Διαβάζοντας τον τίτλο στην ιστοσελίδα της εφημερίδας μας «Οι μαθητές του 1ου ΓΕΛ Ρεθύμνου γιόρτασαν, διασκέδασαν μα… δεν ξέχασαν» δεν σας κρύβω ότι με το τελευταίο ρήμα το μυαλό μας πήγε στην εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Ωστόσο, επρόκειτο για μια εκδήλωση ψυχαγωγικού χαρακτήρα των μαθητών του 1ου Γενικού λυκείου Ρεθύμνου, στο τέλος της οποίας προς τιμήν τους οι Ρεθεμνιώτες έφηβοι δεν ξέχασαν τους άπορους και τις ευπαθείς ομάδες της πόλης, προσφέροντας τα τρόφιμα που περίσσεψαν στο συσσίτιο του Αγίου Κωνσταντίνου. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι μαθητές διασκέδασαν στο πλαίσιο αυτής της μουσικής δράσης και πέρασαν όμορφα με τους καθηγητές τους και τους γονείς του, πράγμα διόλου αυτονόητο και ευκαταφρόνητο σε εποχές γενικής απαισιοδοξίας.
Η διεξαγωγή αυτής της δράσης δυο μέρες μετά τον εορτασμό της εθνικής επετείου αποτέλεσε και την αφορμή για τις σκέψεις που θα ακολουθήσουν (χωρίς καμιά κριτική διάθεση για τη συγκεκριμένη δράση· το αντίθετο), αφού από τη μια πλευρά οι σχολικοί εορτασμοί μνήμης περιορίζονται σε απαξιωμένες δραστηριότητες την παραμονή της επετείου και στην παρέλαση ανήμερα, όπου κυριαρχεί το styling, και από την άλλη καλό είναι οι μαθητές να χαίρονται για τη συμμετοχή τους στα σχολικά κοινά, οποιασδήποτε διάστασης κι αν είναι αυτά. Με δυο λόγια, είναι αδήριτη ανάγκη οι εκκολαπτόμενοι πολίτες να έρθουν σε ουσιαστική και δημιουργική επαφή με την ιστορία του τόπου που ζουν, με τρόπους που αντιλαμβάνονται και προτιμούν.
Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι ότι στην πλειονότητά τους, οι μαθητές που τελειώνουν το λύκειο, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε το 1939 και τελείωσε το 1945, ενώ σε πολλές περιπτώσεις πιστεύουν ότι το 1940 εισέβαλαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα και όχι οι Ιταλοί ή δεν έχουν βασικές γνώσεις για τη Μάχη της Κρήτης, πληροφορίες για σημαντικά γεγονότα όπως λόγου χάρη ο θάνατος στην Αθήνα Κρητικών στρατιωτών του Αλβανικού Έπους, τον μαρτυρικό χειμώνα του 1941-1942, γιατί δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στην Κρήτη ή η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε κ.ο.κ. Βασικά, δηλαδή, ιστορικά γεγονότα που αφορούν στην Ελλάδα, την Κρήτη.
Και φυσικά δεν ευθύνονται οι μαθητές για το φαινόμενο. Βασικές αιτίες αποτελούν ο τρόπος διδασκαλίας της ιστορίας (παγκόσμιας, ευρωπαϊκής, ελληνικής και τοπικής) στο σχολείο, καθώς και η λανθασμένη αντίληψη για τους εορτασμούς μνήμης. Οι νέοι άνθρωποι, όπως είναι φυσιολογικό, αντιδρούν σε συνταγές που είναι φτιαγμένες με παλιά υλικά και που δεν έχουν τίποτε να τους πουν. Η εξοικείωσή τους με τα ιστορικά γεγονότα και με την ιστορική μνήμη καλό είναι να επιδιώκεται μέσα από δράσεις που προκαλούν το ενδιαφέρον των παιδιών, όπως π.χ. έγινε με το «Ηρωικό Κυνήγι Θησαυρού» για τον επετειακό εορτασμό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, από το Πειραματικό γυμνάσιο Ρεθύμνου ή μέσα από τη χρήση των σύγχρονων μέσων τεχνολογίας και κοινωνικής δικτύωσης και πολλά άλλα που κάποια μπορεί να έχουν γίνει ήδη και δεν γνωρίζει ο γράφων.
Είναι, λοιπόν, πάρα πολύ σημαντικό να ξεφύγουμε από αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους εορτασμού που δεν αγγίζουν τη ψυχή και το μυαλό των μαθητών. Απαιτείται μια μεγάλη στροφή στην αντιμετώπιση ιστορικών γεγονότων που άπτονται μεγάλων ηθικών αξιών, όπως η ειρήνη, η δημοκρατία, η ελευθερία. Επιπλέον, είναι απαραίτητη και η διάλυση των εθνικών μύθων, γιατί έτσι θα καταστήσουμε σαφές ότι αυτές οι αξίες είναι καθημερινή υπόθεση όλων και όχι κάποιων πεφωτισμένων ή «εν γένει» πιο γενναίων από εμάς. Με δράσεις που μπορούν να συνδυάζουν τη μνήμη, τη δημιουργικότητα, την ψυχαγωγία. Διότι, αν συνεχίσουμε έτσι, στην καλύτερη περίπτωση οι μαθητές θα αδιαφορούν, ενώ στη χειρότερη θα είναι ευεπίφοροι στις σειρήνες του λαϊκισμού και του εθνικισμού…
*Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος – ιστορικός
