ Ανδρ. Ζωιδάκης, για δικαίωμα είσπραξης Δρχ. 7.
- 17 Ιουλίου 1909. Ο Απόστολος Μπριλλάκης, για αποφάσεις του Επόπτη Αγροφυλακής για Ανεζίνα Μαυρογιαννάκη Δρχ. 5,15.
- 17 Νοεμβρίου 1909. Η Άννα Π. Μπριλλάκη, ζητά αποζημίωση από Νικόλ. Εμμ. Στεφανάκη, στη θέση Φραγκιούδη Δρχ. 1,50.
- 4 Ιανουαρίου 1910. Ο Αγροφύλαξ Μιχαήλ Σ. Καπαρός έλαβε από Γεώργιο Ι Τσουπάκη, για επιδικασθέν Δρχ. 1,50.
- 1 Απριλίου 1910. Ο Ελευθ Μαριδάκης, για αγροζημία Δρχ. 5,50.
- 9 Οκτωβρίου 1910. Ο Μιχ. Ι. Καλογεράκης, για αγροζημία Δρχ. 1,20.
Ανάλογα Χρηματικά Εντάλματα και Αποδείξεις Πληρωμής εντόπισα και για τα χωριά: Αγία Παρασκευή, Κουρούτες, Νίθαυρη, Αποδούλου, Βαθιακό, Πλάτανος, Λοχριά, Χορδάκι, Άνω Μέρος, Δρυγιές, Κρύα Βρύση, Μέλαμπες, Αγία Γαλήνη, Ορνέ κ. ά
* Ο Σταύρος Φωτάκης είναι στρατηγός ε.α, συγγραφέας, στιχουργός
