Από τον κ. Μανόλη Καλλέργη, εκλεκτό συμπολίτη ιατρό διδαχτήκαμε πολλά για την οικογένειά του που έχει διαπρέψει στα πέρατα της γης με δράση που ξεκινά στα βάθη των αιώνων. Και συνεχίζοντας πάνω στις πηγές του την αναζήτηση ανακαλύψαμε σπουδαίες μορφές.
Δεν υπάρχει τομέας να μην διακρίνονται Καλλέργηδες όπου μπορεί να φανταστεί κανείς. Είτε σε καιρούς επαναστάσεων, είτε σε καιρούς ειρήνης μέλη της οικογενείας αυτής με τις Βυζαντινές ρίζες γίνονται το επίκεντρο της προσοχής. Ακόμα και νύφες της οικογένειας έχουν διακριθεί.
Για παράδειγμα η Μαρί Καλλέργη που είχε γοητεύσει την Ευρώπη με τη σπάνια ομορφιά της.
Ήταν μια μοναδική γυναίκα που αξίζει να προβάλουμε στο σημερινό μας αφιέρωμα με αφορμή όσα συμβαίνουν στην ανθρωπότητα σε βάρος γυναικών.
Ένας περήφανος πατέρας
Είχε μεγάλη χαρά εκείνη τη μέρα ο Εμμανουήλ Καλλέργης. Ο ίδιος ο Charles Nesselrode, υπουργός Εξωτερικών και καγκελάριος της Ρωσίας, του δήλωσε με επισημότητα, ότι είχε επιλέξει τον γιο του Ιωάννη, νεαρό διπλωμάτη, για να τον παντρέψει με την ανιψιά του Μαρί που την είχε σαν παιδί του.
Ο Εμμανουήλ Καλλέργης με ρίζες από τον Μυλοπόταμο, δεν ήταν κανένας εγωκεντρικός αρχοντοχωριάτης. Είχε έρθει στη Ρωσία από την Κρήτη, αρχές του 19ου αιώνα, κυνηγημένος από τους Τούρκους. Είχε πάρει μέρος σε κάποιες επαναστατικές κινήσεις και είχε επικηρυχθεί. Αναγκάστηκε λοιπόν ν’ αφήσει την κτηματική του περιουσία στην περιοχή της Μονής Χαλέπας και να ζητήσει καταφύγιο στη χώρα που ήταν η ελπίδα λευτεριάς για κάθε ραγιά. Αν και πρόσφυγας κατάφερε να σταθεί στα πόδια του και να διακριθεί στην Πετρούπολη, επί Αικατερίνης της Β’ με τις σπουδές του και αργότερα πολεμώντας σαν αξιωματικός του Ναυτικού. Έφτασε να γίνει προστατευόμενος του Ποτέμκιν και να κατέχει θέση συμβούλου στην Αυλή!
Έτσι και περιουσία απέκτησε και έγινε ένας σοβαρός παράγοντας στην κοινωνία της Πετρούπολης.
Φλογερός πατριώτης
Ήταν όμως και φλογερός πατριώτης. Κάλεσε στη Ρωσία τα ανίψια του από την Κρήτη, τα σπούδασε όλα και πρόσφερε στην επανάσταση αργότερα 100.000 ρούβλια σε εφόδια για να συνδράμει τον αγώνα.
Ο σεβασμός και η εκτίμηση που είχε κερδίσει, με τις αρετές και την αξία του, τον έκαναν από τους ανθρώπους εμπιστοσύνης και του υπουργού. Και τώρα η πρότασή του να παντρέψει τον Ιωάννη του με την ανιψιά του ξεπερνούσε και τα πιο φιλόδοξα όνειρά του.
Ο γνωστός ερευνητής και συγγραφέας, εκλεκτός συμπολίτης, γιατρός Μανόλης Καλλέργης, αναφέρει πολλές σημαντικές και απόλυτα τεκμηριωμένες λεπτομέρειες στο βιβλίο του «Μarie Kalergis – H ιστορία μιας γυναίκας» από το οποίο αντλούμε στοιχεία για το σημερινό μας αφιέρωμα και τον ευχαριστούμε από τη θέση αυτή για όλη την πολύτιμη βοήθειά του στην προσπάθειά μας. Είναι και ο ερευνητής που έκανε γνωστό αυτό το σημαντικό θέμα μετά από πολύχρονη έρευνα και μας γνώρισε μια γυναίκα φαινόμενο που διαφορετικά κανένας δεν θα ήξερε.
Μια μικρή καλλονή
Χαιρόταν λοιπόν ο Καλλέργης για την καλή τύχη του γιου του και δεν ήταν μόνο επειδή θα συγγένευε με τον υπουργό.
Η Μαρί ήταν μια γυναίκα που δεν θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν άνδρα. Είχε γεννηθεί στη Βαρσοβία το 1822 και ήταν κόρη διοικητή χωροφυλακής της Βαρσοβίας. Βρέθηκε από μικρή όμως προστατευόμενη του Nesselrode, που ήταν εξάδελφος του πατέρα της, επειδή οι γονείς της χώρισαν και η μητέρα της μικρής είχε βρει ιδανική λύση να μεγαλώσει το κοριτσάκι σε ένα περιβάλλον, όπως αυτό που ζούσε ο υπουργός θείος του.
Γεγονός είναι ότι ο θείος είχε μεγάλη αδυναμία στη Μαρί. Φρόντισε να της δώσει σπουδαία μόρφωση. Στην εφηβεία της κιόλας μιλούσε Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά και Ρώσικα. Είχε όμως και σπάνιο ταλέντο στη μουσική και ιδιαίτερα στο πιάνο. Και το απλούστερο κομμάτι ακουγόταν διαφορετικό στο δικό της άγγιγμα. Έτσι ο υπουργός κάλεσε τους καλύτερους πιανίστες της Πετρούπολης να παραδώσουν μαθήματα στην ταλαντούχα ανιψιά του. Ήταν όμως και πανέμορφη. Από την πρώτη στιγμή συγκέντρωνε τα βλέμματα όπου και βρισκόταν.
Η ίδια φαινόταν να δίνει λιγότερη σημασία στην ομορφιά της και φρόντιζε να κατακτά τους άλλους με το λαμπερό πνεύμα της.
Γάμος στα 16
Όταν παντρεύτηκε τον Ιωάννη Καλλέργη τον Γενάρη του 1839 ήταν μόλις 16 χρόνων.
Έδειξε όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον τόπο καταγωγής του συζύγου της κι ένοιωθε περήφανη για τον γάμο της με ένα τόσο σπουδαίο νέο. Μια κορούλα ήρθε να συμπληρώσει την ευτυχία της, που ονομάστηκε κι αυτή Μαρί, για να μπερδεύει τους ιστορικούς, σύμφωνα με τον κ. Μανόλη Καλλέργη, αλλά η συνωνυμία δεν μπορούσε να επισκιάσει τη φήμη της διάσημης μητέρας της.
Ο Ιωάννης δεν άργησε να ερωτευθεί σφόδρα τη νεαρή γυναίκα του που όσο μεγάλωνε όμως αποκάλυπτε έναν εκρηκτικό σε ενέργεια και ιδέες χαρακτήρα. Η Μαρί κατόρθωσε να επιβληθεί στην κοσμική και κοινωνική ζωή της πόλης, σε ρυθμούς που δεν μπορούσε πια να παρακολουθήσει ο σύζυγος. Αυτό συγκέντρωσε τα πρώτα νέφη στο γάμο τους, που δεν άργησαν να προκαλέσουν θύελλες, καθώς η ανασφάλεια που ένοιωθε ο Ιωάννης μπροστά στη λάμψη της Μαρί, θέριευε τη ζήλεια του.
Η ζωή τους έγινε μαρτυρική και ο ίδιος ο σύζυγος παραδεχόταν πως δεν άντεχε να βλέπει τη Μαρί να περιβάλλεται από τόσο θαυμασμό. Όσες προσπάθειες έκανε να τιθασεύσει τη ζήλεια του στάθηκαν άκαρπες γιατί πλέον ήταν παθολογική.
Ακόμα κι έτσι όμως ο έρωτάς του δεν ήθελε δυστυχισμένη την καλλονή σύζυγό του.
Διαζύγιο με ηγεμονική διατροφή
Και μια μέρα την ξάφνιασε με την πρότασή του. Θα της έδινε ο ίδιος διαζύγιο με μια γενναία διατροφή τον χρόνο, προκειμένου να λυτρωθεί από ένα μαρτύριο.
Η Μαρί όλο αυτό το διάστημα προσπαθούσε να ανταποκρίνεται στα καθήκοντά της συζύγου, χωρίς όμως να αισθάνεται το ίδιο πάθος με τον Ιωάννη. Και κάπου είχε το δίκιο της. Μικρό κοριτσάκι ήταν όταν την πάντρεψαν. Είχε ξαφνικά δίπλα της έναν άνδρα που δεν είχε επιλέξει. Δέχτηκε σχεδόν με ευγνωμοσύνη την πρόταση του συζύγου της και γύρισε ολότελα σελίδα στη ζωή της με μια μόνο επιθυμία της από το δικό της παρελθόν. Να κρατήσει το επώνυμό της. Κι έτσι με το επίθετο Καλλέργη, έγινε γνωστή στα μεγαλύτερα σαλόνια της Ευρώπης.
Πολίτης του κόσμου
Αισθάνεται ξαφνικά σαν πουλί που ανοίγει τα φτερά του. Και τα μπαγάζια της δεν πιάνουν σκόνη ποτέ. Ταξιδεύει διαρκώς. Κι όπου πηγαίνει αποκτά αφοσιωμένους φίλους και θερμούς θαυμαστές.
Σαν πεταλούδα που προτιμά το φως, φροντίζει να είναι κοντά σε μεγάλες προσωπικότητες του πνεύματος και της τέχνης. Γνωρίζεται πιο στενά με τον Αλφρέ ντε Μυσσέ γνωστό ήδη ποιητή. Και πάλι όμως νοιώθει εγκλωβισμένη και ανοίγει τα φτερά για πλατύτερους ορίζοντες.
Καρμική η σχέση της με τον Φραντς Λιστ. Ενώ δεν δίνουν δικαίωμα να χαρακτηριστεί η σχέση τους, βλέπουμε ότι διατηρείται για χρόνια και χαρακτηρίζεται από μια σταθερότητα. Κι όταν αρρωσταίνει ο μεγάλος συνθέτης η Μαρί τον στηρίζει και οικονομικά. Εκείνος μόλις συνήλθε της αφιερώνει τη διασκευή για πιάνο του έργου του «Χαίρε Μαρία της Ιερουσαλήμ».
Η Μαρί όπως βλέπουμε και στην εκπληκτική βιογραφία της από τον κ. Μανόλη Καλλέργη, φροντίζει να ζει με αξιοπρέπεια, ξέροντας να τηρεί τα προσχήματα.
Έχοντας υπό την προστασία της καλλιτέχνες και εν γένει δημιουργούς, αφού διέθετε και μεγάλη οικονομική άνεση, δεν μπορεί να χρεωθεί ιδιαίτερη σχέση με τον Λιστ. Έστω κι αν του είχε προσφέρει τόσο γενναιόδωρη στήριξη. Κι ο ίδιος δείχνει όχι απλά γοητευμένος, αλλά ότι στο πρόσωπο της Μαρί βρήκε τη μούσα που ονειρεύεται κάθε συνθέτης.
Το 1845 γνωρίζεται με το νεαρό πολωνό ποιητή Cyprin kamil Norwid, ο οποίος την ερωτεύεται τρελά και δεν το κρύβει. Η Μαρί ταξιδεύει μαζί του στην Ιταλία έχοντας πάντα πλάι της την αχώριστη φίλη της Μαρία Τρέμπισκα. Από τη σχέση αυτή βγαίνει ένα πορτραίτο και μετά τίποτα.
Κάποιος άλλος αποσπά το ενδιαφέρον της Μαρί και δεν διστάζει να τον χαρακτηρίσει «το μεγαλύτερο πνεύμα του Γερμανικού κόσμου». Πρόκειται για τον Ρίχαρντ Βάγκνερ που γνώρισε το 1845 στην Δρέσδη, στην πρεμιέρα του έργου του «Tanhaeuzer».
Μαθήτρια του Σοπέν
Η αγάπη της για τη μουσική την ωθεί στην απόφαση να βελτιώσει την τεχνική της στο πιάνο. Κι έτσι με σύσταση του Λιστ την αναλαμβάνει ο Φρειδερίκος Σοπέν.
Δεν αργεί κι αυτός να ξετρελαθεί με τη μαθήτριά του, που αποδεικνύεται μια ιδανική ερμηνεύτρια των έργων του. Σαν να είχε διαβάσει σε βάθος τη σκέψη του συνθέτη ερμήνευε τα έργα του με ιδιαίτερη έμφαση στη λεπτομέρεια.
«Δεν έχω ξανακούσει να παίζουν Chopin όπως η Μαρί Καλλέργη» θα ομολογήσει με θαυμασμό η Πωλίν ντε Μέτερνιχ. Και δεν είναι η μόνη.
Στο σπίτι της Μαρί στο Παρίσι, μετά από ένα πλούσιο δείπνο, κορυφαίες προσωπικότητες απολαμβάνουν την ερμηνεία της στο πιάνο. Αλλά και την κόντρα Σοπέν και Λιστ ποιος θα συγκινήσει περισσότερο με το έργο του.
Δημιουργείται εκεί στο κομψό διαμέρισμα της Rue d Anjou στο Παρίσι ένα ιερό υψηλής Τέχνης, που όλες οι κοσμικές Παριζιάνες θα ήθελαν να επισκεφθούν και γενικά όλη η υψηλή κοινωνία του Παρισιού να θαυμάσει το περιβάλλον της Μαρί Καλλέργη. Αυτή η γυναίκα με το ελληνικό επώνυμο έχει την Ευρώπη στα πόδια της και «κλέβει» καρδιές.
Από τους λαμπρούς φίλους της και ο φιλέλληνας ζωγράφος Ντελακρουά, αλλά και ο μεγάλος ποιητής Θεόφιλος Γκωτιέ. Με τον Χάιν επίσης αναπτύσσεται με στενή σχέση που εμπνέει στον ποιητή το ποίημα με τον παράξενο τίτλο «Ο λευκός ελέφαντας». Ο κ. Καλλέργης το έχει παραθέσει στο βιβλίο του για τη Μαρί Καλλέργη, και μάλιστα ο αξέχαστος Σπύρος Τ. Λίτινας έχει κάνει μια μετάφραση, ανώτερης λογοτεχνικής αξίας από το ίδιο το ποίημα.
Διπλωματία του κρινολίνου
Οι γνωριμίες της Μαρί με τον Ναπολέοντα τον 3ο, την αυτοκράτειρα Ευγενία και άλλες δυναστείες δεν την αφήνουν μακριά από την πολιτική και σε μερικές περιπτώσεις, φαίνεται πως με την προσωπικότητα και την ομορφιά της ασκεί κι επιρροές σε σημαντικά πολιτικά πρόσωπα Αναπτύσσεται έτσι η «διπλωματία του κρινολίνου».
Το 1863 παντρεύεται για δεύτερη φορά ένα Ρώσο στρατηγό. Ακόμα και τώρα όμως δεν αφήνει το επώνυμο Καλλέργη.
Άδοξο τέλος
Η διάσημη αυτή γυναίκα με το ελληνικό επώνυμο, που λάτρεψε η Ευρώπη, θα έχει τραγικό τέλος. Η επάρατη θα της μαράνει την περίφημη ομορφιά της και οι αφόρητοι πόνοι που τη βασανίζουν, θα την απομονώσουν μέχρι τον θάνατό της. Θα πεθάνει στη Βαρσοβία, την πόλη που γεννήθηκε 22 Μαΐου 1874.
Στο βιβλίο του ο κ. Καλλέργης έχει ένα εντυπωσιακό επίλογο για το πώς άκουσε η Ευρώπη και πως δέχτηκαν τον θάνατος αυτής της επίγειας θεάς οι καλλιτέχνες που τη γνώρισαν και τη θαύμασαν.
Εμείς θα κρατήσουμε μόνο τη φράση του Λιστ που θεωρούμε ότι σκιαγραφεί απόλυτα τη Μαρί Καλλέργη. Είπε γι’ αυτήν ο μεγάλος συνθέτης αποχαιρετώντας την:
«Έβγαινε από μέσα της μια μυστηριώδης μελωδία, της οποίας το accordo αντιλαλούσε απευθείας στον ουρανό!».
