Πολύς λόγος, ήδη από τα αρχαία χρόνια, γίνεται για την αρετή των ανθρώπων. Η αρετή είναι, για το λεξιλόγιο των Ελλήνων, από τα αρχαία χρόνια μια πολυσήμαντη λέξη. Αψευδής μάρτυρας η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, από τα Ομηρικά Έπη έως και τα ελληνόγλωσσα κείμενα των πρωτοχριστιανικών χρόνων.
Ας προσπαθήσουμε να ιδούμε την αρετή των ηρώων της «Ιλιάδας» όπως τους παρουσιάζει ο Όμηρος. Θα αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προσπάθειά μας εάν προσεγγίσουμε όλες τις ερμηνείες της λέξης «αρετή».
Έτσι, ξεκινώντας ας διευκρινιστεί τι είναι η αρετή και πώς μεταδίδεται ανάμεσα στους ανθρώπους και τα αποτελέσματά της.
Η αρετή σχετίζεται με το επίθετο «αγαθός» και σημαίνει τον καλοκάγαθο άνθρωπο, τον προικισμένο με χαρίσματα.
Η αρετή ως ανδρεία, γενναιοψυχία, θάρρος και παλικαριά, είναι κάτι που στην «Ιλιάδα» χαρακτηρίζει και τους Αχαιούς και τους Τρωαδίτες. Με αυτήν την έννοια δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί αλλά είναι ένα έμφυτο γνώρισμα των ανθρώπων, μήτε αποκτάται ή συντηρείται ή αυξάνεται με την εξάσκηση. Επακόλουθό της είναι οι μεν Τρώες να υπερασπίζονται μέχρις εσχάτων την πατρίδα τους και οι δε Αχαιοί να τα δίνουν όλα για κουρσέψουν το Ίλιο, για να μείνει ψηλά η τιμή τους και για τα, έμψυχα και άψυχα, λάφυρα που θα αποκομίσουν.
Η αρετή που σχετίζεται με την ευγενική καταγωγή διακρίνει και τους πρώτους των Αχαιών και των Τρωαδιτών και φαίνεται από το τρόπο συμπεριφοράς τους. Θα θέλαμε να σταθούμε στο περιστατικό με το Γλαύκο και το Διομήδη στη ραψωδία Ζ (στίχοι 119-236) που μαρτυρά την αρετή που πηγάζει από το ήθος τους το οποίο με τη σειρά του έχει άμεση σχέση με την καταγωγή τους σε αντίθεση π.χ. με τη στάση του Θερσίτη, όταν (ραψωδία Β, στίχοι 211-332) ο χαμηλότερης κοινωνικής προέλευσης Αχαιός ήρωας «επιτίθεται ανάγωγος» στους, κοινωνικά ανωτέρους του, πρώτους του Αργίτικου στρατού. Επακόλουθο σε ό,τι αφορά το πρώτο περιστατικό η ενίσχυση της φιλίας Διομήδη και Γλαύκου και σε ό,τι σχετίζεται με το δεύτερο η περιθωριοποίηση του θρασύγλωσσου «αντάρτη».
Επίσης, δεν είναι λίγοι όσοι συσχετίζουν την αρετή με την υπεροχή κάποιου ανθρώπου έναντι των άλλων σε μια συγκεκριμένη πτυχή της ζωής του. Ίσως είναι αποτέλεσμα παιδείας μονάχα ή πολυετούς εμπειρίας ή και των δυο μαζύ και το αποτέλεσμά της είναι να επιτυγχάνονται καλύτερα οι στόχοι του ανθρώπου στη δημόσια και την ιδιωτική ζωή του. Διαβάζοντας, λοιπόν, την «Ιλιάδα», μπορούμε να διακρίνουμε ενδεικτικά ότι ο μάντης Κάλχας είναι πλήρης μαντικής αρετής, ο Οδυσσέας πλήρης διανοητικής λειτουργίας και ευστροφίας, ο Έκτορας πλήρης συζυγικής και πολεμικής αρετής, ο Αίας ο Τελαμώνιος και ο Διομήδης διακρίνονται στην πολεμική αρετή, ο Πάνδαρος στην τοξευτική αρετή, ο Πρίαμος και ο Χρύσης ξεχωρίζουν ως προς τη γονική αρετή κ.ά.
Εάν, τέλος, δεχτούμε ότι η αρετή, υπό γενικότερη εξέταση, σημαίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα κάποιου ανθρώπου έναντι (των) άλλων, το οποίο αφορά το σύνολο των ηθικών του αρετών και των λοιπών χαρακτηριστικών του, το βλέπουμε κάθε στιγμή σε κάθε Τρωαδίτη ή Αχαιό που εμφανίζεται, από τον Όμηρο, να παίζει «πρωταγωνιστικό ρόλο», να δρα ή να μιλά, στην «Ιλιάδα», τόσο στα πεδία των μαχών, όσο και πίσω στην Τροία ή στα στρατόπεδα των Αχαιών. Στην περίπτωση αυτή, θα λάβουμε ως πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα το Νέστορα, το σώφρονα βασιλιά της Πύλου, που παίζει, κυρίως, τον ρόλο του συμβουλάτορα των Αχαιών και με τις γνώσεις και το ήθος του εμπνέει το σεβασμό και την εμπιστοσύνη του όλου στρατεύματος σε συνδυασμό με την όποια πολεμική του αρετή, σε αντίθεση με τον πολυμήχανο και γενναίο, αλλά ταυτόχρονα και δόλιο Οδυσσέα.
