Συμβολαιογραφική πράξη του έτους 1538

«Την 26η Ιουλίου 1538

Δηλώνουμε ότι εμείς ο παπά Κωνσταντής Λίμας γιος του κυρ Γεώργη και ο Μανόλης Τρουλινός γιος του μακαρίτη κυρ Μιχάλη, κύριοι και εγγυητές και καθολικοί πληρωτές συνολικά και κατά μέρος, από κοινού και ο καθένας χωριστά ο ένας έναντι του άλλου, κάτοικοι ο μεν παπάς στο χωριό Άγιος Ιωάννης Χλιαρός, ο δε άλλος στο χωριό Αποδούλου, που ανήκουν στη Σύβριτο, ότι λάβαμε σήμερα μετρητά παρουσία του νοταρίου και των μαρτύρων υπέρπυρα ‘ρα, δηλαδή υπέρπυρα εκατόν ένα, από σένα τον μισέρ Τζουάν Ανδρέα, εκτελεστικό δικαστικό υπάλληλο, με τη δέσμευση να σου παραδώσουμε ως τον επόμενο Οκτώβριο του 1538, τόσο κερί, μέλι και λάδι, να σου τα παραδώσουμε με δικά μας έξοδα στο σπίτι σου στην τιμή στην οποία αξίζουν. Και αν τυχόν σου οφείλουμε κάποιο υπόλοιπο, θα σου παραδώσουμε μόλις φτάσει η πρώτη εμπορική νηοπομπή ανάλογη ποσότητα τυρί της αρεσκείας σου, αξίας ικανής να καλύψουν την οφειλή μας. Διαφορετικά δικαιούσαι να αγοράσεις άλλα τόσα από αυτά, τα ακριβότερα, προς δική μας ζημία και τόκο σε βάρος μας, και να εισπράξεις ολόκληρο το αντίτιμο από μας, από κοινού και τον καθένα μας χωριστά, και από τα αγαθά μας μέσω του δικαστικού υπαλλήλου, με δικά μας έξοδα, χωρίς καμία ένσταση. Μάρτυρες παρακαλετοί κυρ Μανούσος Φόσχολος και Νικολό Σγουρομάλλης».

Από την παραπάνω μετάφραση της συμβολαιογραφικής (νοταριακής) πράξης του νοταρίου Χάνδακα (Ηρακλείου) Μιχαήλ Μαρά, που περιλαμβάνεται στο Κατάστιχο 148, με ημερομηνία 26 Ιουλίου 1538 προκύπτουν νεότερες και σημαντικές ιστορικές πληροφορίες για τον Άγιο Ιωάννη Χλιαρό Αμαρίου Ρεθύμνου. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι ο παπάς Κωνσταντίνος Λίμας του Γεώργη κάτοικος του χωριού Άγιος Ιωάννης Χλιαρός μαζί με τον Μανώλη Τρουλινό του Μιχάλη από το Αποδούλου κάνανε μια εμπορική πράξη της εποχής στις 26 Ιουλίου του έτους 1538. Κάνανε προπώληση προϊόντων σε λάδι, μέλι και κερί και εισπράξανε κάποιο χρηματικό ποσό (εκατόν ένα υπέρπυρα). Το «ὑπέρπυρον» ή πέρπυρον ήτανε χρυσό βυζαντινό νόμισμα, με υποδιαίρεση το κεράτι (1 υπέρπυρο = 24 κεράτια), το οποίο από την ύστερη παλαιολόγεια περίοδο υπήρχε απλώς ως νομισματική λογιστική μονάδα. Τα παραπάνω προϊόντα δεσμευτήκανε να τα παραδώσουνε τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου στην τρέχουσα τιμή. Σε περίπτωση που δεν εκπληρώσουνε τις υποχρεώσεις τους, θα τους επιβληθεί ρήτρα σε τυρί ή άλλα προϊόντα. Τη συμβολαιογραφική πράξη υπογράφουνε και δυο μάρτυρες.

Από το περιεχόμενο της πράξης αυτής προκύπτει ότι υπήρχε γεωργική, μελισσοκομική και κτηνοτροφική δραστηριότητα, με παραγωγή λαδιού, μελιού, κεριού και τυριού και μάλιστα ικανή και για εμπορία. Αναφέρεται επίσης ότι, τα χωριά Άγιος Ιωάννης και Αποδούλου ανήκουνε στη Σύβριτο (στη Σίβερτο στο πρωτότυπο κείμενο). Αυτό είναι γεγονός, γιατί όπως έχομε καταγράψει σε προηγούμενες εργασίες μας, επί Ενετοκρατίας ως Πάνω Σύβριτος λογίζονται τα χωριά του Αμαρίου και ως Κάτω Σύβριτος τα χωριά του Αγίου Βασιλείου. Στην πράξη αυτή προκύπτει επίσης ότι ο αναφερόμενος Κωσταντίν Λίμας την εποχή αυτή ήτανε ο παπάς στον Άγιο Ιωάννη. Δεν γνωρίζομε βέβαια την ιδιότητα του Αποδουλιανού Μανόλη Τρουλινού και τη σχέση του με τον παπά Κωσταντίν Λίμα. Το ντοκουμέντο αυτό είναι το παλιότερο που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα για το χωριό μας, περίπου 500 ετών.

Από διασωθέντα έγγραφα προκύπτει ότι η οικογένεια Λίμα ήτανε υπαρκτή και ονομαστή στον Άγιο Ιωάννη Χλιαρό Αμαρίου (Ιερεμίας Λίμας, Αναγνώστης Λίμας, Κωσταντής Λίμας, π. Μάρκος Λίμας). Ο Ιερεμίας Λίμας (1730-1799), διετέλεσε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ασωμάτων για είκοσι χρόνια (1779-1799). Ο Αναγνώστης Λίμας ανιψιός του Ηγουμένου Ιερεμία Λίμα από το χωριό Άγιος Ιωάννης Χλιαρός Αμαρίου, συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των κατοίκων της επαρχίας Αμαρίου, που αναφέρονται στο «Μαρτυρικό» του έτους 1848, και επιβεβαιώνουνε τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας του Μοναστηριού Βούλγαρη στη Μονή Ασωμάτων που έγινε το έτος 1786. Αναγνώστης Λιμάκις αναφέρεται επίσης (προφανώς πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο) να έχει αντιδικία με κάτοικο του Βυζαρίου για κτηματικές διαφορές το έτος 1743. Ο π. Μάρκος Λίμας αναφέρεται σε Νοταριακή Πράξη του έτους 1607 μετά του αδερφού του Κοσταντί Λίμα, αλλά και έχει καταγραφεί από τον γράφοντα και μάλιστα σε τοπωνύμιο σχετικό, στου Παπά Μάρκο τσι πεζούλες. Για την οικογένεια Λιμάκι ή Λίμα αναφέρεται ότι απόγονοι της οικογένειας Λίμα από τον οικισμό Παραδείσι Μελάμπων, μετοικήσανε στον οικισμό Άγιος Ιωάννης Χλιαρός Αμαρίου Ρεθύμνου, από τους οποίους άλλοι διατηρήσανε το επώνυμο Λίμα και άλλοι το μεταπλάσανε σε Παραδεισανός, συνώνυμο του οικισμού Παραδείσι.

Από προηγούμενες έρευνες του γράφοντα είχαμε εντοπίσει και αναφέρει ότι ο οικισμός του Αγίου Ιωάννη φαίνεται πολύ παλιός με πρώτες ενδείξεις από την εποχή της Ενετοκρατίας (1210-1669). Ο Άγιος Ιωάννης Χλιαρός αναφέρεται από τον Fr. Barozzi, (Fo 27ν) San .Z (uann)e Chiliaru, στην Επαρχία Αμαρίου, το έτος 1577. Από τον Καστροφύλακα αναφέρεται, το έτος 1583, San Giovanni Chiliaru. Στην Νοταριακή Πράξη Νο 460 του 1607 αναφέρεται, ως Άγιος Ιωάννης του Χλαρού (2 φορές). Ο Ενετός μηχανικός Francesco Basilicata αναφέρει στην έκθεσή του και τον οικισμό Αγίου Ιωάννη Χλιαρού, το έτος 1630.

Ευχαριστώ θερμά την αγαπητή και εκλεχτή φίλη, καθηγήτρια φιλόλογο, ερευνήτρια τοπικής ιστορίας κ. Άννα Μαρκουλιδάκη, για την πολύτιμη βοήθειά της.

Πηγές:

Νοταριακή πράξη 406/26Ιουλίου 1538 Νοτάριου Χάνδακα Μιχαήλ Μαρά. Κατάστιχο 148 τόμος Β΄(2/3-31/8 1538).
Γ. Ε. Ανδρεδάκης, Ιστορικά Σημειώματα, Ρέθυμνο 1926, σ. 42-47
Εμμ. Γ. Γενεράλις, Επετηρίς, Αθήνα 1941, σ. 32
Εμμ. Γ. Γενεράλις, Επετηρίς, Αθήνα 1941, σ. 12
Εμμ. Γ. Γενεράλις, Επετηρίς, Εταιρίας Κρητικών Σπουδών, Τόμος Δ’: Η Ιερά Μονή Ασωμάτων της Επαρχίας Αμαρίου Κρήτης, Αθήνα 1941, σ. 70.
Έγγραφα Ιεροδικείου Ρεθύμνης 17^ος – 18^ος αι 301 Κτηματικά 20 Μαΐου 1156 (1743).
Bakkel Wim-Arnold Van Gemert. Μανώλης Βαρούχας, Νοταριακές Πράξεις 1597-1613, Ρέθυμνο 1987, σ. 419.
Στ. Σπανάκης, Πόλεις και χωριά της Κρήτης, τ.Α΄, Ηράκλειο 1991, σ. 65-66.
Paul Faure, Villes et villages de nome de Rhethymnon, Κρητολογία τχ. 12-13, 1981, σ. 233.
Bakkel Wim-Arnold Van Gemert. Μανώλης Βαρούχας, Νοταριακές Πράξεις 1597-1613, Ρέθυμνο 1987, σ. 419.
Στ. Σπανάκης, Francesco Basilikata, Relazione, 1630, Μνημεία της Κρητικής Ιστορίας, τ. V (Ηράκλειο 1969), σ. 129.