Το τεκμήριο αθωότητας
Η αφορμή για αυτό το άρθρο, μας δόθηκε από το γεγονός της άσκησης ποινικής δίωξης από τον κ. εισαγγελέα, για το περιστατικό της πιθανολογούμενης δολοφονίας του 11χρονου κοριτσιού στην Πάτρα, από τη μητέρα του. Ωστόσο, υπογραμμίζουμε τον προσδιορισμό «πιθανολογούμενης» καθότι, σε όλες τις ποινικές διώξεις, υφίσταται κατ’ αρχήν, και πριν την τελική εκδίκαση της κάθε υπόθεσης, «το τεκμήριο της αθωότητας».
Πως γεφύρωναν οι αρχαίοι Έλληνες το υπερφυσικό με την πραγματικότητα
Η αρχαιοελληνική σκέψη προσπάθησε να καλύψει τα πάντα, όσα συνέβαιναν ή υπονοούνταν στον κόσμο των ανθρώπων. Για τα φυσικά φαινόμενα, τον ρόλο της εξήγησης τον ανέλαβαν οι φιλόσοφοι των φυσικών διεργασιών όπως ο Ηράκλειτος, οι τρείς Μηλήσιοι, ο Θαλής, ο Αναξιμένης και ο Αναξίμανδρος και άλλοι. Για τη κοινωνικές αξίες και τις απαραίτητες διεργασίες, ώστε να μπορέσει ένας κοινωνικός χώρος να συνεχίσει τόσο την οντολογική του ύπαρξη, όσο και την προαγωγή του, το ρόλο αυτόν τον ανέλαβαν, ο Πλάτωνας, ο Σωκράτης, ο Σοφοκλής και αρκετοί άλλοι. Όμως ανεξερεύνητα έμεναν τα πιο δύσκολα. Όλα τα ανεξήγητα και τα υπερφυσικά. Για εκείνα, ο κλήρος της εξήγησης έπεσε στους μύθους! Με την επινόηση της μυθολογίας, οι αρχαίοι Έλληνες ολοκλήρωσαν «τον κόσμο τους» και έτσι μπόρεσαν να δώσουν εξηγήσεις στα πάντα!
Οι θεοί, οι γίγαντες, οι τιτάνες
Επινόησαν λοιπόν τους Θεούς τους, τους Ημίθεους, τους Γίγαντες, τους Τιτάνες, τους Κύκλωπες, ακόμη και τις Αμαζόνες. Συνήθως όλοι και όλες τους, είχαν υπερφυσικές δυνατότητες και ικανότητες. Σε όλα αυτά τα μυθικά όντα, με προεξάχοντες τους θεούς τους, οι αρχαίοι Έλληνες τους είχαν προσδώσει μορφολογικά χαρακτηριστικά όμοια με τα δικά τους ως κοινοί άνθρωποι, αλλά ακόμη και ο συναισθηματικός τους κόσμος ήταν όμοιος με αυτόν των ανθρώπων, κυριαρχούμενος από θετικά, αλλά και αρνητικά συναισθήματα. Ζήλευαν, πονούσαν, χαιρόταν, αγαπούσαν, μισούσαν, φθονούσαν, διέπρατταν φόνους και μοιχείες, αλλά και αγαθοεργίες , συμπονούσαν αλλήλους αλλά και εψεύδονταν!
Ο παιδοκτόνος θεός
Πριν απ’ όλα όμως, έπλασαν τους θεούς τους όμοιους με εκείνους! Ακόμη και παιδοκτονίες είχε διαπράξει κάποιος από τους θεούς τους. Θεά όμως παιδοκτόνος μητέρα, ποτέ δεν υπήρξε! Παιδοκτόνος πατέρας, ήταν ο θεός Κρόνος, ο οποίος καταβρόχθιζε όλα τα παιδιά που γεννούσε η γυναίκα του η Ρέα, επειδή φοβόταν ότι κάποιο παιδί του θα γινόταν θεός και θα του έπαιρνε το θρόνο, όπως ο Όμηρος μας αφηγήθηκε. Το τελευταίο όμως από τα παιδιά του όταν γεννήθηκε, η Ρέα κατάφερε να το κρύψει, και αντί του νεογνού του έδωσε μια πέτρα τυλιγμένη στα σπάργανα και την οποία κατάπιε ο Κρόνος χωρίς να αντιληφθεί την εξαπάτηση. Το νεογέννητο, που ήταν ο Δίας, η Ρέα το παρέδωσε στους Κουρήτες, μυθικά όντα της Κρήτης, οι οποίοι μάλιστα τον ανέθρεψαν στο σπήλαιο Ιδαίον Άντρον στο βουνό του Ψηλορείτη. Κατά τον Όμηρο, οι Κουρήτες εχόρευαν πολεμικούς χορούς κάνοντας μεγάλο θόρυβο, ώστε ο Κρόνος να μην ακούει τα κλάματα του μωρού. Πράγματι το νεογέννητο επέζησε, μεγάλωσε και εκθρόνισε τον πατέρα του, γενόμενος ο αρχηγός όλων των θεών, ο Κρηταγενής Δίας.
Παιδοκτόνος θεά όμως δεν υπήρξε ποτέ
Ενώ λοιπόν οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αποδώσει την ιδιότητα του παιδοκτόνου πατέρα στον γηραιό θεό τους τον Κρόνο, δεν τόλμησαν να αποδώσουν ιδιότητα παιδοκτόνου μητέρας σε κάποια θεά τους! Ίσως γιατί αυτό, κατά τη σκέψη τους, ξεπερνούσε την ανθρώπινη φύση, αφού ανθρώπινη φύση και μητρική ύπαρξη, ήταν γι αυτούς ταυτόσημες έννοιες. Με τον παραλληλισμό αυτό αποτιμούσαν στην Αρχαία Ελλάδα την μητρική συμπεριφορά! Μερικούς αιώνες αργότερα η χριστιανική θρησκεία, την ενίσχυσε ακόμη περισσότερο αποδίδοντας την ύψιστη θρησκευτική τιμή μετά εκείνη του Χριστού, στην Παναγία! Για τον χριστιανισμό, η Παναγία ως «Θεομήτωρ» ενσαρκώνει την ύψιστη αγαθή έννοια. Πιστεύουμε πως στον χριστιανισμό, μια από τις τρεις επικρατέστερες θρησκείες του κόσμου, δεν ήταν τυχαία η επιλογή της μητέρας του Χριστού για τον ύψιστο αυτό ρόλο. Έχει ιδιαίτερη σημασία που η ύψιστη αυτή αγαθή έννοια, αποδόθηκε στον ρόλο της μητέρας του Χριστού, και όχι στον ρόλο του πατέρα! Έτσι αργότερα, στον 20ο πια αιώνα, φιλόσοφοι και λοιποί επιστήμονες της συμπεριφοράς μίλησαν για την έννοια του μητρικού ενστίκτου.
Το γεφύρωμα πέραν της ανθρώπινης φύσης
Θέλοντας όμως η ευφυέστατη αρχαία Ελληνική κοινωνία, να γεφυρώσει την πραγματικότητα στον κοινωνικό χώρο με τις ηθικές και κοινωνικές αξίες και πέραν της ανθρώπινης φύσης και αφού αυτό δεν μπορούσε να το αντέξει η θεϊκή γυναικεία ιδιότητα, σκέφτηκαν να το αναθέσουν σε μια νέα, επίσης μυθική ύπαρξη που είχαν επινοήσει. Στην οντότητα της μάγισσας. Η μάγισσα ως μια υπερφυσική οντότητα είχε ιδιότητες που δεν καλύπτονταν από τις νόρμες της λογικής και της ηθικής. Μπορούσε να δικαιολογήσει τις οποιεσδήποτε αποτρόπαιες συμπεριφορές. Έτσι θα μπορούσε να αντέξει και τον ρόλο της παιδοκτόνου μητέρας!
Οι μάγισσες
Οι πιο γνωστές μάγισσες του αρχαίου κόσμου, ήταν η Κίρκη που με πολύ γλαφυρότητα περιγράφει ο Όμηρος στην Οδύσσεια και η Μήδεια, που έγινε ευρέως γνωστή από την ομώνυμη τραγωδία του Ευρυπίδη. Η Κίρκη κατά την μυθολογία ήταν η αδελφή του Αιήτη, του βασιλιά της μακρινής Κολχίδας στον Εύξεινο Πόντο που κόρη του ήταν η Μήδεια. Όταν ο Ιάσονας ο αρχηγός της Αργοναυτικής εκστρατείας ταξίδεψε στην Κολχίδα για να φέρει πίσω στην Ιωλκό, το χρυσόμαλλο δέρας, η Μήδεια που τον βοήθησε να το βρει και να το πάρει, έγινε ερωμένη του και φεύγοντας την πήρε μαζί του. Η Μήδεια ήταν μάγισσα και στην ικανότητά της αυτή την είχε μυήσει η θεία της η Κίρκη. Αργότερα στην Κόρινθο, όπου έζησε ο Ιάσονας με την Μήδεια, απέκτησαν δύο γιούς. Τον Φέρητα και τον Μέρμερο. Όταν όμως ο Ιάσονας εγκατέλειψε την Μήδεια για το χατίρι της κόρης του βασιλιά της Κορίνθου, η Μήδεια για να τον εκδικηθεί σκότωσε τα δύο παιδιά τους! Η ασύλληπτη σε βαρβαρότητα αυτή πράξη, είναι η πρώτη παιδοκτονία από μητέρα που εμφανίζεται στον αρχαίο κόσμο, βέβαια στον χώρο της μυθολογίας, και μάλιστα την διαπράττει μια μάγισσα!
Τα ιστορικά χρόνια
Στα ιστορικά χρόνια δεν καταγράφηκαν πληροφορίες για περιπτώσεις παιδοκτονίας από μητέρες. Από τις παλαιότερες περιπτώσεις παιδοκτονίας από μητέρα που αναφέρεται και μάλιστα με πολύ τραγικό τρόπο, ήταν η συγκλονιστική ιστορία της Μάργκαρετ Γκάρνερ, μιας δυστυχισμένης σκλάβας στον Αμερικανικό Νότο στα 1856, που σκότωσε την κόρη της, για να μην γίνει και εκείνη σκλάβα όπως αυτή. Το τραγικό αυτό περιστατικό έμεινε στην ιστορία, γιατί ήταν συνδεδεμένο με τις οικτρές καταστάσεις της σκλαβιάς των Μαύρων Αφροαμερικανών στον Αμερικάνικο νότο του 19ου αιώνα.
Μια πικρή παρακαταθήκη των σύγχρονων κοινωνιών
Δυστυχώς από το 2ο μισό του 1900 έως και σήμερα, έχουν συμβεί κάποιες περιπτώσεις παιδοκτονιών τόσο από πατεράδες όσο και από μητέρες τόσο στον διεθνή χώρο, όσο και στη χώρα μας. Αυτή είναι μια πολύ οδυνηρή διαπίστωση, που πιστώνεται ως μια πικρή παρακαταθήκη του σύγχρονου τρόπου ζωής. Δηλαδή, όσο ο σημερινός τρόπος διαβίωσης εξασφαλίζει πολλές ανέσεις και ευκολίες και που συνεχώς πληθύνονται, ενώ δεν υπήρχαν τα παλαιότερα χρόνια, άλλο τόσο ο κοινωνικός χώρος επιβαρύνεται με κινδύνους που φτάνουν ως και τις περιπτώσεις της αφαίρεσης της ανθρώπινης ζωής. Βέβαια εκτιμούμε ότι σήμερα πια, και λόγω της τρομακτικής ανάπτυξης της τεχνολογίας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και της δυνατότητας μεταφοράς εικόνων, γινόμαστε γνώστες πληθώρας πληροφοριών που παλιότερα δεν ήταν δυνατόν να μαθεύονταν από το σύνολο των πολιτών. Σίγουρα και παλαιότερα συνέβαιναν παρόμοια θλιβερά γεγονότα όπως και οι παιδοκτονίες, που όμως τότε, δεν υπήρχαν οι σημερινές δυνατότητες διάχυσης των καθημερινών πληροφοριών που προκύπτουν.
Το πρόσφατο αποτρόπαιο συμβάν
Τον τελευταίο μήνα στη χώρα μας, έχουμε γίνει μάρτυρες μιας πιθανολογούμενης τέτοιας παιδοκτονίας με δράστη τη μητέρα. Πραγματικά το γεγονός έχει συνταράξει την Ελληνική κοινωνία και έχει δημιουργήσει πλήθος από απορίες και ερωτηματικά. Το μεγάλο όμως ερώτημα που πλανάται στον πληθυσμό, είναι το γιατί η μητέρα προχώρησε σε ένα τέτοιο απονενοημένο εγχείρημα. Εκτιμούμε ότι οι αιτιολογίες μιας τέτοιας συμπεριφοράς, έχουν μια πολυπλοκότητα. Στη χώρα μας τα περιστατικά παιδοκτονίας από τη μητέρα, την τελευταία 50ετία υπερβαίνουν τα πέντε. Σίγουρα ανιχνεύονται κοινωνικοί λόγοι, αρνητικά στερεότυπα, λόγοι χαρακτηριολογικής προέλευσης, όσο και ανάλογοι, λόγω της ύπαρξης ψυχοπαθολογίας.
Ελπίδες αποτροπής
Ωστόσο αυτό που μένει από τη διεθνή επισκόπηση για αυτά τα περιστατικά, είναι μια πικρή διαπίστωση. Παρόμοια συμβάντα παρατηρούνται στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου, γιατί δυστυχώς από τις υπόλοιπες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και ίσως κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής, δεν ανιχνεύονται εύκολα και δεν καταγράφονται τέτοιες ειδήσεις και περιστατικά. Θεωρούμε λοιπόν πως τα περιστατικά αυτά, διαπερνούν λαούς, κοινωνικούς χώρους και πολιτισμούς. Ακόμη σκεφτόμαστε πως οι λόγοι που οδηγούν σε αυτές τις ενέργειες θα ήταν δύσκολο να αποφευχθούν εντελώς , σε βαθμό δηλαδή που τα ανάλογα περιστατικά να εξέλειπαν. Ωστόσο εκτιμούμε πως πάντα υπάρχουν τα περιθώρια για την ελαχιστοποίηση τέτοιων συμβάντων, με την βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Σίγουρα αυτό θα ήταν ένα πολύ καλό βήμα στις προσπάθειες που επιχειρούνται σε πολλές προηγμένες χώρες για την αποτροπή και τέτοιων περιστατικών.
