Νομίζω ότι για μια ολοκληρωμένη περιγραφή της ιστορίας του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου Ρεθύμνου, θα πρέπει να αναφέρομε και τον Εμμανουήλ Μιχαήλ Κυριανιτάκη (1908-1991), τον μοναδικό μόνιμο Νεωκόρο και βασικό υπηρέτη του Ιερού αυτού ναού από το 1941 έως το 1973. Ο Εμμ. Κυριανιτάκης γεννήθηκε στα Λευκόγεια Αγ. Βασιλείου. Ήταν το 5ο παιδί από τον 1ο γάμο του πατέρα του Μιχαήλ και της μητέρας του Μαρίας Μαθιουδάκη Κυριανιτάκη. Στη βρεφική του ηλικία πέθανε η μητέρα του και την ανατροφή του ανέλαβε η μεγαλύτερη του αδερφή Ελένη. Τέλειωσε μόνο την 1η Δημοτικού και μικρός πήγε στην Ι. Μ. Πρέβελη κοντά στον αδερφό του πατέρα του Ιωανίκιο Κυριανιτάκη μοναχό της μονής. Σε ηλικία 12 ετών ήρθε στο Ρέθυμνο και εργάστηκε στο καμπανοχυτήριο του Στυλιανού Βαλαράκη. Μετά την ενηλικίωση του κατετάγη στη χωροφυλακή. Πριν την απόκτηση της νόμιμης ηλικίας για να νυμφευτεί, γνώρισε την Αικατερίνη Λαμπρινού από το Ρουσοσπίτι , την νυμφεύθηκε με αποτέλεσμα να τον απολύσουν από τη χωροφυλακή . Η επόμενη εργασία του ήταν η λειτουργία ενός καφενείου έναντι του φούρνου Μαμαγκάκη κοντά στον ναό της πολιούχου Αγ. Βαρβάρας. Το καφενείο το λειτουργούσε μέχρι που επιστρατεύτηκε στον Β.Π.Π. όπου αναχώρησε και πολέμησε στην Αλβανία. Συνέχισε να το λειτουργεί η σύζυγος του Αικατερίνη μέχρι το 1941 όταν στον βομβαρδισμό του Ρεθύμνου μία βόμβα έπεσε στο καφενείο και το εξαφάνισε. Για καλή τύχη της Αικατερίνης ο Χαράλαμπος Μπιρλιράκης την παρότρυνε να φύγει για το χωριό της, γιατί πιθανόν να βομβαρδιστεί το Ρέθυμνο! Λίγες ώρες μετά την αναχώρησή της με τη μεγάλη της κόρη έγινε ο βομβαρδισμός. Μετά την κατάρρευση του μετώπου της Αλβανίας κατάφερε να έρθει στην Κρήτη και διέμενε με την οικογένεια του στο Ρουσοσπίτι. Το ίδιο έτος 1941 ανάλαβε καθήκοντα μόνιμου Νεωκόρου στην Μητρόπολη. Του παραχωρήθηκε για να διαμένει με την οικογένεια του σε αίθουσα που βρίσκεται ανατολικά του ναού της Αγ. Βαρβάρας μέχρι το 1973 που αποστρατεύτηκε. Στη διάρκεια της ζωής του ήταν πάντα σεμνός και ταπεινός και ουδέποτε υπερηφανεύτηκε για τις πράξεις του, ούτε τις κοινοποιούσε. Εκτός από τα βασικά καθήκοντα του Νεωκόρου, εκτελούσε και άλλες εργασίες όπως του Επιτρόπου καθώς και κάθε εργασίας που έπρεπε να γίνει στο ναό. Συγκέντρωνε νέα παιδιά τα οποία έντυνε με τα κατάλληλα άμφια για τις λιτανείες και τα εκπαίδευε για την κωδωνοκρουσία του περίφημου κωδωνοστασίου του ναού. Συντηρούσε και «κούρτιζε» το ρολόι του καμπαναριού που φαίνεται ήταν αρκετά δύσκολο. Ήταν ρολόι που λειτουργούσε με τη βαρύτητα με το βάρος σιδερένιων σφαιρών. Πλησίον του ναού της Μητρόπολης υπήρχε οικίσκος όπου εντός αυτού μόνος του δημιούργησε χυτήριο και παρασκεύαζε τα κεριά που χρειαζόταν η Μητρόπολη.
Τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μόλις πληροφορήθηκε ότι καταλαμβάνεται και το Ρέθυμνο από τους Γερμανούς έσπευσε και έκρυψε σε ασφαλές μέρος εντός του ναού, χωρίς κανείς να το γνωρίζει, όλα τα ιερά σκεύη, χρυσό Δισκοπότηρο, Ιερά Ευαγγέλια κ.λπ. και άφησε σημείωμα και αυτό σε κρύπτη στο Ιερό, που εξιστορούσε που έχει κρύψει τα χρυσά. Κανένας δεν γνώριζε πότε θα έλθει η απελευθέρωση, καθώς και εάν θα ζούσε μετά από αυτήν. Το σημείωμα αυτό το βρήκε εφημέριος μετά την απελευθέρωση.
Μετά την απελευθέρωση τα αποκάλυψε προς μεγάλη χαρά όλων. Κατά την διάρκεια της κατοχής, τα ηγετικά στελέχη της Εθνικής Αντίστασης του νομού, του παρέδωσαν και εγκατέστησε εντός του ναού σε κρύπτη ραδιόφωνο που λειτουργούσε και είχαν επαφή με το BBC στο Λονδίνο.
Την καθορισμένη ώρα έβγαζε το ραδιόφωνο από την κρύπτη του και κατέγραφαν τις ειδήσεις ένα ή περισσότερα άτομα, από τα 4 έως 5 άτομα που είχαν οριστεί από την Αντιστασιακή Οργάνωση για την καταγραφή.
Μεταξύ αυτών ήταν και ένας καθηγητής Αγγλικών ο οποίος διέμενε κοντά στην μητρόπολη. Στη συνέχεια έγραφαν δελτίο τύπου σε κάποια αντίγραφα , τα οποία έπαιρναν προσεκτικά παιδιά, που είχαν και αυτά καθοριστεί και παρέδιδαν τα δελτία τύπου σε συγκεκριμένα άτομα της Οργάνωσης. Το ραδιόφωνο αυτό ουδέποτε έγινε αντιληπτό από κανέναν αλλά την ορισμένη ώρα, που φυσικά ο ναός δεν λειτουργούσε, το έβγαζε από την κρύπτη του, ελάμβαναν τα ειδήσεις και αμέσως το τοποθετούσε στην κρύπτη του.
Για την δράση του αυτή στην Εθνική Αντίσταση, του απονεμήθηκε «μετάλλιον Εθνικής Αντιστάσεως 1941-1945 δια τας εξαιρετικάς υπηρεσίας του εις τον αγώνα τούτο». Μετά από τα παραπάνω μπορεί να φαντασθεί κανείς ποια θα ήταν η τύχη όλων των εμπλεκομένων ,εάν γινόταν γνωστό το εξευτελιστικό για τους Γερμανούς γεγονός ότι «στο κέντρο του Ρεθύμνου και κάτω από τη μύτη τους λειτουργούσε για τόσο μεγάλο διάστημα το ραδιόφωνο και η διανομή των μηνυμάτων της Αντίστασης και αυτοί δεν έπαιρναν χαμπάρι!».
Αυτός ήταν ο πασίγνωστος και αγαπητός στην παλιά πόλη Νεωκόρος της Μητρόπολης « Μανωλάκης», όπως τον αποκαλούσαν όλοι.
Ρέθυμνο 12 Δεκεμβρίου 2024
Μαράκης Θεόδωρος
Συνταξιούχος καθηγητής
