Η διαθεσιμότητα νερού είναι προϋπόθεση ύπαρξης ζωής και βιώσιμης ανάπτυξης. Όμως με την πληθυσμιακή αύξηση και ίδιο υδρολογικό κύκλο υπάρχει κίνδυνος λειψυδρίας σε περιοχές της ΝΑ χώρας, συμπεριλαμβανομένης της ανατολικής Κρήτης. Γι’ αυτό, απαιτείται ευαισθητοποίηση των πολιτών, ως χρηστών του νερού και κυρίως της κυβέρνησης ως ρυθμιστή της επάρκειας και της διαχείρισης των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Επίσης θα πρέπει να διερευνηθεί η πιστότητα εφαρμογής των πολιτικών για το νερό σε κάθε πόλη και κυρίως η ενιαία διαχείριση των χρήσεων νερού τοπικά, περιφερειακά και κεντρικά. Η κατάσταση που επικρατεί ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα υποδηλώνει την έλλειψη ολοκληρωμένης πολιτικής, που να ρυθμίζει αποτελεσματικά τη διαχείριση του νερού, τα όρια στη χρήση του και κυρίως να αποτρέπει τις απώλειες προκειμένου να διαφυλάσσεται η διαθεσιμότητά του. Και βέβαια ελλείπει παντελώς η χάραξη πολιτικών στη λογική της διαχείρισης του «Ενός νερού» (Αγγελάκης, 2025α), που θα προσφέρει βιώσιμες λύσεις, ικανές να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις ολέθριες επιπτώσεις της λειψυδρίας, ιδιαίτερα στην ΝΑ Ελλάδα. Εμφαντικά επαναλαμβάνω ότι απαιτούνται άμεσα μέτρα και έργα, που να διασφαλίζουν τη διαχρονική, αποτελεσματική και χρηστή διαχείριση των υδατικών πόρων. Συνοπτικά και κατά σειρά σημαντικότητας, είναι τα ακόλουθα:
(α) Εκσυγχρονισμός των δικτύων διανομής νερού, σύμφωνα με τη διαθέσιμη καινοτόμα τεχνολογία. Σήμερα οι απώλειες, η σπατάλη και οι κλοπές στα δίκτυα διανομής του νερού και γενικά το μη τιμολογούμενο νερό ή αυτό που δεν πληρώνεται, σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά το 65-70%. Αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό στα δίκτυα άρδευσης, επιτείνοντας τα προβλήματα της λειψυδρίας. Αντίθετα, στον αναπτυγμένο κόσμο δίδεται έμφαση στην εφαρμογή μέτρων περιορισμού του μη τιμολογήσιμου νερού, πριν την αναζήτηση νέων ή/και συμπληρωματικών υδατικών πόρων. Στη Σιγκαπούρη, τη Μάλτα και αλλού εφαρμόστηκαν τα τελευταία έτη στοχευμένα μέτρα με θεαματικά αποτελέσματα, που μείωσαν τις απώλειες ακόμη και κάτω του 5% (Αγγελάκης, 2025).
β) Ευτυχώς και στη Χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, εκτελείται αντικατάσταση των παλαιών δικτύων ύδρευσης σε πολλά αστικά κέντρα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Ηράκλειο, τα Χανιά, το Ρέθυμνο, η Σητεία και αλλού. Στο Ηράκλειο, που το μη τιμολογήσιμο νερό ήταν πάνω από 55%, εκτιμάται ότι με την πρόοδο των έργων αντικατάστασης των δικτύων ύδρευσης σύντομα θα μειωθεί κάτω από 30%. Με αντίστοιχο εκσυγχρονισμό και των εξωτερικών δικτύων, όπως αυτών μεταφοράς νερού από τα Μάλια, τον Θραψανό και την Τύλισσο, το μη τιμολογήσιμο νερό θα μειωθεί στο 20-25%. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση 13.500 m3 νερού την ημέρα ή 4,93 εκατ. m3/έτος, που ισοδυναμεί με ένα σημαντικό νέο υδατικό πόρο.
(β) Πολιτικά και θεσμικά μέτρα διαχείρισης. Η χώρα υστερεί στην ύπαρξη σταθερών και επαρκών πολιτικών και θεσμών για την αποτελεσματική και χρηστή διαχείριση των υδατικών πόρων. Στην τρέχουσα συγκυρία, απαιτείται η άμεση θέσπιση κεντρικά, περιφερειακά και τοπικά, πολιτικών για την ενιαία διαχείριση του «Ενός νερού», χωρίς να διαχωρίζεται σε νερό ύδρευσης, άρδευσης, υγρά απόβλητα και άλλα, όπως γίνεται σήμερα στις ΔΕΥΑ και άλλες συναφείς Υπηρεσίες. Επίσης, απαιτείται η ολοκληρωμένη υιοθέτηση και χρήση των διαθέσιμων καινοτόμων τεχνολογιών ασφαλούς και αποτελεσματικής διαχείρισης του «Ενός νερού».
(γ) Φράγματα πολλαπλών χρήσεων. Η κατασκευή φραγμάτων είναι επιθυμητή εφ’ όσον μελετώνται έγκυρα με χρήση υδρολογικών δεδομένων μακροχρόνιων σειρών, κατασκευάζονται έγκαιρα και αξιόπιστα και προορίζονται για πλείονες χρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο συνδυασμός φραγμάτων με έργα αντλησιοταμίευσης, όπως στο έργο Αμαρίου, που αποτελεί πρότυπο έργο και παράδειγμα προς μίμηση.
(δ) Αξιοποίηση μη Συμβατικών Υδατικών Πόρων. Παρά το ότι η χρήση μη συμβατικών υδατικών πόρων έχει μια μακραίωνη ιστορία στη Χώρα μας, σήμερα παραμένουν σχεδόν αναξιοποίητοι. Από τους σημαντικότερους είναι το βρόχινο νερό, οι επεξεργασμένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων και το αφαλατωμένο νερό. Η συλλογή και χρήση βρόχινου νερού, που αποτελούσε παράδοση χιλιετιών στην Κρήτη, όπως και σε άλλες χώρες της Μεσογείου, έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Ακόμη, οι επεξεργασμένες εκροές υγρών αποβλήτων αποτελούν έναν σημαντικό μη συμβατικό υδατικό πόρο, παρέχοντας τη δυνατότητα ανακύκλωσής τους για πολλαπλές χρήσεις. Η χρήση τους κυρίως για άρδευση, που είναι γνωστή από την Μινωική εποχή, αυξάνεται συνεχώς. Σε αρκετές χώρες του αναπτυγμένου κόσμου χρησιμοποιείται ακόμη και για πόσιμη χρήση. Είναι παρήγορο ότι σήμερα στη ΔΕΥΑ Ηρακλείου, στη Φοινικιά, έστω μετά από 30 χρόνια από την πρώτη μας πρόταση, είναι σε πρόοδο έργο για την ανάκτηση 36.000 m3 ημερησίως επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων, που θα χρησιμοποιούνται για άρδευση. Αυτό θα αποτελέσει ένα ηχηρό παράδειγμα αξιοποίησης αυτού του μη συμβατικού πόρου για ολόκληρη την Ελλάδα. Τέλος, το αφαλατωμένο νερό, ένας άλλος μη συμβατικός πόρος που παράγεται από θαλασσινό ή υφάλμυρο νερό με συνεχώς βελτιούμενες τεχνολογίες, έχει περιορισμένη χρήση στη Χώρα μας, παρότι φαίνεται ότι ήταν γνωστή από τη Μινωική εποχή. Η αξιοποίησή του περιορίζεται στα νησιά και στην Κρήτη. Στην Κρήτη, παρότι οι δυνατότητες παραγωγής αφαλατωμένου νερού είναι απεριόριστες από τα διαθέσιμα υφάλμυρα νερά, υπάρχουν μόνο τέσσερεις γνωστές μονάδες στις ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου, Μυλοποτάμου, Ηρακλείου και στην ΒΙ.ΠΕ Ηρακλείου συνολικής δυναμικότητος 11.500 m3 την ημέρα άριστης ποιότητας (Αγγελάκης, 2025). Επίσης υπάρχουν περίπου 50 μικρές μονάδες σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Τελικά, νερό υπάρχει αρκεί να διαχειριζόμαστε το «Ένα νερό» με συνέπεια, φειδώ, γνώση και επιστημοσύνη αξιοποιώντας τις προσφερόμενες σχετικές καινοτόμες τεχνολογίες και πρακτικές έγκυρα και έγκαιρα!
—————–
Βιβλιογραφία:
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025α). «Ένα Νερό». ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου,
5/03/2025, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/ena-nero/
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025β). Ψηφιακά δίκτυα διανομής νερού. ΠΑΤΡΙΣ
Ηρακλείου, 13/02/2025, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/
psifiaka- diktia-dianomis-nerou/
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025γ). H Σημερινή Παραγωγή Αφαλατωμένου
Νερού στην Κρήτη. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 8/04/2025,
https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/h-simerini-paragogiafalatomenou-nerou-stin-krit/
