Στην ταινία «the matrix» oι μηχανές που έχουν υποδουλώσει τους ανθρώπους και τους διατηρούν υπνωτισμένους μέσα στο matrix, αποκαλύπτουν στον «Μεσσία» των επαναστατών την αλήθεια: Για να μπορεί το σύστημα να δουλεύει οι άνθρωποι έπρεπε να έχουν την ψευδαίσθηση ότι επαναστατούν. Το σύστημα τους επέτρεπε να αντιδρούν και να νομίζουν ότι επαναστατούν, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένα αναπόσπαστο μέρος της εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος.
Γιατί αυτή η εισαγωγή με μια κινηματογραφική αλληγορία; Για να εξετάσουμε τι πραγματικά ισχύει στην Ελλάδα με αυτό που αποκαλείται «αντισυστημικότητα». Στη κοινωνία μας υπάρχουν ομάδες και κόμματα ακροδεξιών, ακροαριστερών, λαϊκιστών, ευρωσκεπτικιστών. Υπάρχουν διάφορα μειοψηφικά ρεύματα που μισούν τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Αυτό δεν τους καθιστά αντισυστημικούς. Είναι και είμαστε όλοι μέρος του ίδιου «συστήματος». Οι κατά δήλωση ή κατά συμπεριφορά «αντισυστημικοί» είναι στην πραγματικότητα κατά φαντασίαν αντισυστημικοί. Καθώς το ίδιο το σύστημα είναι εκείνο που τους επιτρέπει να υπάρχουν, να διεκδικούν, να εκφράζονται και να εκτονώνονται ελεύθερα.
Είναι τουλάχιστον αστείο να δηλώνει κάποιος αντισυστημικός (εναντίον του πολιτικού συστήματος δηλαδή) και να απολαμβάνει μέχρι τελευταίας ρανίδας τις ελευθερίες, τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα που απορρέουν από αυτό. Είναι αντισυστημικός ένας βουλευτής του κοινοβουλίου που απολαμβάνει το μισθό και όλα τα προνόμια που απορρέουν από την θέση του; Είναι αντισυστημικός ένας συνδικαλιστικός φορέας που απολαμβάνει όλες τις ελευθερίες δράσης, τα προνόμια και δικαιώματα που του παρέχει το «σύστημα»;
Και εν πάση περιπτώσει είναι τουλάχιστον αστείο να μιλάμε για αντισυστημικότητα ειδικά στην Ελλάδα. Στη χώρα του διαχρονικά άκρατου λαϊκισμού. Για να καταλάβουμε τι είναι πραγματικά αντισυστημικό και τι όχι πρέπει πρώτα να δούμε πως και τι είναι αυτό το σύστημα στο οποίο αναφερόμαστε. Ποιο είναι λοιπόν το αναχρονιστικό «ελληνικό σύστημα»;
Δεν είναι μήπως ένα σύστημα αναξιοκρατίας και μετριοκρατίας; Δεν είναι το σύστημα της ιερής αγελάδας Δημοσίου; Της μη αξιολόγησης και του μη ελέγχου; Της τεχνοφοβίας και της συντεχνιοκρατίας; Δεν είναι το σύστημα του κρατικοδίαιτου ιδιωτικού τομέα; Το σύστημα στο οποίο έννοιες όπως «κέρδος» ή «ιδιωτική πρωτοβουλία» αναφέρονται στο δημόσιο διάλογο λες και πρόκειται για ποινικό αδίκημα; Δεν είναι το σύστημα το οποίο με νύχια και με δόντια προστατεύει όλα αυτά και άλλα πολλά στις πλάτες των πολιτών;
Ποιοι είναι «αντισυστημικοί»; Είναι αντισυστημικοί οι αρνητές της αξιολόγησης στο δημόσιο τομέα; Είναι αντισυστημικοί οι εκπαιδευτικοί που είχαν ξεσηκωθεί στην πανδημία με την τηλεκπαίδευση; Είναι αντισυστημικοί εκείνοι που αρνούνται την λογοδοσία; Είναι αντισυστημικοί εκείνοι που τα τελευταία χρόνια καταψήφισαν πάνω από 10 νομοσχέδια που σχετίζονται με τον έλεγχο, την αξιολόγηση και αξιοκρατία στο Δημόσιο τομέα; Είναι αντισυστημικοί αυτοί που διαρκώς μιλούν, ονειρεύονται και υπόσχονται την επιστροφή στο παρελθόν;
Την ώρα που ο Πιερρακάκης πολεμάει για να απαλλαγούμε από το τέρας της γραφειοκρατίας, ο Νίκος Φίλης βροντοφωνάζει ότι βεβαίως και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει να πληρώνονται το ίδιο, ανεξάρτητα απ’ το αν αποδίδουν ή όχι. Ποιος είναι στ’ αλήθεια πιο «αντισυστημικός» από τους δύο για τα ελληνικά δεδομένα; Την ώρα που ο Χατζηδάκης μηδενίζει τις εκκρεμείς συντάξεις, βάζοντας τα με το «σύστημα» που θέλει οι συντάξεις να αποδίδονται μετά από χρόνια, η αξιωματική αντιπολίτευση κραυγάζει για την συμμετοχή ιδιωτών, δικηγόρων και λογιστών που επιστρατεύτηκαν για να λυθεί το πρόβλημα. Ποια πρακτική από τις δύο είναι πιο αντισυστημική; Την ώρα που δεκάδες δικαστικοί έχουν απομακρυνθεί από τις θέσεις τους, λόγω υπηρεσιακής ανεπάρκειας για αποφάσεις που έκαναν έως και 19 χρόνια για να εκδώσουν, οι πολακιστές μιλάνε για παράλληλη σχολή δικαστών που θα εκδίδει κομματικά αρεστές αποφάσεις. Που εντοπίζεται και εδώ η πραγματική μάχη με το «σύστημα»;
Στην πραγματικότητα όσοι παριστάνουν τους αντισυστημικούς στην Ελλάδα είναι η 5η φάλαγγα του συστήματος. Που ενεργοποιείται και αντιδρά σθεναρά σε κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης και αλλαγής. Σε κάθε απλά και μόνο πρόταση ή σκέψη να διαταραχθούν οι ισορροπίες, οι διαδικασίες και τα συντεχνιακά «κεκτημένα» του αναχρονιστικού κράτους.
Στην Ελλάδα λοιπόν, οι πραγματικοί αντισυστημικοί είναι οι μεταρρυθμιστές. Όσοι επιθυμούν να αλλάξουν τη λειτουργία και την όψη αυτού του κράτους και να το φέρουν στον 21ο αιώνα. Καλό θα είναι να γνωρίζουμε λοιπόν, ιδιαίτερα οι νέοι που εύκολα έλκονται από θυμικές αντιδράσεις και ψεύτικα επαναστατικά κελεύσματα, ότι όσοι παρουσιάζονται ως δυνάμεις ανατροπής, επαναστάτες και ριζοσπάστες, είναι στην πραγματικότητα η απόλυτη έκφραση ενός αναχρονιστικού συστήματος που λειτουργεί σε βάρος των πολιτών του.
Στην Ελλάδα οι λαϊκιστές δεν είναι αντισυστημικοί, καθώς ο λαϊκισμός είναι η κινητήρια δύναμη του συστήματος εδώ και δεκαετίες. Είναι οι θεματοφύλακες όλων των αρνητικών εκφάνσεων του ελληνικού κράτους. Στην Ελλάδα, ο ορθολογισμός είναι αυτό που αποτελεί την πραγματική αντισυστημικότητα.
*Ο Γεώργιος Νάστος είναι πολιτικός επιστήμονας
