Και μια ηρωική πράξη του Ευάγγελου Χ. Συνατσάκη
Από μαρτυρίες που δημοσιεύονται στον τοπικό τύπο στις πρώτες επετείους της Μάχης της Κρήτης με την απελευθέρωση συνθέτουμε την εικόνα των γεγονότων πριν και μετά τη θρυλική αυτή αναμέτρηση του νησιού μας με μια υπερδύναμη τεράτων.
Αντιπροσωπευτικά βρίσκουμε τα άρθρα κάποιου Κ (1947) που αναφέρουν μεταξύ άλλων: «Απροσδόκητα απολύτως για τον πληθυσμό της Ρεθύμνης το πρωί της 21ης Μαΐου 1941, Γερμανικά αεροπλάνα ήρχισαν να βομβαρδίζουν την αμμουδιά των Περβολιών, έως τον Πλατανιά.
Έπεσαν δυο – τρια σπίτια στα Περιβόλια και σκοτώθηκαν μερικοί πολίται.
Το μεσημέρι επαναλήφθηκε ο βομβαρδισμός των Περιβολιών.
Ανιχνευτικά Γερμανικά αεροπλάνα, πετώντας, πάνω από την επιφάνεια της γης μας έψαχναν τις χαράδρες γύρω στο Ρέθυμνο.
Αεροπορία Εγγλέζικη δεν φαινόταν και αντιαεροπορικά κανόνια απουσίαζαν.
Έτσι η Γερμανική αεροπορία επιτεθείσα κατά του Ρεθύμνου έκανε όπως απλώς «γυμνάσια μετά γομώσεως»!
Ο κόσμος απροειδοποίητος έκανε ότι ενόμιζε πως έπρεπε να κάνει να σώσει τη ζωή του. Και κυρίως στις πρώτες ώρες έτρεχε στα καταφύγια τα οποία ήσαν σαπημένοι τουρκοβενετσιάνικοι θόλοι.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας στον ουρανό του Πλατανιά και ίσαμε το Μπαγκαλοχώρι, φάνηκαν μεγάλα μαύρα αεροπλάνα – αφήνοντας από την κοιλιά τους να πέφτουν χιλιάδες άσπρα, πράσινα, καφέ, κόκκινα, πράγματα που φαινόταν σαν χαρτοπόλεμος.
Προκηρύξεις πετούνε φώναξε κάποιο παιδί. Οι δαίμονες της κολάσεως. Οι κτηνάνθρωποι του Βορρά. Η βρώμα και η δυσωδία της ανθρώπινης ιστορίας προ της σκοτεινής σκέψεως των οποίων ο Αλή – Πασάς των Ιωαννίνων γίνεται ο ωραιότερος δραματικός ιππότης.
Και κατεβαίνουν στη γη μας, ανενόχλητοι από αέρος.
Στα χωριά επικρατεί σύγχυσης. Όλοι παίρνουν τα όπλα τους και πάνε κατά τα Περιβόλια.
Τα Γερμανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν τώρα και της πόλη μας. Και ο πληθυσμός με μόνο τα ρούχα που φορεί φεύγει στις σπηλιές της Τρυπητής, του Αγίου Αντωνίου, των τριών Μοναστηριών, στον Κουμπέ, στου Γάλλου στ’ Ατσιπόπουλο.
Και στην έρημη τώρα πολιτεία τηννύχτα μπαίνουν εκατοντάδες οι πλιατσικολόγοι χωρικοί και Ρεθεμνιώτες.
Ο τακτικός στρατός, η Σχολή Χωροφυλακής οι αδειούχοι στρατιώται και οι χωρικοί από τα γύρω χωριά της Ρεθύμνης, όλη τη νύχτα κυρίως κοπανίζουν του Γερμανούς που’ ναι οχυρωμένοι στον Άι- Γιώργη των Μισσιριών, στον Σταυρωμένο και στη ρίζα της Σκαλέτας. Τους κτυπούν και τους κάνουν να συμπτύσσονται.
Έτσι το Ρέθυμνο δεν πάρθηκε από τους αλεξιπτωτιστές. Αυτοί νικήθηκαν.
Στου Σταυρωμένου παρεδόθησαν, μα λόγο μιας παρεκτροπής των δικών μας την ώρα της παραδόσεως τραβήχτηκαν πάλι στα χαρακώματά τους. Οι Λωποδύτες τις Λευτεριάς, των Λαών ηύραν κείνο που τους χρειαζόταν, στο Ρέθεμνος.
Τ’ αεροπλάνα τους, όσο περνούσαν οι μέρες, τόσο και πετούσαν νέους αλεξιπτωτιστάς σε ενίσχυση.
Όμως ανώφελα, γι’ αυτούς. Το Ρέθεμνος βαστούσε.
Ύστερα, το απόγευμα της 29ης Μαΐου, φάνηκε στον αμαξιτόδρομο των Χανίων κάτω από το Ατσιπόπουλο πολύς στρατός να κατεβαίνει.
Ήσαν μοτοσυκλετισταί Γερμανοί που έρχονταν από τα Χανιά. Όσοι έτυχαν, κρυμμένοι, στις Ατσιποπουλιανές χαλέπες, διηγούνται, πως κατεβαίνοντας προς το Ρέθυμνο οι μοτοσυκλετισταί ούρλιαζαν και πυροβολούσαν για να σπείρουν τον τρόμο.
Αυτοί μπήκαν στο Ρέθυμνο. Κι αυτοί προχώρησαν προς τον Πλατανιά και ηνώθηκαν με τους αποτυχημένους συντρόφους τους. Και στο στραπατσάρισμα, στην εξουθένωση αυτή του πληθυσμού, προσετέθη και η πείνα, και μαζί της η εμπορική αισχροκέρδεια, που πήρε στον καιρό της το όνομα «μαύρη αγορά».
Οι πρώτες μέρες μετά
Ήταν βασανιστικές πράγματι οι πρώτες μέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης για τους Ρεθεμνιώτες. Άνθρωποι συντηρητικοί με αρχές και ηθικούς κανόνες δεν έβλεπαν ευχαρίστως το θέαμα των Γερμανών, σε αντίθεση και με τους κανόνες πολέμου που επιβάλουν ευπρέπεια.
Εκείνοι με το πρόσχημα της ζέστης που ήταν πράγματι πρωτοφανής για την εποχή γύριζαν όπως του βόλευε. Η αξιοπρεπέστερη περιβολή τους ήταν να φορούν κοντά παντελονάκια, ημίγυμνοι από τη μέση και πάνω και στη χειρότερη περίπτωση να φέρουν κάποια σορτς που μετά βίας κάλυπταν τα επίμαχα σημεία της ανατομίας ενός άνδρα.
Το θέαμα ξένιζε τους πάντες που είχαν ζήσει ως τόσο με κατακτητές αλλά αυτό το κατάντημα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ούτε μπορούσαν να διανοηθούν.
Αν σκεφτούμε την νοοτροπία των ανθρώπων της εποχής που το αξιοπρεπές ντύσιμο και με γραβάτα ήταν αρχή και ένας ξένος άνδρας γυμνός ήταν από τα εντελώς απαγορευμένα θεάματα για μια κοπέλα, καταλαβαίνουμε την αγανάκτηση που είχε κατακλύσει τους Ρεθεμνιώτες πέρα από την αίσθηση της σκλαβιάς που ήταν επίσης αφόρητη.
Έτσι όμως οι «ιππότες» του Βορρά ήθελαν να σπάσουν περισσότερο το ηθικό της τοπικής κοινωνίας δείχνοντας περιφρόνηση στα ήθη.
Σύμφωνα με μαρτυρίες όσων τα έζησαν εκτός από γύμνια οι Γερμανοί με τις λόγχες τους, και τα πιστόλια τους, έσπαζαν τις πόρτες των σπιτιών και των μαγαζιών και λεηλατούσαν χρήματα, χρυσαφικά, πολύτιμα πράγματα, τα πάντα.
Έσπαζαν τα τζάμια, καθρέφτες, γυαλικά, αποπατούσαν μέσα σε καπέλα, τσάντες γυναικών, στη μέση των σπιτιών μας και κυκλοφορούσαν ύστερα στους δρόμους φορώντας κλεμμένα ψηλά επίσημα καπέλα, γυναικεία καπέλα, ανοιχτές ομπρέλες, με το κορμί τους ολόγυμνο.!
Στην ατιμία αυτή, πήραν μέρος και οι Ιταλοί, αιχμάλωτοι της Αλβανίας, που είχαν κατέβη ωστόσο από το στρατόπεδο Ιταλών αιχμαλώτων της Μονής Ασωμάτων.
Αυτές ήσαν οι πρώτες μέρες των Γερμανών, στο Ρέθυμνο.
Αυτοκίνητα στρατιωτικά, με στρατιώτες Γερμανούς, έχοντας αξιωματικόν επικεφαλή και κατά διαταγή του Φρουραρχείου Ρεθύμνης (εννοείται του Γερμανικού) έπαιρναν από τα σπίτια της Ρεθύμνης, όλα τα έπιπλα του πληθυσμού!
Καρέκλες, τραπέζια, μπουφέδες, κρεβάτια, ρούχα, βάζοντας τους κατοίκους να τα φορτώσουν. Που τα πήγαιναν, άγνωστο.
Πάντως πολλά από αυτά τα είδαν στο αεροδρόμιο της Πηγής.
Το ίδιο το Φρουραρχείο, πέταξε ως λάφυρα πολέμου, όλα τα λάδια, αλεύρια, τρόφιμα, που βρήκε σε αποθήκες, είτε ήσαν Ελληνικού Στρατού, είτε ανήκαν σε ιδιώτες.
Ύστερα, σύμφωνα με τις ίδιες μαρτυρίες, το ίδιο το Φρουραρχείο, με δικαιολογία πως οι τσιβίλ(πολίται) έκοψαν ένα στρατιωτικό σύρμα, είτε παρέβησαν την αστυνομική ώρα, είτε εξύβρισαν την Γερμανία, είτε έκρυψαν ραδιόφωνο, είτε διέδιδαν ψευδείς ειδήσεις, διέτασσε, άλλοτε με κάποια αφορμή, άλλοτε για τρομοκρατία, πρόστιμα και φυλακίσεις, μεμονωμένες ή ομαδικές.
Αναφέρει σε άλλο δημοσίευμα και πάλι ο «Κ»:
«Τρομοκρατία, με φυλακίσεις, πρόστιμα, στρατοδικεία, πείνα με μαύρη αγορά, σκοτίδι τη νύχτα και αστυνομική ώρα είναι η ζωή μας, στους πρώτους χειμωνιάτικους μήνες υπό τους Γερμανούς.
Μα ο Γερμανός έχει κι άλλα να μας δείξει.
Αρπάζει με κατάλογο που’ παιρνε από τας Κοινότητας και τους δήμους όλους τους άρρενες κατοίκους από 18 χρονών έως 60, και ανά δεκαπενθήμερο τους ρίχνει σε καταναγκαστικά έργα, οχυρώσεις και οδοποιΐας στρατιωτικής!
Στη Φορτέτζα, στον Ευλιγιά, στο Κουμπέ, στα Μισίρια, στου Σταυρωμένου, στο αεροδρόμιο της Πηγής, στη Λούτρα, στα τρία Μοναστήρια, στους Αρμένους, στην Αγιά Γαλήνη, στις Μέλαμπες, στα Δράμια, στο Τυμπάκι, οι αγγαρεμένοι Ρεθεμνιώτες λερωμένοι, αξύριστοι, ξεπαπούτσωτοι, με ολόκληρες χαράδρες πόνου και θλίψεως στα μούτρα τους, με μάτια βαθουλωμένα από την απροσδόκητη κατάσταση, δουλεύουν κάτω από τον βούρδουλα, τη κλωτσιά, τη γροθιά, το μπάτσο, την ύβρη, του κτήνους Γερμανού, στρατιώτη.
Δουλειά, ξύλο, κακοφαγία, κακοθεσούρα, περιφρόνηση.
Να στη πραγματικότητα, οι σκλάβοι της Ρωμαϊκής κορβέτας.
Να στην πραγματικότητα οι δούλοι των Βενετσιάνων.
Να πως χτίστηκε στον καιρό της η Φορτέτζα.
Να τα Ρωμαϊκά κάτεργα.
Να η σκλαβιά.
Μα, να και η δίψα, το πάθος της Λευτεριάς. Και τα χρόνια κυλούν.
Άνθρωποι τουφεκίζονται στη Φορτέτζα, για μικροπταίσματα.
Κι όλος ο κόσμος κυλιέται στην αγγαρεία.
Μα υπάρχει κι άλλο ακόμα.
Η ομηρεία – οι όμηροι.
Κόβουν ένα σύρμα κοντά σ’ ένα χωριό. Πυροβολούν ή σκοτώνουν έναν Γερμανό. Απουσιάζουν από την αγγαρεία;
Αμέσως ένα Γερμανικό απόσπασμα κυκλώνει τα πλησιέστερα χωριά, συλλαμβάνει, πέντε – δέκα κατοίκους, ξένους προς το συμβάν και τους φυλακίζει, τους εξορίζει ή και τους τουφεκίζει.
Εν ονόματι της… Ομηρείας!!!!! Πρέπει να ψάξουμε, βαθιά μέσα στην Ιστορία, εις τους προ του Χριστού χρόνους, για να βρούμε την Ομηρεία, ως νόμο με εφαρμογή. Και πάλι κι εκεί, θα την δούμε ως αφορμή μεγάλη, που δημιουργήθηκε ο χριστιανισμός.
Η νευρασθένεια, η ελονοσία, η φυματίωση, η αβιταμίνωση παίρνουν και δίδουν με την Ομηρεία και την αγγαρεία.
Μα κι ακόμα παραπάνω έφτασε ο Γερμανός.
Μέσα τη νύχτα, η Γκεστάμπο, άρπαζε από τα σπίτια τους Ρεθεμνιώτες αθώους και με το χαρακτηρισμό πως είναι
επικίνδυνοι για τους Γερμανούς, τους βάρκενε στη Γερμανία.
Εκεί σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ύστερα από πείνα, δίψα, γδύμνια, βαριά δουλεία, καταπονητική, ψυχής και σώματος, τους έψηναν ζωντανούς σε πυρακτωμένους φούρνους. Οι Ρεθεμνιώτες πήγαν στο Μαντχάουζεν.
Από εκεί λίγοι ζήσαν που γύρισαν, μερίμνη πάντων των Αγίων συν τω Θεώ…».
Η περιπέτεια του Τίμιου Σταυρού
Οι λεηλασίες αυτές των πρώτων μηνών μετά τη Μάχη, στάθηκαν αφορμή και για γεγονότα θαυμαστά όπως έγινε με τον Σταυρό της Ιεράς Μονής Πρέβελη. Να σημειώσουμε για τους νεότερους αναγνώστες μας ότι αναφερόμαστε στον θαυματουργό Τίμιο Σταυρό της Μονής αφιέρωμα του Ηγουμένου Ευφραίμ Πρέβελη (1769-1803) που φέρει μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου στη βάση του και προέρχεται κατά την παράδοση από την Κωνσταντινούπολη. Ο Τίμιος Σταυρός σημάδεψε και σημαδεύει τη ζωή της Μονής και όσους με πίστη και ευλάβεια ζητούν τη βοήθειά του. Στην άτυχη μάχη που έγινε τον Αύγουστο του 1823 στις Αμουργέλες Ηρακλείου το Ιερό Σύμβολο έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Εκείνοι το πούλησαν σε Γενοβέζους τυχοδιώκτες. Όταν τον Νοέμβριο του ίδιου έτους παρέπλεαν στην θάλασσα του Μοναστηριού κατάλαβαν πως το πλοίο τους σταμάτησε απότομα παρά τον ούρειο άνεμο.
Το πλοίο συνέχισε την πορεία του μετά από τρεις ημέρες στάσης και αφού ο Τίμιος Σταυρός παρεδόθη στους μοναχούς.
Έτσι και κατά τη γερμανική κατοχή, στις 28 Αυγούστου 1941 οι Ναζί αιχμαλώτισαν όλους τους μοναχούς και λεηλάτησαν τη Μονή. Φεύγοντας άρπαξαν και τον Τίμιο Σταυρό. Όταν όμως ετοιμάστηκε το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο του Μάλεμε που μετέφερε τα πολύτιμα αυτά λάφυρα για απογείωση ήταν αδύνατον να κινηθεί. Σαν μια αόρατη δύναμη να το είχε αιχμαλωτίσει. Κάποιος πρέπει να αναφέρθηκε στον Τίμιο Σταυρό. Και μόλις επεστράφη το ιερό σύμβολο στην Αστυνομική Διεύθυνση κινήθηκαν οι έλικες του αεροπλάνου. Ήταν 13 Σεπτεμβρίου 1941 παραμονή της γιορτής του.
Κι ένας σεμνός ήρωας
Είναι φυσικό σε κάθε μεγάλη ιστορική στιγμή του τόπου να μνημονεύονται οι πρωταγωνιστές και όσοι λόγω γνωριμίας ή συγγένειας έρχονται αποκλειστικά στη σκέψη των ερευνητών.
Πόσοι και πόσοι όμως δεν είναι οι αφανείς που αποκαλύφθηκαν μέσα από συζητήσεις, αρθρογραφία και αναφορές εκείνων που τους έζησαν.
Ένας από αυτούς και ο Ευάγγελος Χ. Συνατσάκις.
Άρχοντας, νοικοκύρης , χαμηλών τόνων και αυτός ο Συνατσάκης, δεν ήθελε να βρίσκεται στο επίκεντρο. Κάθε του ενέργεια βασιζόταν στη λογική και στον πατριωτισμό του.
Σύμφωνα με τον Γιώργη Εκκεκάκη που τον περιλαμβάνει στο αφιέρωμά του για τους Ρεθεμνιώτες ο Συνατσάκης ήταν έμπορος με καταγωγή από την Πηγή. Είχε μαγαζί στην ανατολική έξοδο της πόλης που καθιερώθηκε μάλιστα να λέγεται «στου Συνατσάκη». Το μαγαζί αυτό φαίνεται πως ξεκίνησε από καφενείο. Στα 1910 βλέπουμε τον Συνατσάκη που αναφέρεται ως καφεπώλης να είναι και μέλος του Σκοπευτικού Συλλόγου. Μεταπολεμικά άρχισε να ασχολείται με το εμπόριο λαδιού. Ήταν από τα σημαντικά μέλη του Εμπορικού Συλλόγου και μέλος του αδελφάτου του νοσοκομείου επί σειράν ετών.
Η γυναίκα του Ελευθερία το γένος Γεωργίου Χατζηγιάννη ήταν επίσης από την Πηγή.
Ο Ευάγγελος Συνατσάκης παρακολουθούσε τις εξελίξεις στη Μάχη της Κρήτης κι όπου μπορούσε βοηθούσε χωρίς να πιστώνει στη μνήμη του απολαβή για το καθήκον του αυτό. Μετά από τις εκρηκτικές μέρες που συνόδευαν την πτώση των αλεξιπτωτιστών, τελευταία βραδιά της θρυλικής μάχης δεν είχαν σωπάσει ακόμα τα πυρά γύρω από το αεροδρόμιο της Πηγής. Κάποια στιγμή ο Ευάγγελος δέχεται εντολή να παραλάβει από το Αγγλικό Τάγμα έναν ασύρματο χρησιμοποιούμενο, μεγίστης έντασης και το ίδιο βράδυ να το μεταφέρει και να το κρύψει στην Αγία Παρασκευή.
Ο σεμνός πατριώτης εκτέλεσε με ευσυνειδησία την εντολή στο ακέραιο και χωρίς να του ζητήσει κανένας από τους επικεφαλής φύλαξε και προστάτευε όλη τη συσκευή με δική του πρωτοβουλία, θέτοντας τη ζωή του σε άμεσο κίνδυνο.
Κάποια στιγμή χρειάστηκε η συσκευή να σταλεί στο λημέρι του Τζιφάκη που ήταν το Αρχηγείο. Κι ήταν τώρα πρόβλημα του Συνατσάκη πως θα γίνει η μεταφορά, κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Ενώ σκεπτόταν πιθανές λύσεις στο πρόβλημά του δέχεται την επίσκεψη της αποστολής που κατευθυνόταν στο λημέρι κάποιους Άγγλους που είχαν ντυθεί χωρικοί και τον συνοδό τους. Είχαν μεγάλη αγωνία για την επιτυχία της μεταφοράς. Γι’ αυτούς ο Συνατσάκης ήταν ένας απλός άνθρωπος που δεν φαινόταν και ιδιαίτερα αποφασιστικός. Η μοίρα κάθε ταπεινού που αφήνεται στα έργα του να προσδιορίσουν το ανάστημα της ψυχής του. Άκουσε όσα του είπαν οι Άγγλοι, κατάλαβε τους φόβους τους αλλά το μόνο που έκανε ήταν να τους υποσχεθεί ότι ο ασύρματος χωρίς άλλη κουβέντα θα ήταν την επομένη στον προορισμό του.
Όταν έφυγαν περίμενε να βραδιάσει και παίρνοντας το γαϊδουράκι του ανέβηκε στην Αγία Παρασκευή. Έβγαλε τον ασύρματο από το σημείο που τον είχε κρύψει και μοίρασε τα εξαρτήματα σε τρία τσουβάλια που είχε γεμίσει με ξερά χόρτα και σανό. Έκανε τον σταυρό του και ξεκίνησε για την Πηγή.
Φθάνοντας στο σπίτι καμώθηκε πως ήταν κουρασμένος για να δικαιολογήσει τη διάθεσή του που έδειχνε κάποιο εκνευρισμό αλλά και όταν έμεινε μόνος δεν μπορούσε να ησυχάσει. Φυσικά και πέρασε μια λευκή νύχτα. Πώς να κλείσει μάτι όταν είχε πια συνειδητοποιήσει τη μεγάλη του αποκοτιά. Έτσι και τον έπιαναν τον περίμενε το απόσπασμα. Μετά από όσα είχαν περάσει, οι εισβολείς δεν έδειχναν έλεος σε κανένα. Ο θάνατος που τον περίμενε δεν τον τρόμαζε. Αυτό που τον βασάνιζε ήταν η μοίρα της γυναίκας του και του μοναχογιού του. Τι θα γινόντουσαν όταν αυτός θα έχανε τη ζωή του. Καλός ο πατριωτισμός αλλά και η ευθύνη στην οικογένειά του μεγάλη.
Μετά από βασανιστικές σκέψεις πήρε τη μεγάλη απόφαση. Ο ίδιος θα μετέφερε τον ασύρματο και στο όνομα του Θεού. Μοιράστηκε το μεγάλο του μυστικό μόνο με τον συνεργάτη και σύντεκνό του Χατζηγιάννη, στον οποίο έδωσε και διάφορες οδηγίες σε περίπτωση που τον έπιαναν οι Γερμανοί
Με το πρώτο χάραμα σηκώθηκε, έκανε τον σταυρό του, πήρε για κάθε ενδεχόμενο και το περίστροφο που έκρυβε φόρτωσε τα τρία σακιά στο γαϊδουράκι του και ξεκίνησε για το Ρέθυμνο.
Η κινητοποίηση που διαπίστωνε παντού, τα φυλάκια, οι περιπολίες, τα αυτοκίνητα που πηγαινοέρχονταν γεμάτα στρατό θέριευε την αγωνία μέσα του αλλά προσευχόταν και προχωρούσε προσπαθώντας να αποφύγει κακοτοπιές. Γιατί εκτός των άλλων εκείνες τις μέρες είχε εκδοθεί και μια Γερμανική διαταγή που απαγόρευε τη μεταφορά ελαιολάδου. Αν τον σταματούσαν για έρευνα ήταν χαμένος. Θα είχε βαδίσει καμιά ώρα όταν τον σταμάτησε μια περίπολος. Ο Συνατσάκης προσπάθησε να κρατήσει την ψυχραιμία του όσο ο επικεφαλής της περιπόλου Γερμανός αξιωματικός ψηλάφιζε τα σακιά μήπως και εντοπίσει δοχεία με λάδι. Και με ένα «καπητάν νυξ όιλ» φόρεσε το πιο ξέγνοιαστό του χαμόγελο, μοίρασε γενναιόδωρα τσιγάρα σε όλους και με προσποιητή προθυμία προσφέρθηκε να ανοίξει μόνος του τα σακιά. Έδειχνε τόσο άνετος κι αφού είχε προηγηθεί και το κέρασμα με τα τσιγάρα έπεισε τους Γερμανούς ότι το φορτίο του ήταν αδιάφορο γι’ αυτούς. Πριν φύγουν του πήραν μερικά τσιγάρα ακόμα κι ο Συνατσάκης μόνο που δεν ούρλιαξε από τη χαρά του βλέποντας να ξεμακραίνουν.
Φθάνοντας στην παπούρα του Τσουρλάκη πέφτει και σε άλλο μπλόκο αλλά και πάλι τα κατάφερε και ξέφυγε.
Επιτέλους με το πολύτιμο φορτίο του φθάνει στο Ρέθυμνο, ανοίγει το μαγαζί του κρύβει τα σακιά και σπεύδει να συναντήσει τον δικηγόρο Μανόλη Τσιριμονάκη και άλλους συναγωνιστές για να βρεθεί κάποιο αυτοκίνητο να του φορτώσουν τα σακιά.
Το αυτοκίνητο βρέθηκε αλλά ο οδηγός ούτε που πήρε χαμπάρι τι μετέφερε. Κι όταν το κατάλαβε από τύχη γλίτωσε το εγκεφαλικό.
Ο ασύρματος όμως είχε φθάσει στον προορισμό του. Αμέσως τοποθετήθηκε και μπήκε σε λειτουργία με απόλυτη επιτυχία. Έπαιρνε μηνύματα, έδινε πληροφορίες κι ήταν μια πολύτιμη βοήθεια για τον άνισο αγώνα που είχε αρχίσει.
