Μέρος 2ο
Με το ερώτημα για την Ανανέωση της Διατροφικής Κυριαρχίας, η δεξαμενή σκέψης του Ζακ Ντελόρ πρώην προέδρου της Κομισιόν προσπαθεί να προσδιορίσει την απάντηση της Ευρώπης στη μεταβαλλόμενη παγκόσμια δυναμική. Και ορθά αναφέρεται στον απόηχο της πανδημίας covid-19 και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία., ζητήματα που συνέβαλαν στην περιορισμένη διαθεσιμότητα ζωτικών εισροών με κρίσιμο αντίκτυπο σε πολλούς διαφορετικούς τομείς. Όμως η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ είναι συνυφασμένη με τη συνολική πορεία μας και πρέπει να δούμε τι υποστηρίζει η εκτελεστική εξουσία, για να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε.
Η βασική υπενθύμιση των αναλυτών της δεξαμενής σκέψης Ζακ Ντελόρ εστιάζεται στο πόσο πολύ ήταν επιζήμια για την ΕΕ η εξάρτησή της από εισαγωγές από τρίτες χώρες. Και αυτό μοιραία οδήγησε σε μια περίεργη « κυριαρχία» που έχει καταστεί το κεντρικό μέλημα σε πολλούς τομείς πολιτικής, όπως η ενέργεια, η άμυνα και, κυρίως, η γεωργία και τα τρόφιμα. Οι ανησυχίες σχετικά με την επισιτιστική ασφάλεια και την επισιτιστική κυριαρχία έχουν επίσης καταστεί κυρίαρχα στοιχεία συζήτησης κατά την εφαρμογή της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Για τα ζητήματα αυτά που τα θεωρούμε θεμελιώδη, παραπέμπουμε τους αναγνώστες μας σε προηγούμενα σημειώματά μας. Νέο στοιχείο που μπορεί να επιδεινώσει την επισιτιστική ασφάλεια είναι η διακοπή εξαγωγών σιτηρών μέσω Μαύρης θάλασσας στα πλαίσια της άσκησης εξωτερικής διατροφικής πολιτικής. Υπενθυμίζουμε ότι η Ρωσία εξάγει σιτάρι προνομιακά σε χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής. Η εξέλιξη της σύρραξης δε δείχνει ότι θα αλλάξει κάτι στην ρωσική πολιτική για το ουκρανικό σιτάρι.
Και έτσι καθίσταται προφανής η ανάγκη να συζητηθεί η επισιτιστική κυριαρχία, η ανθεκτικότητα και η ασφάλεια του εφοδιασμού τροφίμων. Η εστίαση στην επισιτιστική κυριαρχία σημαίνει την αντιμετώπιση των ζητημάτων της οικοδόμησης ικανοτήτων αυτάρκειας, της μείωσης της εξάρτησης από τις εισροές και της επαναξιολόγησης του ρόλου των γεωργών της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές, καθώς αλλάζουν τα εμπορικά και καταναλωτικά πρότυπα.
Τα σημεία που αφορούν τις στρατηγικές εξαρτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες, τη μετάβαση προς τη βιώσιμη γεωργία και τα συστήματα τροφίμων και τη διάσταση του διεθνούς εμπορίου, είναι η θεματολογία που μας έχει αναγκάσει να επαναλαμβάνουμε πολλές φορές τα ίδια ζητήματα, ώστε να γίνουν κατανοητά.
Γιατί σε αντίθετη περίπτωση δεν είναι δυνατόν να μην αισθανθούμε τις αρνητικές συνέπειες των λανθασμένων αποφάσεων που λαμβάνονται, ακόμη και με αντίθετη δική μας άποψη!
Πάντως, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι, παρά τά τα λάθη, η περίσκεψη έχει διαδοθεί σε πολλά στρώματα του ευρωπαϊκού πληθυσμού και σταδιακά, γίνεται συνείδηση που δυσχεραίνει τη λήψη αποφάσεων, μη επαρκώς μελετημένων.
Θα δώσουμε μια σύνοψη στην αναγκαιότητα μελέτης παραγόντων που διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη στρατηγική αυτοδυναμία της Ευρώπης. Πρέπει να παρουσιασθούν οι επιπτώσεις στις κοινωνικές και οικονομικές πτυχές της βιωσιμότητας, αμφισβητώντας τη σκοπιμότητα και τη βιωσιμότητα των μεταβάσεων. Γι’ αυτό, επιτυγχάνοντας μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2050 απαιτεί ήδη συντονισμένη παρέμβαση σε όλες τις πολιτικές. Με τη σημείωση ότι για να είναι βιώσιμο το μέλλον χρειάζεται γεμάτο στομάχι, θα συνοψίσουμε τις τάσεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό των ιθυνόντων στα κοινοτικά όργανα:
- Άρα η Διασφάλιση ενός νέου ευρωπαϊκού κοινωνικού συμβολαίου είναι μάλλον υποχρεωτική.
- Ο ρόλος της οικονομικής ασφάλειας θα ενισχύει το συντονισμένο πλαίσιο για την επίτευξη ανοιχτής στρατηγικής αυτονομίας, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ασφάλειας. Άρα θα πρέπει να αποφεύγονται στρατηγικές εξαρτήσεις, από τα κράτη μέλη της ΕΕ που καλούνται να αναπτύξουν περαιτέρω εργαλεία για να αξιολόγηση μελλοντικών εξαρτήσεων σε στρατηγικούς τομείς (π.χ. υγεία, τρόφιμα, ψηφιακές τεχνολογίες, ενέργεια, χώρος, νερό).
- Ενίσχυση των διασυνδέσεων μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ, αλλά και μελέτη της γεωοικονομίας που οδηγεί σε ευέλικτες προσεγγίσεις και στρατηγικές συνεργασίες.
- Υποστήριξη μετατοπίσεων στην παραγωγή και την κατανάλωση προς τη βιωσιμότητα.
- Στην «Ευρώπη των επενδύσεων» σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν τα εργαλεία βιώσιμης χρηματοδότησης, όπως τα ευρωπαϊκά πράσινα ομόλογα.
- Οι δημοσιονομικές πολιτικές και η φορολογία πρέπει να προσαρμοστούν παρέχοντας σωστά μηνύματα τιμών και κίνητρα σε παραγωγούς, χρήστες και καταναλωτές.
- Η πολιτική και η οικονομία πρέπει να δράσουν μέσα σε νέο πλαίσιο χωρίς αποκλεισμούς στην ευημερία.
- Διασφάλιση ότι όλοι μπορούν να συμβάλουν με επιτυχία στη μετάβαση στη βιωσιμότητα.
- Ενίσχυση της δημοκρατίας, μεταξύ άλλων με την αύξηση της συμμετοχής των πολιτών. Η οικοδόμηση ευρείας δημόσιας υποστήριξης για τη βιωσιμότητα απαιτεί αύξηση της συμμετοχής των Ευρωπαίων πολιτών σε δημοκρατικές συζητήσεις και διαδικασίες χάραξης πολιτικής, συμπληρώνοντας την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
- Ενίσχυση της εργαλειοθήκης της ΕΕ σχετικά με την ετοιμότητα και την ανταπόκριση σε συμπληρωματικές πολιτικές προστασία με «πολιτική πρόληψη». Η ΕΕ πρέπει να προβλέψει στρατηγικά τις δυνατότητες καταστροφικά γεγονότα και προετοιμασία για τις επιπτώσεις τους.
Οι δέκα τομείς – παραινέσεις της έκθεσης του 2023 μπορούν να οδηγήσουν σε μια στρατηγική αυτονομία την ΕΕ, διασφαλίζοντας και την ορθή σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο, στα πλαίσια μιας σωστής διπλωματικής προσπάθειας προς όλες τις κατευθύνσεις. Η θεωρία «οι καλοί και οι κακοί» έχει ξεπεραστεί από τα πράγματα.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία επιτρέπει την απάλειψη των εξαρτήσεων από άλλα κέντρα εκτός ΕΕ.
Μαθαίνουμε λοιπόν ότι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), που μέχρι σήμερα αποτελούσε το δείκτη του πλούτου που αθροιζόταν από την παραγωγή προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών (δείκτης οικονομικής απόδοσης) πρέπει να αναπροσαρμοστεί, για να λάβει υπόψη νέα στοιχεία και μετρήσεις. Αυτή η νεωτερίστικη άποψη αφορά τη διεύρυνση του σημερινού ορισμού του ΑΕΠ και με στοιχεία που αφορούν τη Βιώσιμη Ευημερία χωρίς αποκλεισμούς.
Για τη μεθοδολογία που αναπτύσσεται και τους προφανείς, αλλά και μη λόγους θα επανέλθουμε.
Σήμερα θα κλείσουμε με την εξαγωγή νέων διαπιστώσεων που σχετίζονται με την οριστική κατανόηση της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ.
Και αυτό οφείλεται ότι οι διοικούντες τα όργανα της ΕΕ δε μας λένε όλες τις αλήθειες που εκ των πραγμάτων τις βλέπουμε και τις υφιστάμεθα μέρα με τη μέρα.
* Ο Γιώργος Μαρκατάτος είναι διευθύνων σύμβουλος
