Πρόσωπα και τόποι. Μνήμη και χρόνος. Φωτογραφίες του Γιώργη Καπελώνη σε μια έκθεση με τίτλο «Στιγμές», στην γκαλερί Μορφές, που δεν αφήνουν καθόλου αδιάφορους τους επισκέπτες. Ανάμεσα εξ άλλου στα πρόσωπα που εικονίζονται, πολλοί μπορεί να αναζητήσουν μορφές οικείων τους προσώπων.
Η έκθεση φωτογραφίας «Στιγμές» που εγκαινιάστηκε το βράδυ της Τρίτης «άνοιξε» το 6ο Φεστιβάλ Τέχνης Νίκος Σκεπετζής που επιμελείται η εικαστικός Χρυσούλα Σκεπετζή η οποία μας υπενθυμίζει ότι: «Το Φεστιβάλ ξεκίνησε με προσπάθεια δική μου και του αδερφού μου με σκοπό να δημιουργούμε ένα φεστιβάλ τέχνης κάθε χρόνο. Φεύγοντας ο αδερφός μου από τη ζωή αποφάσισα να το διαχειρίζομαι μόνη μου. Έτσι ξεκίνησε ως ένα φεστιβάλ μνήμης που στη συνέχεια όμως έμεινε. Κάθε χρόνο θεωρώ ότι γίνονται εκθέσεις καλές με αξιοπρέπεια για τα δεδομένα μιας πόλης σαν το Ρέθυμνο».
Γνωστός στο κοινό του Ρεθύμνου ο Γιώργης Καπελώνης για το σπουδαίο φωτογραφικό του έργο και από προηγούμενες εκθέσεις, πολλοί ήταν αυτοί που παραβρέθηκαν στα εγκαίνια και ξεναγήθηκαν στις «Στιγμές» του καλλιτέχνη, έκαναν το δικό τους ταξίδι στον χρόνο, τον τόπο, στη μνήμη.
Φωτογραφίες ντοκουμέντα, μαζί με δικές του φωτογραφικές δημιουργίες και συνδυάζοντας τον ρόλο του ερευνητή με αυτόν του φωτογράφου, φτιάχνει ιστορίες πάνω στο θέμα του χρόνου. Στη φωτογραφία ο χρόνος αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της. Η αναμνηστική φωτογραφία αυτό κυρίως το στοιχείο προσπαθεί να αξιοποιήσει για να το κρατήσει στην αιωνιότητα. Και το φωτογραφικό έργο με αυτό βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπο, όπως σημειώνει ο φωτογράφος.
Ταξινομημένες, με την επιμέλεια του ιδίου οι φωτογραφίες και χωρισμένες στην έκθεση σε δυο μέρη, εστιάζει έντονα στην έννοια του χρόνου, καλώντας και τους επισκέπτες σε αυτό το μονοπάτι, και αναδεικνύει τη βαθύτερη σημασία της φωτογραφίας ως ένα μέσο που κρατάει την ανάμνηση ζωντανή.
«Είναι μια δουλειά που κοιτάει προς τον εαυτό μου. Το θέμα είναι πως να αντιμετωπίσουμε τον χρόνο, που για εμένα είναι το σημαντικότερο πρόβλημα στην τέχνη. Το μεγαλύτερο ερώτημα της τέχνης είναι ο χρόνος, όπως είναι και φιλοσοφικό συνδεόμενο με υπαρξιακά ζητήματα» μας επεσήμανε ο Γιώργης Καπελώνης.
Στο πρώτο μέρος της έκθεσης με θέμα «Στιγμές Ανθρώπων» ο Γ. Καπελώνης «σκαλίζει» το οικογενειακό αρχείο, σε ρόλο… ερευνητή. Αναγνωρίζει πρόσωπα, άλλα γνωστά, άλλα δίχως να τα έχει ποτέ γνωρίσει. Θυμάται στιγμές που κάποιες τις έχει ζήσει, πολλές τις άκουσε από αφηγήσεις ανθρώπων που έχουν φύγει, συσχετίζει με στιγμές της ιστορίας. Τονίζει τη σημαντικότητα των στιγμών και των γεγονότων που έζησαν οι πρόγονοί μας, καθώς υπήρξαν καθοριστικές για το μέλλον των απογόνων.
«Πριν από μια δεκαπενταετία ασχολήθηκα με οικογενειακά αρχεία μελετώντας την στρατιωτική θητεία του πατέρα μου. Άρχισα να αγαπάω τα φωτογραφικά αρχεία. Με αφορμή, λοιπόν το ερέθισμα που πήρα από τη Χρυσούλα Σκεπετζή να συμμετάσχω στο 6ο Φεστιβάλ Τέχνης, «το Κατώφλι», ασχολήθηκα περισσότερο με το οικογενειακό αρχείο. Οπότε βλέπω τον χρόνο μέσα από την αναζήτηση του οικογενειακού αρχείου, δηλαδή παίζω τον ρόλο ενός ερευνητή και μελετητή παρουσιάζοντας στιγμές της οικογένειας. Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία του καθενός ανθρώπου που καθορίζουν το μέλλον των απογόνων. Έτσι λοιπόν είδα τον χρόνο στο παρελθόν» μας εξηγεί.
Στη συνέχεια, εγκαταλείποντας τον ρόλο τού ερευνητή, προσπαθεί, μέσα από τις παλιές φωτογραφίες, να δημιουργήσει νέα φωτογραφικά κάδρα.
Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης με θέμα «Στιγμές Τόπων», ο καλλιτέχνης παρουσιάζει δικές του φωτογραφίες. Τη μετάβαση από το πρώτο μέρος στο δεύτερο, επιχειρεί να κάνει με την έκθεση πορτρέτων που έχει δημιουργήσει ο ίδιος απομονώνοντας από τις παλιές φωτογραφίες συγκεκριμένους ανθρώπους. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι τα απεικονιζόμενα πρόσωπα να αχνοφαίνονται, γιατί αυτό ήταν επιθυμητό για την αίσθηση του χρόνου που δίνουν.
Όπως εξηγεί ο κ. Καπελώνης: «Στο τελείωμα του πρώτου μέρους της έκθεσης παίρνω αποσπάσματα από τις παλιές φωτογραφίες, επιλέγω πρόσωπα, ολόσωμα, πορτραίτα και δημιουργώ φωτογραφίες μέσα από τις παλιές φωτογραφίες. Θεωρώ, δηλαδή ότι είναι δικές μου φωτογραφίες. Τα πορτρέτα είναι σαν να έχουν ποζάρει για εμένα. Είναι θολά εκ των πραγμάτων, γιατί στη φωτογραφία έχουν διαστάσεις περίπου μισό εκατοστό και έχουν βγει με τη μέγιστη ανάλυση που δίνει ο σκάνερ, άριστη ανάλυση, αλλά είναι όλα τα ελαττώματα της εκτύπωσης της πρωτογενούς. Αυτό όμως εάν δεν το είχαμε, θα έπρεπε να το προκαλέσω εγώ, διότι η φωτογραφία που κάνω στο δεύτερο μέρος της έκθεσης, το καλλιτεχνικό κομμάτι, είναι ακριβώς αυτού του είδους».
Και προσθέτει: «Φωτογραφίζω σχεδόν αποκλειστικά με μηχανές που έχω φτιάξει μόνος μου, είναι χωρίς φακό και δίνουν αυτό το παράξενο αποτέλεσμα, το ονειρικό. Κι αυτό συνδέεται με τον χρόνο. Ένα άλλο που κάνω συχνά όταν φωτογραφίζω, όπως είναι αυτά τα έργα, του δευτέρου μέρους, είναι να χτυπάω τη μηχανή μου, να κουνιέται. Γιατί αυτό το κούνημα της μηχανής, ακριβώς επειδή είναι μεγάλος ο χρόνος έκθεσης, δημιουργεί αυτό το ασαφές που είναι στα πορτρέτα της έκθεσης. Άρα αυτό είναι κάτι που το θέλουμε, το επιδιώκουμε. Μου προέκυψαν και τα πορτρέτα, καλοδεχούμενα αφού ήταν και έτοιμα».
«Δεν ζω από αυτό, αλλά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτό»
Το ενδιαφέρον του Γιώργη Καπελώνη για την τέχνη της φωτογραφίας γεννήθηκε κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων. Το δυνατό του ερέθισμα ήταν όταν αντίκρισε μια φωτογραφία του Eugene Smith. Τότε ήταν η στιγμή που ανακάλυψε τη δύναμη της φωτογραφίας.
«Η ενασχόληση με τη φωτογραφία ξεκίνησε στα φοιτητικά χρόνια, παράλληλα με τις σπουδές μου που πήγαν άψογα και έγινα δάσκαλος χημείας και βιολογίας. Τότε αγάπησα τη φωτογραφία, στη δεκαετία του ’70. Είδα μια εκπληκτική φωτογραφία του Αμερικανού πρωτοπόρου φωτογράφου Eugene Smith να φωτογραφίζει τα παιδιά του στην αυλή του νοσοκομείου που νοσηλευόταν κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχε τραυματιστεί, είχε υπερχαρακτηριστικά. Είχε κάνει μια εκπληκτική φωτογραφία, λέγεται «Ο περίπατος στον δρόμο του παραδείσου». Όταν την είδα, είπα, τώρα πρέπει να αρχίσω να φωτογραφίζω κι εγώ. Βέβαια, από το τη δεκαετία του ’70 μέχρι το 2008 δεν ασχολήθηκα. Φωτογράφιζα μεν, τα παιδιά μου κ.λπ., αλλά δεν μπορώ να πω ότι έκανα φωτογραφία. Το 2008 αρχίζουν όλα, δούλευα πιο συστηματικά, μόνος μου. Δάσκαλό μου είχα τον Πλάτωνα Ριβέλλη, έκανα τα σεμινάριά του από το 2010 μέχρι το 2012. Είμαι μέλος του Φωτογραφικού Κύκλου. Είχα κάνει μια ατομική έκθεση πριν από τέσσερα χρόνια στο Theartemis. Έχω συμμετάσχει σε πάρα πολλές εκθέσεις του Φωτογραφικού Κύκλου. Έχω παρουσιάσει δουλειά στο μουσείο Μπενάκη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων των μελών το 2012 και το 2016».
Η δημιουργική τέχνη της φωτογραφίας, σε κάθε στιγμή της ζωής του Γιώργη Καπελώνη, δύσκολη ή εύκολη, του δίνει χαρά, τον κάνει ευτυχισμένο. Τον ξεκουράζει. Όπως μας λέει: «Όταν το 2014 είχα τη μητέρα μου στο νοσοκομείο, σε πολύ δύσκολες συνθήκες, στα διαλείμματα των υποχρεώσεων έπαιρνα τη μηχανή και έβγαινα έξω, και ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου». Και συμπληρώνει: «Ακόμα και οι αναφορές που κάνω στο παρελθόν, παρά τη συγκίνηση που δεν μπορούν να μην περιλαμβάνουν, είναι αναφορές χαράς. Δηλαδή μέσα στα κάδρα αυτά που βλέπω τον προ πάππου μου, που βλέπω ανθρώπους που δεν τους έχω γνωρίσει, ξαναζώ σε μια κοινωνία που την έχω ακούσει πως ήταν, που έχω ακούσει πάρα πολλές ιστορίες και που κατά κάποιον τρόπο ζωντανεύει ξανά και για εμένα είναι αυτό που θα μπορούσα να χαρακτηρίσω «αιωνιότητα». Μετά από 30-40 χρόνια εάν βρεθεί κάποιος άνθρωπος που θα δει τις φωτογραφίες μου και να πει κάτι για εμένα, το ελάχιστο θα είναι η δική μου αιωνιότητα». Καταληκτικά, ο Γιώργης Καπελωνης, δεν μπορεί να φανταστεί πως θα λείψει η τέχνη της φωτογραφίας από τη ζωή του, τονίζοντας ότι: «Δεν ζω από αυτό, το κάνω καθαρά ως χόμπι, αλλά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτό».
Η έκθεση «Στιγμές» θα διαρκέσει έως τις 13 Νοεμβρίου και είναι επισκέψιμη κατά τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων.
